Λάρισα: Δεκαπενταύγουστος στο «Όρος των Κελλίων»

Το «χαροποιόν πένθος» της Κοιμήσεως της Παναγίας, όπως χαρα­κτηριστικά το ονομάζει ο Φώτης Κόντογλου, ζουν και φέτος κάτοικοι και επισκέπτες της Αρχιερατικής Περιφέ­ρειας Αγιάς. Η περιοχή με πλείστες θρησκευτικές εκδηλώσεις τιμά την πιο αγαπη­μένη και οικεία μορφή για τον ορθόδοξο ελ­ληνισμό, τη Μάνα του Θεαν­θρώπου, αλλά και τη Μεγάλη Μάνα του κάθε ανθρώπου. Αυτή στην οποία εναποθέτουμε την πάσα ελπίδα, τα βάσανα και τους καη­μούς μας, τη «μεσίτρια» που μεταφέρει τα αιτήματά μας στον Μεγαλο­δύναμο.

Οι νοτιοανατολικές υπώρειες του Κισσάβου και το Πολυδένδρι του Μαυροβουνίου αποτέλεσαν για τουλάχιστον έξι αιώνες κατά το πα­ρελθόν (9ος – 14ος) μοναστικό κέντρο, γνωστό από τις γραφές ως «Όρος των Κελλίων». Πρόκειται για μια πολύ μεγάλη περιοχή, που στην κυριο­λεξία βρίθει κελλίων, μονυ­δρίων, βυζαντινών μονών και ασκητή­ριων, συνθέτοντας ένα μο­να­δικό σκηνικό, γνωστό και αφομοιωμένο από τους ντόπιους, παράξενο για τους ξένους. Από ειδικούς θεω­ρείται ότι ο εν λόγω τόπος δι­αθέ­τει το προνό­μιο να διασώζει τα πε­ρισσό­τερα βυζαντινά μνημεία στη Θεσσαλία, αλλά και αξιόλογα μονα­στικά συγκροτήματα του 16ου αιώνα.

Το «Όρος των Κελλίων» αναφέρεται σε αγιολογικά κείμενα του 9ου αιώνα, στο έργο της Άννας Κομνηνής, στον βίο του Αγίου Χριστο­δούλου και σε λατινικές πηγές μέχρι τις αρχές του 14ου αιώνα. Απ’ αυτά προκύπτει ότι ήταν σημαντικό μοναστικό κέντρο με πλήθος μοναχών και υπολογίσιμη δύναμη, που δεν επιβίωσε στη μεταβυζαντινή περίοδο. Τα ανευρεθέντα λείψανα χρονολογούνται από το δεύτερο μισό του 11ου αιώνα και μετά, στην εποχή του Αλεξίου Κομνηνού, ο οποίος επισκέφ­θηκε την περιοχή και μερίμνησε για την οργάνωσή της.

Στην Αρχιερατική Περιφέρεια Αγιάς υπάρχουν πάρα πολλοί ναοί αφιερωμένοι στην Παναγιά και αυτές τις ημέρες θα μπορούσε να πει κα­νείς ότι πανηγυρίζει όλη η περιοχή.

Στην Αγιά, στην ομώνυμη συνοικία της Παναγίας, υπάρχει ναός Τρίκλιτης Βασιλικής, μάλλον του 16ου αιώνα, που αποτελεί κόσμημα για την κωμόπολη με αξιοσημείωτα χαρακτηρι­στικά του το κωδωνοστάσιο και την κυματοειδή απόληξη της στέγης στην νότια πλευρά του. Ο ναός αυτός, σε χειρόγραφο του 1783 που σώ­ζεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη, χαρακτηρίζεται ως «μιτόχη πολιδενδρίτι­κου», κάτι που σημαίνει ότι ίσως αποτελούσε μετόχι της μονής της Πα­ναγίας Πολυδενδρίου. Εδώ λει­τουργεί στον μέγα πανηγυ­ρικό εσπερινό και στην πανηγυ­ρική θεία λειτουργία ο αρχιερατικός επίτροπος Περιφέρειας Αγιάς, πρωτοπρεσβύ­τερος π. Αθανάσιος Μακρής.

