Καλές πρακτικές κυκλικής οικονομίας από την Ερευνητική Μονάδα της Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Στόχος του εργαστηρίου είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση μιας προσωρινής αρχιτεκτονικής κατασκευαστικής παρέμβασης μικρής κλίμακας με επανάληψη ανακτημένων δομικών υλικών πάνω σε σκελετό υπάρχουσας οικοδομής, αξιοποιώντας από την προσφάτως ανανεωμένη οικοδομική δραστηριότητα στην πόλη του Βόλου. Παράλληλα με το εργαστήριο, προγραμματίζεται μια σειρά σχετικών δράσεων εξωστρέφειας με άξονα τις στρατηγικές επανάχρησης (recycle – reuse – reduce) στον κλάδο των κατασκευών.

ΒΟΛΟΣ. Ένα παλίμψηστο με αλλεπάλληλες ιστορικές στρώσεις, μια πόλη με σημαντική παρουσία στην επανάληψη κτιρίων του παρελθόντος, ένα κτιριακό απόθεμα με ανοιχτές προοπτικές. Ένα αστικό κέντρο σε μεταβατικό στάδιο, με προσφάτως ανανεωμένη οικοδομική δραστηριότητα και σημαντικές προοπτικές στη συλλογή και ανάκτηση δομικών στοιχείων και υλικών, που προέρχονται από κτίρια που υπόκεινται σε εργασίες αναβάθμισης, ανακαίνισης ή κατεδάφισης.

ΕΛΛΑΔΑ. Η κατασκευαστική βιομηχανία που έχει καθυστερήσει να εναρμονιστεί με τις Ευρωπαϊκές οδηγίες για την κυκλική οικονομία και το περιβάλλον. Μια κοινωνία που υιοθετεί με αργά βήματα αρχές κύκλωσης στην καθημερινότητά της. Εντούτοις, μια κουλτούρα οικοδόμησης που εφαρμόζει εδώ και αιώνες πρακτικές επαναχρησιμοποίησης δομικών στοιχείων από κτίσματα του παρελθόντος σε νέες κατασκευές.

ΒΟΛΟΣ

Χτισμένος στα ερείπια αρχαίων οικισμών που χρονολογούνται πριν από το 1.500 π.Χ., και ενσωματώνει ρωμαϊκά, βυζαντινά, μεσαιωνικά και οθωμανικά μέρη στο παλίμψηστο του, ο Βόλος είναι μια ελληνική πόλη με σχετικά σύντομη ιστορία, που μετατρέπεται σε σημαντικό βιομηχανικό κέντρο και σημαντικό εμπορικό λιμάνι. μόλις στα τέλη του 19ου αιώνα, μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1880.

Βρίσκεται στο κέντρο της Ελλάδας, δίπλα στον αγροτικό πυρήνα της χώρας, τον θεσσαλικό κάμπο, και εξυπηρετείται από μια πλήρως λειτουργική σιδηροδρομική υπηρεσία από τη δεκαετία του 1890, ο Βόλος έγινε το κύριο ελληνικό λιμάνι εξαγωγής αγροτικών προϊόντων, κυρίως καπνού, μετά τον 1ο. Παγκόσμιος πόλεμος. Η καπνοβιομηχανία, η κλωστοϋφαντουργία, η αλευροποιία και η χαλυβουργία ήταν οι κύριοι τομείς της ακμάζουσας οικονομίας της πόλης στον Μεσοπόλεμο που ακολουθήθηκε από παράλληλη κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη. Η πόλη είδε τον πληθυσμό της να αυξάνεται κατά περίπου 40% τη δεκαετία του 1920, όταν δέχτηκε μεγάλο αριθμό προσφύγων από τη Μικρά Ασία, οι οποίοι απορροφήθηκαν κυρίως από τα τοπικά εργοστάσια.

Τα επόμενα χρόνια, δίπλα στα εναπομείναντα μεγάλης κλίμακας εγκαταλελειμμένα βιομηχανικά κτίρια, προστίθεται ένας σημαντικός αριθμός κενών κτιρίων μεσαίου έως μικρού μεγέθους. ερημωμένα παλιότερα σπίτια μικρής κλίμακας χτισμένα σε πέτρινες ή μισοτελειωμένες κατασκευές που δεν φέρουν σχεδόν τίποτα παρά μόνο τον σκελετό από σκυρόδεμα, χαρακτηριστικό των ελληνικών οικοδομικών πρακτικών, περιμένοντας πιο ακμάζοντες καιρούς για την ολοκλήρωση του σπιτιού. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης της δεκαετίας του 2010, πολλά γραφεία και πολλοί εμπορικοί χώροι έκλεισαν, αυξάνοντας το κενό κτιριακό απόθεμα, σε μια πόλη όπου η κύρια κατασκευαστική δραστηριότητα για χρόνια τροφοδοτούνταν σχεδόν αποκλειστικά από επιδοτούμενα έργα ανακαίνισης μικρής κλίμακας για αναβάθμιση ενεργειακής απόδοσης. των υφιστάμενων κτιρίων.

