Ο Αμπντουλάχ Γκιουλ, από τα ιδρυτικά στελέχη του κυβερνώντος κόμματος AKP, και 11ος Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας σπάει τη σιωπή του και μιλάει ανοικτά για την σημερινή πολιτική και οικονομική κατάσταση στην Τουρκία. Επικρίνοντας τον πρώην σύντροφό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τη διοίκηση του ΑΚΡ, ο Γκιουλ δηλώνει: «Αυτό που θα έκανα εγώ αν ήμουν πρόεδρος θα ήταν να δημιουργήσω μια ομάδα που οι χρηματοοικονομικοί και επιχειρηματικοί κύκλοι θα μπορούσαν να πουν: ” Μπράβο, βρήκε τους σωστούς ανθρώπους και τους διόρισε” και αυτό θα επέτρεπε σε αυτή η ομάδα να δουλέψει αποφασιστικά» αναφέρει μεταξύ άλλων.
Οι ερωτήσεις που θέτει ο αρθρογράφος Μεχμέτ Οτζάκταν της εφημερίδας Καράρ και οι απαντήσεις του Γκιουλ είναι οι εξής:
-Εμφανίζεται μια πολύ αρνητική εικόνα διακυβέρνησης, αλλά πιστεύετε ότι το προεδρικό μοντέλο θα μπορούσε να εφαρμοστεί σωστά στην Τουρκία;
Γκιουλ: «Όταν ήμουν πρόεδρος, έλεγα ότι το κοινοβουλευτικό σύστημα είναι πιο κατάλληλο για την Τουρκία. Δεν ήμουν όμως κατηγορηματικά εναντίον του προεδρικού συστήματος. Το σημερινό σύνταγμα, στην πραγματικότητα έγινε για να συγκεντρωθούν όλες οι δυνάμεις σε ένα άτομο, επομένως, δεν ήταν ένα κείμενο που ήταν έργο των καλύτερων νομικών και συνταγματολόγων της Τουρκίας. Φυσικά αυτό είναι πολύ λυπηρό. Γιατί το σύνταγμα είναι το υψηλότερο, το πλέον περιεκτικό και δεσμευτικό έγγραφο. Τα Συντάγματα δεν αφορούν μόνο σε μια περίοδο ή ένα πρόσωπο, αλλά δεσμεύουν και επόμενες περιόδους, τις κυβερνήσεις και τις διοικήσεις. Θα έπρεπε να είχε συνταχθεί πολύ πιο προσεκτικά και με βάση καθολικά κριτήρια.»
-Οι κυβερνήσεις του AK Party, όπου συμμετείχατε ως πρωθυπουργός, Υπ. Εξωτερικών και Πρόεδρος, σημείωσαν πολύ σημαντικές επιτυχίες μέχρι το 2011. Όλοι όσοι είναι ενάντια στο ΑΚΡ το αναγνωρίζουν αυτό. Ωστόσο, έχει χαθεί εδώ και αρκετό καιρό. Σε τι πιστεύετε ότι μπορεί να οφείλεται αυτό;
Γκιουλ: «Όταν εξετάζουμε τις ιδρυτικές αρχές, τα έγγραφα, τα εκλογικά μανιφέστα και την προοπτική μας για τη δημοκρατία, το δίκαιο, την οικονομία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την εξωτερική πολιτική στο πρώτο μας κυβερνητικό πρόγραμμα, πιστεύω ότι όλα αυτά ισχύουν και είναι ακόμη αναγκαία για την Τουρκία. Το βασικό είναι να έχεις τα προσόντα για κάθε αξίωμα και θέση. Στις δημοκρατίες, έχεις το δικαίωμα να φέρεις ανθρώπους που είναι σύμφωνοι με τις κοσμοθεωρίες σου στις υψηλότερες θέσεις εντός του πλαισίου των κανόνων, αλλά με βάση την αξία τους. Αυτό έκανε το ΑΚΡ στην πρώτη περίοδο. Τότε προσλάβαμε και δουλέψαμε με ανθρώπους που είχαν εκπαιδευτεί σε επαγγέλματα καριέρας σε όλο το φάσμα της γραφειοκρατίας και είχαν διακριθεί. Πάντα έκαναν το σωστό. Η γραφειοκρατία συνέβαλε τα μέγιστα στην επιτυχία μας. Ειλικρινά, βλέπω τώρα ότι υπάρχει απόκλιση από αυτό. Τώρα, υπάρχουν άνθρωποι σε σημαντικές θέσεις των οποίων το πολιτικό υπόβαθρο είναι πιο σημαντικό από την επαγγελματική τους καριέρα».
