Η αρχιτέκτονας τοπίου Κλέα Βολοβίνη, που ζει και εργάζεται εδώ και χρόνια στη Λάρισα, είναι η μελετήτρια που ανέλαβε και εκπόνησε την μελέτη ανάπλασης και εφαρμογής του Πάρκου του ΟΣΕ στη Λάρισα από την εταιρία Mikel Food Company.
Πρόσφατα, βραβεύτηκε για τον σχεδιασμό του μεξικάνικου κήπου στα πλαίσια των θεματικών Κήπων του Κόσμου της 67ης Ανθοκομικής Έκθεση Δήμου Κηφισιάς.
Με αφορμή τη βράβευσή της, το onlarissa.gr συνομίλησε μαζί της για τη χρησιμότητα της αρχιτεκτονικής τοπίου στο δημόσιο χώρο και στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής της καθημερινότητας των πολιτών στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Συνέντευξη στην Εύη Μποτσαροπούλου
Τα επιτυχημένα παραδείγματα της ανάπλασης της Νέας Παραλίας της Θεσσαλονίκης και του Πάρκου Σταύρος Νιάρχος στην Αθήνα μπορούν να αποτελέσουν έμπνευση και για το Δήμο Λαρισαίων, ο οποίος «έχει μπει δυναμικά στην αξιοποίηση και ανάπλαση του δημόσιου χώρου, ενώ διανύουμε μία περίοδο με τα βλέμματα στραμμένα στην ανάπλαση του Αισθητικού Άλσους».
Αρχιτεκτονική τοπίου λοιπόν, δημόσιος χώρος, ποιότητα ζωής στα αστικά κέντρα, pocket parks και γιατί όχι ανθοκομικές εκθέσεις και στη Λάρισα μετά την μεγάλη και επιτυχημένη παράδοση του Δήμου Κηφισιάς στο θεσμό….
Κλέα τι είναι η αρχιτεκτονική τοπίου;
Η Αρχιτεκτονική Τοπίου είναι η επιστήμη αλλά και τέχνη που ασχολείται με τη μελέτη και τον σχεδιασμό τοπίων κάθε κλίμακας και κάθε τύπου. Στην Αρχιτεκτονική Τοπίου, τα φυτά συνδυάζονται με τα σκληρά υλικά για τη δημιουργία ενός καλαίσθητου και ταυτόχρονα λειτουργικού χώρου πρασίνου.
Το πεδίο εφαρμογών της Αρχιτεκτονικής Τοπίου είναι ιδιαίτερα ευρύ και κυμαίνεται από έργα μικρής κλίμακας, όπως οι κήποι ιδιωτικών κατοικιών, τα φυτεμένα δώματα, κ.α. μέχρι και έργα μεγαλύτερης κλίμακας, όπως πάρκα, πλατείες, ξενοδοχεία, τεχνικά έργα, αρχαιολογικοί χώροι κ.α.
Ένας Αρχιτέκτονας Τοπίου καλείται με την εμπειρία, την τεχνογνωσία αλλά και το μεράκι του να συμμετάσχει με καινοτόμες παρεμβάσεις σε όλα τα στάδια ενός έργου, από την αρχική ιδέα μέχρι τα τελικά σχέδια, αναλύοντας και αξιολογώντας όλες τις κοινωνικό-οικονομικές, ιστορικές, πολιτιστικές, οικολογικές και κλιματολογικές παραμέτρους.
Πόσο σημαντική είναι για το δημόσιο χώρο;
Ο κάθε δημόσιος χώρος, οποιαδήποτε κι αν είναι η χρήση του, πρέπει να είναι προσεγμένος, καλαίσθητος και σωστά σχεδιασμένος. Έτσι, προσελκύει τα βλέμματα, συνιστά πολύτιμο χώρο αναψυχής σε μία πόλη, αυξάνει την προσέλευση του κοινού, προσφέρει ευκαιρίες για παιδικό παιχνίδι και κοινωνικοποίηση των κατοίκων.