Λίγο έξω από την Αγιά, μόλις τέσσερα χιλιόμετρα από το κέντρο της κωμόπολης, στον δρόμο προς τη Μελιβοία, συναντά κανείς την ιστο­ρική Ιερά Μονή του Αγίου Παντελεήμονος, χτισμένη τον 13ο αιώνα, όμορφα τοποθετημένη σ’ ένα μοναδικό καταπράσινο ησυχαστικό τοπίο, γεμάτο από βελανιδιές, μηλιές, κερασιές, καστανιές και καρυδιές, απ’ όπου κανείς μπο­ρεί να αντικρίζει ένα τμήμα της θάλασσας του Αγιοκά­μπου, το Μαυρο­βούνι και μέρος του Δώτιου Πεδίου. Το καθολικό της μονής είναι αφιε­ρωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου. Πανηγυρίζει στις 27 Ιου­λίου και στις 21 Νοεμβρίου. Χθες το βράδυ της Δευτέρας, τελέσθηκε στις 8:00, από τους μοναχούς ιερά αγρυπνία με λιτανεία της ιεράς εικόνας της Παναγίας Κλαδιωτίσσης.

Στο γραφικό Μεταξοχώρι, δίπλα στο αρχοντικό των Φαβρ, στην είσοδο του χωριού από την πλευρά των Νερομύλων, έχουμε την Ιερά Μονή των Εισοδίων της Θεοτόκου. Ελάχιστα τμήματα των κελιών σώζο­νται. Ο ναός είναι παλιός, τοιχο­γραφημένος το 1797 από τον ιερομόναχο Κωνσταντίνο (Σελιτσανιώτη) και το τέμπλο του έργο ντόπιων ξυλογλυ­πτών κατά το 1794, του Κων­σταντή και του Δημήτρη από το Μεγαλό­βρυσο. Δυστυχώς, παλιότερα η μονή υπέστη μεγάλη επιδρομή ιερόσυ­λων. Ότι μπορούσαν να αποσπά­σουν κι ότι σημαντικό από εικόνες υπήρχε εκλάπησαν. Βρέθηκε στο εξω­τερικό ένα μέρος των εικόνων, αλλά ακόμη δεν επανήλθαν στη βάση τους. Το μοναστήρι στην αρχική του μορφή πε­ριβαλλόταν από κτίρια κάθε είδους με ισόγειο και όροφο. Υπήρχαν κε­λιά, ηγουμενείο, αποθη­κευτικοί χώροι, μαγειρείο, φούρνος, εργαστήρια και στις τέσσερις γωνίες πύργοι για την άμυνα των μοναχών. Ο ναός βρί­σκεται αρκετά χαμηλό­τερα από την επιφάνεια του εδάφους. Στη μονή αυτή μόνασαν και ηγου­μένευσαν ο Αγιώτης ιερομόναχος Ανα­τόλιος και ο Μεταξοχωρίτης ηγούμενος Ιερόθεος, ο κατόπιν, δηλαδή, επίσκοπος Γαρδικίου και Θαυμα­κού, δωρεά του οποίου αποτελεί το πα­λιό Παρθε­ναγωγείο του χωριού (σημερινό Πολιτιστικό Κέντρο). Την τέλεση στον εσπερινό και τη θεία λειτουργία κάνει εδώ ο π. Ιωάννης Ολαέρου.

Στο Μεγαλόβρυσο, έχουμε την Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτό­κου, που ανάγεται στο 13ο αιώνα, βρίσκεται στην είσοδο του χωριού και σ’ αυτή τον εσπερινό (7:30μμ) και τη θεία λειτουργία (7:30πμ) τελεί ο αρχιμανδρίτης π. Αθανάσιος Παραβάντσος. Η μονή θα παραμείνει ανοικτή μέχρι τη δύση του ηλίου για τους ευλαβείς προσκυνητές. Είναι ένα από τα σπουδαιό­τερα βυζαντινά μοναστήρια της Αγιάς. Το κα­θολικό είναι ένας τρίκλιτος ναός με υπερυ­ψωμένο το μεσαίο κλίτος, που διατη­ρεί στο ιερό εξωτερικά την πλινθο­περίκλειστη τοιχοδομία του 13ου αιώνα. Ο ναός είναι κατά­γραφος με τοιχογραφίες του 1639.

Στο Μεγα­λόβρυσο λειτουργεί και ο Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου, όπου εσπερινό και θεία λειτουργία τελεί ο ιερέας π. Θεόδωρος Κάμπερ.

Στο 5ο χιλιόμετρο του δρόμου Αγιάς – Λάρισας, στο Γερακάρι, όπου λειτοργεί ο π. Παναγιώτης Τσιλιμίγκας στον εσπερινό και στη θεία λειτουργία, υπάρχει ο Ιερός Ναός της Ευαγγελίστριας, στον οποίο φυλάσσεται ει­κόνα της Πανα­γίας, που βρέθηκε με θαυμαστό τρόπο στον τόπο όπου σήμερα υψώνεται ο ναός.