-Σας ενδιαφέρει η καριέρα και η αξία, αλλά κανονικά, όταν το ΑΚΡ ανήλθε στην εξουσία, αυτό που έλεγε ο κόσμος ήταν: «Αυτοί που θα έρθουν, θα γεμίσουν το χώρο με ισλαμιστές, και θα κλείσουν τις πόρτες σε άλλους».
Γκιουλ: «Επικρατούσε πραγματικά μια τέτοια εντύπωση. Ωστόσο, το ΑΚΡ εκείνη την εποχή προσλάμβανε ικανά άτομα και με αξία και τους έφερε για να δουλέψουν. Υποθέτω ότι εκεί ήταν η επιτυχία του. Υπάρχουν γενικά δύο τύποι διακυβέρνησης. Πρώτον, πριν ο πολιτικός πάρει την τελική απόφαση για ένα θέμα, η δική του γραφειοκρατία μελετά το θέμα διεξοδικά και φέρνει τον φάκελο ενώπιον του πολιτικού και εκείνος αποφασίζει ανάλογα. Μια άλλη μέθοδος είναι ότι εσείς ως πολιτικός δίνετε οδηγίες για ένα θέμα και δεν δίνετε το δικαίωμα να συζητήσετε την ορθότητα ή το λανθασμένο στους στους παρακάτω από εσάς οι οποίοι απλώς το συγκαλύπτουν. Αν συμβεί αυτό, τα λάθη αρχίζουν πολλαπλασιάζονται. Βλέπω αυτού του είδους τα λάθη να αυξάνονται».
-Η οικονομική κρίση έχει φτάσει σε επίπεδο που έχει αναστατώσει όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Οι έρευνες της κοινής γνώμης δείχνουν επίσης ότι εάν η οικονομική κατάσταση συνεχιστεί, θα είναι δύσκολο για τον Πρόεδρο Ερντογάν να νικήσει στις εκλογές του 2023. Δεν θα μπορούσε το ΑΚΡ, που είχε θετικά αποτελέσματα σε τέτοιες κρίσεις μέχρι το 2011, δεν θα μπορούσε να διαχειριστεί αυτή τη διαδικασία με διαφορετικό τρόπο; Υπάρχουν καταστάσεις στην οικονομία που μερικές φορές λέμε γιατί δεν το κάνουν αυτό, αν το κάνουν θα βελτιωθεί η κατάσταση. Γιατί πιστεύετε ότι δεν το κάνουν;
Γκιουλ: «Έχετε απόλυτο δίκιο. Επιτρέψτε μου καταρχάς να πω ότι αυτό που με εκπλήσσει περισσότερο είναι η υποτίμηση του κινδύνου του πληθωρισμού. Αυτή είναι η τελευταία ευκαιρία για να καταπολεμήσουμε τον πληθωρισμό με πολύ αποφασιστικό, ορθολογικό και ισχυρό τρόπο. Μετά από αυτό, δεν υπάρχει χρόνος μέχρι τις εκλογές. Αυτή λοιπόν πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητα. Εάν δεν καταλαβαίνουμε πραγματικά τι είναι ο πληθωρισμός, ότι είναι μεγάλο πρόβλημα, κακό, ανηθικότητα, αρρώστια και δημόσια κλοπή, δεν είναι δυνατόν να συμμετάσχουμε σε έναν ανελέητο αγώνα κατά του πληθωρισμού. Βλέπω ότι αυτή τη στιγμή, αυτό δεν έχει γίνει αντιληπτό. Αυτός ο υψηλός πληθωρισμός που βιώνουμε δεν μπορεί ποτέ να ηττηθεί με διάφορες καταπραϋντικές μεθόδους τακτικισμού. Αυτές επιδεινώνουν τον πληθωρισμό και και αυξάνουν τις παρενέργειές του.