Στη μετά Covid εποχή, η πόλη βρίσκεται σε μια φάση άλλης μετάβασης, καθώς ο Βόλος αναπτύσσεται γρήγορα ως δημοφιλής τουριστικός προορισμός, επωφελούμενος τόσο από τη φιλική προς τον άνθρωπο μικρής κλίμακας αστικό δήμο όσο και από τα γειτονικά αξιοθέατα του Πηλίου. και τα νησιά των Σποράδων, που προσκαλούν Έλληνες, πρωτίστως, και διεθνείς επισκέπτες από τη δεκαετία του 1960. Τα παλιά διώροφα πέτρινα σπίτια γίνονται κατοικίες υψηλού εισοδήματος ή αντικαθίστανται από νέες πολυώροφες κατοικίες, τα άδεια καταστήματα μετατρέπονται αρχικά σε φοιτητικές κατοικίες για να δώσουν αργότερα τη θέση τους σε πολυτελείς κατοικίες μικρής διάρκειας, οι κατασκευαστικές εργασίες συνεχίζονται σε πολλές κατασκευές από σκυρόδεμα, νέα κομψά ξενοδοχεία pop-up. Το gentrification κυριαρχεί γρήγορα σε όλο το κέντρο της πόλης.

Μια τάση που ακόμη και οι καταστροφικές πλημμύρες του Σεπτεμβρίου 2023 σταμάτησαν αλλά σύντομα, προσθέτοντας μόνο ένα ακόμη στρώμα ερημικών χώρων, καθώς σπίτια, καταστήματα, πανεπιστημιακές μονάδες αναζητούν καταφύγιο αλλού, ως προσωρινή λύση, έως ότου γίνει η αποκατάσταση ή ως μόνιμο μέτρο. προβλέποντας την πιθανότητα, κατά πολλούς, παρόμοιων φαινομένων στο μέλλον.

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

• Μαρία ΒΡΟΝΤΙΣΗ | Αναπλ. Καθηγήτρια ΤΑΜ ΠΘ (Επιστημονικός Υπεύθυνος)
• Ιφιγένεια ΧΑΡΑΤΣΗ | ΕΤΕΠ ΕΠΕΟΤ ΤΑΜ ΠΘ
• Σωτηρία ΑΛΕΞΙΑΔΟΥ | Εντεταλμένη Διδάσκουσα ΤΑΜ ΑΠΘ/ Ερευνήτρια ΠΘ
• Εύη ΒΡΟΥΖΑ | Απόφοιτη ΤΑΜ ΠΘ/ Σπουδάστρια ΠΜΣ ΤΑΜ ΠΘ
• Αρχοντή ΙΩΑΝΝΟΥ | Απόφοιτη ΤΑΜ ΠΘ/ Υποψήφια Διδάκτωρ ΤΑΜ ΠΘ
• Νικολέττα ΠΟΥΛΗΜΕΝΗ | Απόφοιτη ΤΑΜ ΠΘ/ Ερευνήτρια ΠΘ
• Κατερίνα ΧΑΤΖΗΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ | Εντεταλμένη Διδάσκουσα ΤΑΜ ΠΘ/ Ερευνήτρια ΠΘ

ΟΜΑΔΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΦΟΙΤΗΤΕΣ/ ΤΡΙΕΣ ΤΑΜ ΠΘ

Μαρία ΑΓΙΟΠΕΤΡΙΤΗ, Παύλος AΡΤΟΠΟΙOΣ, Δαφνομήλης ΓΕΛΑΔΑΡΗΣ, Ανθούλα ΓΕΩΡΓΟΥΛΗ, Ιουστίνη ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ, Αριστοτέλης ΚΑΚΟΥΛΙΔΗΣ, Θάνος ΚΑΡΑΝΙΚΑΣ, Γλυκερία ΚΑΤΩΖΟΥΔΗ, Γλυκερία ΚΑΤΩΖΟΥΔΗ, Ευ , Γιάννης ΜΑΝΩΛΑΚΗΣ, Ελένη ΜΕΛΕΚΚΗ, Ζελίνα ΠΡΙΦΤΗ, Κωνσταντίνος ΣΑΦΛΕΚΟΣ, Άρτεμις ΦΑΡΜΑΚΗ, Τατιανή ΦΡΑΓΚΟΥ , Αθηνά ΧΑΣΑΠΗ

ΑΠΟΦΟΙΤΟΙ ΤΑΜ ΠΘ

Έμιλυ ΕΝΤΟΥΑΡΝΤΣ-ΚΑΝΙΝΙΑ, Παναγιώτης ΚΡΑΒΑΡΙΤΗΣ, Αδριανός ΣΕΡΒΕΤΑΣ, Αναστασία ΤΣΙΟΠΤΣΙΑ

• Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας [BE] (συντονιστής) | Mario RINKE, Frederik VANDYCK
• Ακαδημία Αρχιτεκτονικής του Άμστερνταμ [NL] | Jeroen van MACHELEN, Machiel SPAAN
• NTNU, Trondheim [ΟΧΙ]| Arnstein Olav GILBERG, August SCHMIDT
• Πανεπιστήμιο του Λιχτενστάιν [LI]| Urs MEISTER, Carmen RIST-STADELMANN
• Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος [GR] | Μαρία ΒΡΟΝΤΙΣΣΗ