Συνάμα, βελτιώνει σημαντικά το μικροκλίμα στο αστικό περιβάλλον.
Θεωρείς ότι πλέον στη Ελλάδα δίνεται περισσότερη βαρύτητα στην αρχιτεκτονική τοπίου στο δημόσιο χώρο;
Είναι αλήθεια ότι το επάγγελμα του αρχιτέκτονα τοπίου έχει γίνει ευρέως γνωστό και οι υπηρεσίες μας αποκτούν μεγαλύτερη ζήτηση στο ελληνικό κοινό. Εντούτοις, η ελληνική νομοθεσία δε βοηθά, καθώς δεν έχει κατοχυρώσει τα επαγγελματικά μας δικαιώματα. Οι μελέτες αρχιτεκτονικής τοπίου εκχωρούνται σε διάφορους κλάδους μηχανικών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ποιότητα των έργων. Ο Πανελλήνιος Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Τοπίου (ΠΣΑΤ, ) καταβάλει συστηματικά προσπάθειες για την αναγνώριση του επαγγέλματός μας. Ελπίζω ότι θα αναγνωριστεί ο κρίσιμος ρόλος των αρχιτεκτόνων τοπίου, ιδιαίτερα σε σχέση με τις προκλήσεις της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, καθώς η κλιματική αλλαγή μας επηρεάζει όλους.
Ποια είναι τα πιο επιτυχημένα εγχειρήματα σε πανελλήνιο και τοπικό επίπεδο;
Από τα πλέον επιτυχημένα, κατά τη γνώμη μου, είναι η ανάπλαση της Νέας Παραλίας της Θεσσαλονίκης και το Πάρκο Σταύρος Νιάρχος στην Αθήνα. Αυτά τα δύο έργα έδωσαν πνοή στις πόλεις τους, προσφέροντας τη δυνατότητα για χαλάρωση, παιχνίδι, εκπαίδευση και πολιτισμό.
Στη Λάρισα θεωρώ ως πιο χαρακτηριστικό και επιτυχημένο παράδειγμα τις αναπλάσεις σε Κεντρική Πλατεία και Πλατεία Ταχυδρομείου, οι οποίες κοσμούνται από το έργο «Γλυπτοί Ποταμοί» που φιλοτέχνησε η Λαρισαία γλύπτρια τοπίου Νέλλα Γκόλαντα. Στο ίδιο έργο περιλήφθηκε και η πεζοδρόμηση μέχρι το Α΄ Αρχαίο Θέατρο με την οποία αναδείχθηκε το ιστορικό ορόσημο της Λάρισας. Η επιτυχημένη σχεδίαση αυτών των αναπλάσεων αποδεικνύεται από την ευρύτατη καθημερινή χρήση τους από τους Λαρισαίους.
Σε ποια αρχιτεκτονική λογική στηρίχθηκε η ανάπλαση του Πάρκου του ΟΣΕ από τη Mikel την μελέτη του οποίου και εκπόνησες;
Η ανάπλαση του Πάρκου ΟΣΕ ξεκίνησε ξεκάθαρα από μία ακόμα δημιουργική ιδέα και πρωτοβουλία της Mikel Coffee Company, ως ένα έμπρακτο «ευχαριστώ» στην πόλη από την οποία ξεκίνησαν και τους κατοίκους της. Οι πρώτες συζητήσεις αφορούσαν την αποκατάσταση μιας εγκαταλειμμένης στον χώρο ατμάμαξας του 1911. Η ενέργεια του χώρου και ο ενθουσιασμός των αδελφών Κυριακάκη οδήγησε, ωστόσο, στη δημιουργία ενός ολόκληρου θεματικού πάρκου και υπαίθριου μουσείου τρένων. Το έργο υλοποιήθηκε σε συνεργασία με τον Σύλλογο Σιδηροδρομικών Λάρισας και ο χώρος αναβαθμίστηκε συνολικά.