Όπως είπατε, εάν υπάρξει εκλογική ήττα για την κυβέρνηση, ο μεγαλύτερος λόγος για αυτό θα είναι η υποτίμηση του κινδύνου του πληθωρισμού. Οι τελευταίες εθνικές καταστάσεις εισοδήματος, που ανακοινώθηκαν πριν από 2 μήνες, δείχνουν πώς το μερίδιο των μισθών, ημερομισθίων και σταθερών εισοδημάτων στο συνολικό εθνικό εισόδημα έχει μειωθεί δραστικά. Και πως πέρα από αυτό, έχουν αυξηθεί τα κέρδη, τα ενοίκια, τα επιτόκια. Αυτό είναι πολύ φρικτό. Δείχνει μαθηματικά πώς το επίπεδο της μεσαίας τάξης έχει πέσει και πώς η κατανομή εισοδήματος έχει επιδεινωθεί. Όλα αυτά οφείλονται στον πληθωρισμό. Ειδικότερα, οι κυβερνήσεις που ενδιαφέρονται για τις θρησκευτικές αξίες θα πρέπει να παρακολουθούν τον πληθωρισμό ως πρώτη προτεραιότητα στις οικονομικές τους πολιτικές, όχι μόνο για να διατηρούν τα επιτόκια χαμηλά, αλλά και για να προστατεύουν την κοινωνία από άλλα δεινά. Ενώ υπάρχει έκτακτη κινητοποίηση σε χώρες όπου ο πληθωρισμός είναι 6-7 τοις εκατό στον κόσμο, πιστεύω ότι η Τουρκία πρέπει να ξεκινήσει έναν μεγαλύτερο αγώνα. Πρώτη προϋπόθεση είναι να εδραιωθεί η εσωτερική και εξωτερική αξιοπιστία και εμπιστοσύνη του προσωπικού που θα παλέψει εναντίον του πληθωρισμού, δηλαδή των υπευθύνων για την οικονομία και τα οικονομικά».
Η οικονομία είναι βασικά θέμα εμπιστοσύνης.
Το πρώτο μέλημα πρέπει να είναι ο διορισμός ενός αξιόπιστου και καθησυχαστικού επιτελείου και το δεύτερο, φυσικά, είναι η προετοιμασία και η δημόσια κοινοποίηση ενός ολοκληρωμένου αντιπληθωριστικού προγράμματος αλλά και η πολιτική βούληση για την εφαρμογή του. Μερικές φορές βλέπω με λύπη, ότι κάποιοι φίλοι στην κυβέρνηση κάνουν δηλώσεις ότι η Τουρκία δεν μπορεί να βγει από τον φαύλο κύκλο, δεν μπορεί να σπάσει τις αλυσίδες της και να επανέλθει στις δοκιμασμένες πολιτικές. Αυτού του είδους η ρητορική μας οδηγεί στην καταστροφή. Με έναν χρόνο να απομένει για τις εκλογές, πρέπει να κάνουμε μια μεγάλη κίνηση, την τελευταία ευκαιρία, για την καταπολέμηση του πληθωρισμού».
-Η Κεντρική Τράπεζα βοηθά την κυβέρνηση στην καταπολέμηση του πληθωρισμού;
Γκιουλ: «Είναι πολύ λυπηρό το γεγονός ότι η κεντρική τράπεζα, της οποίας το πρωταρχικό καθήκον βάσει νόμου είναι να διασφαλίσει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στη χώρα, ενεργεί σαν να μην έχει τέτοια νομική ευθύνη. Χρηματοπιστωτική σταθερότητα σημαίνει διατήρηση του πληθωρισμού στο χαμηλότερο επίπεδο.. Εάν η Κεντρική Τράπεζα υποστηρίζει τις πολιτικές ανάπτυξης και απασχόλησης χωρίς να ξεχνά την κύρια ευθύνη της, τότε μπορεί να βοηθήσει την κυβέρνηση και να συμβάλει στην επιτυχία της. Για να κάνει το σωστό, η Κεντρική Τράπεζα πρέπει να είναι ανεξάρτητη από πολιτικές εντολές. Αυτός είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας για την απώλεια της εμπιστοσύνης και της αξιοπιστίας».