Στον Αετόλοφο, η εκκλησία μεταβυζαντινή Τρίκλιτης Βασιλικής με πεσσοστοιχίες είναι χτισμένη σε θεμέλια άλλου ναού παλαιοχριστια­νικού ή βυζαντινού, που χρονολογείται στο πρώτο μισό του 11ου αιώνα. Σ’ αυτήν υπάρχουν δημιουργήματα των ζωγράφων της περιοχής σχεδόν ανέπαφα. Όλος ο ναός είναι αγιογραφημένος. Οι τοιχογραφίες είναι του 19ου αιώνα (1820 – 1859). Έχει ένα ξυλόγλυπτο τέμπλο του 17ου αιώνα αριστουργημα­τικής τέχνης. Το επισκοπικό σύνθρονο, που σώζεται στο ιερό, οδήγησε στην ταύτισή του με τον επισκοπικό ναό Βεσαίνης, που αναφέρεται σε επιγραφή του 11ου αιώνα. Τον εσπερινό και τη θεία λει­τουργία θα τελέσει εδώ ο π. Γεράσιμος Νταφούλης. Οι Δεσιανιώτες, που οι περισσότεροι είναι πρό­σφυγες της Ανατολικής Ρωμυλίας, τιμούν την Παναγία τους και παλιό­τερα γλεντού­σαν ομαδικά στα «Κιούγκια», μια εξοχική περιοχή με πλού­σια βλάστηση και πολλά νερά. Χθες το βράδυ της Δευτέρας, η τοπική ποδοσφαιρική ομάδα «Αετός» διοργάνωσε χοροεσπερίδα, στο προαύλιο του σχολείου, με τους Βίκυ Νάσιου, Κώστα Τσιούρη, Χρήστο Φρουξυλιά και Μιχάλη Παράσχο.

Στο Βαθύρεμα, υπάρχει ο βυζαντινός Ναός της Παναγίας, χτισμέ­νος σε γραφικότατη περιοχή, με νάρθηκα του 10ου αιώνα, ήκμασε τον 17ο αιώνα και αποτελεί δείγμα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής της περιοχής με αψίδα. Είναι ο παλιότερος ναός της περιοχής Αγιάς. Εορτάζει στα εν­νιάμερα, στις 23 Αυγούστου. Εσπερινό και θεία λειτουργία θα τελέσει ο π. Ραφαήλ Χίνρι­κους.

Στην ορεινή Ανατολή, ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο οποίος είναι χτισμένος στα θεμέλια παλαιότερου ναού, γιορτάζει ταυτό­χρονα με το καθιερωμένο ετήσιο αντάμωμα των απανταχού Σελιτσανιω­των. Το κτίσμα είναι μεταβυζαντινό και, σύμφωνα με την επιγραφή που βρέθηκε, τοποθετείται στα 1773, περίοδο του επισκόπου Δημητριά­δος Ιακώβου. Εδώ, ο πρωτοπρεσβύτερος π. Ρίζος Κομήτσας θα τε­λέσει τον μέγα πανη­γυρικό εσπε­ρινό και την πανηγυρική θεία λειτουργία. Χθες το βράδυ της Δευτέρας στήθηκε στην πλατεία το καθιερωμένο γλέντι. Σήμερα Τρίτη, μετά την πανηγυρική θεία λειτουργία, θα μοιραστεί στους πιστούς το παραδο­σιακό σιτάρι. Κατόπιν, στην πλατεία, θα πραγματο­ποιηθεί γλέ­ντι με γε­νικό χορό. Τις εκδηλώσεις του διημέρου θα πλαι­σιώ­σει παραδο­σιακή ορχή­στρα των Κώστα Δεδούση και Χρήστου Αγριόδη­μου.

Στο πανέμορφο και καταπράσινο Πολυδένδρι, σε μια γραφική το­ποθεσία στο ανατολικό μέρος του Μαυροβουνίου, έχουμε δύο ναούς. Το καθολικό της Ιεράς Μονής της Παναγίας, που ανήκει στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα και διαθέτει θαυμάσιες τοιχογραφίες των ιδίων χρόνων, και τον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου, μετόχι μάλλον της μονής της Παναγίας, χτισμένο το 1568, όπως αναφέρει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα που βρέθηκε στην κόγχη του Ιερού Βήματος, όπου τελεί τον μέγα πανηγυρικό εσπε­ρινό και την πανηγυρική θεία λειτουργία ο π. Ιωάννης Ντολμώφ.