Στο πάρκο, ένα μονοπάτι που διέρχεται από όλους τους χώρους με τη μορφή σιδηροδρομικής γραμμής, ενισχύει τον θεματικό χαρακτήρα του έργου. Χρησιμοποιήθηκαν αυθεντικοί ξύλινοι στρωτήρες από παλιές ράγες τρένου με βοτσαλωτή επιφάνεια ανάμεσά τους, που παραπέμπουν ευθέως στις πρώτες εγχώριες σιδηροδρομικές γραμμές.
Σε επιλεγμένες θέσεις κατά μήκος του μονοπατιού, τοποθετήθηκαν ξύλινα κιόσκια που θυμίζουν σταθμούς και πλατφόρμες τρένων αλλά και μουσειακά εκθέματα, όπως παλιές δρεζίνες, σιδηροδρομικά οχήματα, ιστορικά εξαρτήματα. Σε διάφορα σημεία του χώρου δημιουργήθηκαν γωνιές για συναθροίσεις, πικ νικ, παιδικό παιχνίδι, υπαίθριο σκάκι, με ελεύθερη είσοδο και πρόσβαση για όλους.
Η επιτυχία και η αποδοχή του πάρκου από τους Λαρισαίους αποδεικνύεται από την πολύ μεγάλη επισκεψιμότητά του, ακόμα και καθ’ όλη τη διάρκεια του lockdown. Τολμώ να πω ότι είναι από τα ομορφότερα πάρκα σε σιδηροδρομικούς σταθμούς, σε όλη την Ελλάδα.
Παλιότερα στη Λάρισα είχε γίνει πρόταση στο δημοτικό συμβούλιο για την ενοποίηση των ακαλύπτων χώρων και τη δημιουργία εσωτερικών κοινόχρηστων πάρκων για τους κατοίκους του κάθε οικοδομικού τετραγώνου. Είναι εφαρμόσιμη θεωρείς η ιδέα; Είναι το ίδιο τα πάρκα τσέπης;
Τα πάρκα τσέπης είναι χώροι μικρής κλίμακας, οι οποίοι αξιοποιούνται ως χώροι πρασίνου συνιστώντας καταφύγια δροσιάς, ανάπαυσης αλλά και συνύπαρξης για τους κατοίκους των πόλεων. Σε μία σύντομη βόλτα στην Λάρισα, αντικρίζουμε πολλούς χώρους που μπορούν να αξιοποιηθούν κατ’ αυτόν τον τρόπο. Με χαμηλό κόστος, είναι εύκολο να αλλάξουμε την εικόνα των παραμελημένων κοινόχρηστων χώρων στις πολυκατοικίες, να τους γεμίσουμε με χρώματα και αρώματα δημιουργώντας μικρά παράθυρα στη φύση.
Στην ίδια λογική, κινείται και η ιδέα της ενοποίησης κοινόχρηστων / ακάλυπτων χώρων των πολυκατοικιών στο κέντρο της Λάρισας. Αυτά τα γκρίζα, αδιάφορα κομμάτια γης μπορούν να αναγεννηθούν σε οάσεις για κάθε οικοδομικό τετράγωνο και να δημιουργήσουν ένα οργανωμένο δίκτυο ζωντανών ελεύθερων χώρων πρασίνου, συνδεδεμένο και με τους μεγάλους δημόσιους χώρους της πόλης.
Ο χώρος του παλιού ΙΚΑ στο κέντρο της πόλης;
Ο χώρος του παλιού ΙΚΑ είναι μια τελείως διαφορετική περίπτωση, καθώς βρίσκεται εντός του αστικού ιστού, σε ένα δηλαδή υπέρ-δομημένο περιβάλλον.
Θα μπορούσε να αξιοποιηθεί στη λογική του πάρκου γειτονιάς (Pocket Park) με δράσεις για παιδικό παιχνίδι μέσα σε πνεύμονα πρασίνου που είναι τόσο σημαντικός εντός του αστικού ιστού του κέντρου.