-Έρχονται εκλογές, ας πούμε αν ήσασταν στη θέση του Ερντογάν, και βλέπατε ότι η οικονομία πάει τόσο άσχημα, νομίζετε ότι θα μπορούσατε να βγείτε από αυτή την κατάσταση;
Γκιουλ: «Η πρώτη μου δουλειά θα ήταν να δημιουργήσω μια ομάδα όπου οι οικονομικοί και επιχειρηματικοί κύκλοι θα μπορούσαν να πουν, “Μπράβο, βρήκαν τους κατάλληλους ανθρώπους και τους έφεραν στη δουλειά”, και θα εξουσιοδοτούσα αυτή την ομάδα να εργαστεί αποφασιστικά. Δεν είναι η πρώτη φορά που αντιμετωπίζεται το πρόβλημα του πληθωρισμού στον κόσμο. Όταν εξετάζουμε την οικονομική ιστορία, βλέπουμε ποιες χώρες αντιμετώπισαν τι, ποια άρθρα και θεωρίες δημοσιεύτηκαν, πώς καταπολεμήθηκε ο πληθωρισμός πριν και πώς ήταν αυτές οι καταστάσεις που ξεπεράστηκαν. Θα έφερνα μια σταθερή ομάδα που τα ξέρει όλα αυτά για να δουλέψει.
Είναι απαραίτητο να τα δούμε αυτά από την προοπτική του μέλλοντος της Τουρκίας, πέρα από την ανησυχία απλώς ποιος θα κερδίσει ή θα χάσει τις εκλογές. Διότι αν δεν γίνουν τα σωστά πράγματα, εφαρμόζονται λαϊκιστικές πολιτικές για τις εκλογές του επόμενου έτους, γίνονται λάθος δαπάνες και οι οικονομικοί δείκτες αποδεικνύονται πολύ πιο αρνητικοί, Ανεξάρτητα από το ποιος είναι στην εξουσία, η Τουρκία θα απομακρυνθεί ακόμη περισσότερο από τον κόσμο και θα μείνει πίσω. Θα είναι επίσης πιο δύσκολη και δαπανηρή η ανασυγκρότηση της. Η Τουρκία χάνει, οι επόμενες γενιές χάνουν, όλοι χάνουμε».
– Πώς θα αξιολογούσατε την εργαλειοποίηση της θρησκείας στην πολιτική; Ή μήπως δεν είναι σωστό να αποχωρίζουμε εντελώς τη θρησκεία από την πολιτική, τι πιστεύετε για αυτό;
Γκιουλ: «Δεν είναι ρεαλιστικό να αποκλείουμε εντελώς τη θρησκεία από τη ζωή. Το σημαντικό εδώ είναι να μείνετε μακριά από τη χρήση της θρησκείας ως εργαλείου. Γιατί η θρησκεία είναι ένα ζήτημα πεποίθησης, πολύ πέρα από το χρόνο και τον χώρο. Η πολιτική, από την άλλη, είναι μια κυκλική δομή. Υπάρχουν αποτυχίες καθώς και επιτυχίες στη φύση της πολιτικής, μερικές φορές υπάρχουν περιπτώσεις που σκόπιμα εμφανίζουν το μαύρο άσπρο. Εάν αρχίσετε να παρουσιάζετε τον εαυτό σας ως εκπρόσωπο μιας θρησκείας ή το κόμμα σας ως θρησκευτικό κόμμα, όλα αυτά τα λάθη και οι ελλείψεις θα αποδοθούν τελικά στη θρησκεία. Αυτή είναι μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση. Θα ήταν μεγάλη ανευθυνότητα που θα έκανε το μεγαλύτερο κακό στη διδασκαλία αυτής της θρησκείας. Αυτό που πρέπει να κάνετε είναι να αφαιρέσετε τα όποια εμπόδια βρίσκονται στο δρόμο της θρησκευτικής ελευθερίας. Από εκεί και πέρα, η θρησκεία δεν πρέπει ποτέ να επιτρέπεται να εργαλειοποιηθεί με οποιονδήποτε τρόπο. Αυτό είναι ένα πολύ ευαίσθητο θέμα και υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα στην ιστορία».
Ανταπόκριση: Αριάνα Φερεντίνου