Ανεβαίνοντας στις πλαγιές του Πολυδενδρίου με τις αλλεπάλληλες εναλλαγές τοπίων και με φόντο την απέραντη πεδιάδα και τη λίμνη Κάρ­λα, μέσα από μια θαυμάσια ορεινή διαδρομή, φθάνουμε στην Έλαφο. Τρία χιλιόμετρα έξω από το χωριό, πανηγυρίζει η Ιερά Μονή της Πανα­γίας Καμπάνας, ναός των μέσων του 19ου αιώνα, στη θέση του παλαιό­τερου που κάηκε. Εδώ, τελεί τον μέγα πανηγυρικό εσπερινό και την πανηγυρική θεία λειτουργία ο π. Ιωάν­νης Βαλοκεσαρλής. Μετά τη θεία λει­τουργία θα μοιραστεί στους εκκλη­σιαζό­μενους το παραδοσιακό φα­γητό πλιγούρι με γίδα βρα­στή, το οποίο φτιά­χνεται αποβραδίς σε μεγάλα κα­ζάνια, που στήνονται έξω από την εκκλη­σία. Χθες το βράδυ της Δευτέρας, στην πλατεία του χωριού στήθηκε λαϊκοδημοτικό γλέντι με την ορχήστρα του Γιώργου Μπαντή.

Στο Καστρί γιορτάζει το παρεκκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής στο κέντρο του χωριού. Εδώ, τελεί τον εσπερινό μετά αρτοκλασίας, θείου κηρύγματος και λιτάνευσης της ιεράς εικόνας, όπως και τη θεία λειτουργία, ο αρχιμανδρίτης π. Βαρνάβας Σαράτσης.

Στην Άνω Αμυγδαλή, στη θέση «Παναγιά», βρίσκεται η Ιερά Μονή Κοι­μήσεως της Θεοτόκου, μονή του 9ου αιώνα, όπου τελεί τον εσπερινό και τη θεία λειτουργία ο π. Κωνσταντίνος Σαμαράς.

Στη Μελιβοία, έχουμε τον μεταβυζαντινό Τρίκλιτης Βασιλικής Ιερό Ναό της Παναγίας, που χρονολο­γείται στις αρχές του 19ου αιώνα, ναός που ήταν για πολλά χρόνια μη­τρο­πολιτικός για το χωριό και στον οποίο τελεί τον εσπερινό και τη θεία λειτουργία ο π. Κωνσταντίνος Μπριάζας.

Επίσης, έχουμε την Πανα­γία της Μαλάτης, που πήρε το όνομα από την ομώ­νυμη αγροτική περι­οχή, κτίσμα του 18ου αιώνα, και την Πα­ναγία Πλα­τσούκα που γιορτάζει της Ζωοδόχου Πηγής.

Στην Άνω Σωτηρίτσα υπάρχει ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεο­τόκου, όπου την τέλεση του εσπερινού και τη θεία λειτουργία κάνει ο αρχιμαν­δρίτης π. Ρωμανός Ζέρβας.

Στη Βε­λίκα πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου το μικρό εκκλησάκι της Παναγίας, βυζαντινός ναΐσκος, ένα αληθινό αριστούργημα αρχιτε­κτονικής του 12ου αιώνα με αέτωμα, περίτεχνη τοιχοδομία και κεραμο­πλαστική διακό­σμηση. Οι κάτοικοι της περιοχής το ξέρουν σαν η Πανα­γία του Λούπου, γιατί την ίδια μέρα που γιορτάζει (23 Αυγούστου) γιορ­τάζει και ο Άγιος Λούπος. Αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του είναι και η πολύ χαμηλή πόρτα εισόδου που αναγκάζει τους πιστούς να σκύψουν ευ­λαβικά κατά την είσοδό τους στον ναό.

Στην Κουτσουπιά βρίσκεται ο Ιερός Ναός της Οσίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου και Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όπου θα τελέσει την πα­νηγυρική θεία λειτουργία ο π. Βασίλειος Καραγεώργος.

Επίσης, προς τιμήν της Παναγίας θα λειτουργήσουν ο Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στη Βελίκα (εσπερινός και θεία λειτουρ­γία) με τον π. Νικόλαο Κομνηνό, ο Ιερός Ναός Αγίας Άννας στον Αγιό­κα­μπο (θεία λειτουργία) με τον π. Λάμπρο Πολυγένη, ο Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου στην Ποταμιά(εσπερινός και θεία λειτουργία) με τον π. Ευριπίδη Τσαπαρέγκα, ο Ιερός Ναός Αγίου Δημη­τρίου στη Μαρμα­ρίνη (εσπερινός και θεία λειτουργία) με τον π. Βασίλειο Χαλιάσα, ο Ιε­ρός Ναός Αγίου Αθανασίου στην Ανά­βρα (εσπερινός και θεία λειτουρ­γία) με τον π. Νικόλαο Κιούση, ο Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου στη Δή­μητρα (θεία λειτουργία) με τον π. Ιωάννη.

Οι σημερινές θείες λειτουργίες ξεκίνησαν στις 7:30 σήμερα το πρωί της Τρίτης.

Πηγή: Κείμενο – φωτογραφίες: “Χώρα Αγιά”