Και το Αισθητικό Άλσος, που αποτελεί και θέμα της επικαιρότητας;
Ως προς το Αισθητικό Άλσος, πιστεύω πως είναι κρίμα να μένει αναξιοποίητος ένας τέτοιος χώρος, ο οποίος λόγω έκτασης και θέσης προσφέρει απεριόριστες δυνατότητες. Μπορεί να αποτελέσει ένα χώρο εφάμιλλο του Πάρκου Σταύρος Νιάρχος στην Αθήνα.
Κατά τη γνώμη μου, η ανάπλαση θα μπορούσε να κινηθεί σε δύο άξονες, αφενός στη βελτίωση και αναβάθμιση της υφιστάμενης κατάστασης με κατάλληλη αξιοποίηση των ξύλινων οικημάτων και λοιπών στοιχείων και αφετέρου με τον εμπλουτισμό του με νέες προτάσεις και χρήσεις του χώρου. Θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν δράσεις για δημιουργικό παιχνίδι, θεματικές ζώνες για προσέλκυση διαφόρων ηλικιακών ομάδων, υπαίθριες αθλητικές δράσεις και να δοθεί βάρος στην επαφή με το ποτάμι, την κοίτη του Πηνειού.
Πιστεύεις πως με την πανδημία αναδείχτηκε η ανάγκη για το δημόσιο χώρο και τα πάρκα; Θα παραμείνει η τάση που παρατηρήθηκε;
Η καραντίνα, όπως ήταν λογικό, έβγαλε τον κόσμο στα πάρκα και τις πλατείες. Κι αυτό από μόνο του είναι κέρδος για όλους μας. Οι εικόνες με τα πικ νικ στον Πηνειό, σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις αποτελούν την καθημερινότητα για τους πολίτες. Πιστεύω ότι είμαστε αντιμέτωποι με μία ευκαιρία μοναδική να προχωρήσουν περισσότερες αναπλάσεις χώρων πρασίνου και να αποδοθούν οι ανοιχτοί χώροι στον κόσμο. Είναι απαραίτητο να αποδοθεί ακόμα περισσότερος χώρος σε πεζούς, ΑμεΑ, ποδηλάτες και στο παιχνίδι των παιδιών.
Θέλω να πιστεύω ότι είναι μία τάση που θα παραμείνει και θα συνεχιστεί. Ο δημόσιος χώρος ανήκει στους πολίτες και είμαι σίγουρη ότι όλοι νιώθουν την επιθυμία να διατηρηθούν οι βελτιώσεις που έφερε το lockdown ακόμα και μετά το άνοιγμα της εστίασης.
*Η Κλέα Βολοβίνη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1977. Σπούδασε στο τμήμα Φυτικής Παραγωγής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, απ’ όπου αποφοίτησε το 2001. Το 2003 απέκτησε τον μεταπτυχιακό τίτλο MA in Landscape Design μετά την ολοκλήρωση διετούς μεταπτυχιακού προγράμματος στο University of Sheffield, στην Αγγλία. Από το 2006 διατηρεί γραφείο μελετών πρασίνου και αρχιτεκτονικής τοπίου, εκπονώντας μελέτες για δημόσια και ιδιωτικά έργα, μεγάλης και μικρής κλίμακας στα εξής αντικείμενα: αποκατάσταση τοπίου, ανάπλαση και σχεδιασμός αστικών χώρων (πάρκα, πλατείες, σταθμοί ΜΕΤΡΟ), διαμόρφωση περιβαλλόντων χώρων ιδιωτικών οικιών, κτιρίων γραφείων, ξενοδοχείων κ.α. Έχει επιμεληθεί της μελέτης ανάπλασης του Πάρκου του ΟΣΕ στη Λάρισα για λογαριασμό της Mikel Compnany Food, καθώς και μελέτες για στάσεις του Μετρό Θεσσαλονίκης. Ζει και εργάζεται στη Λάρισα, όπου διατηρεί μελετητικό γραφείο επί της Πατρόκλου 25.
