Η οικογένεια που μετρά έναν αιώνα παρουσίας στη Λάρισα και έχει συνδέσει το όνομά της με το πρώτο πολυκατάστημα της πόλης (φωτο)

Για να καταγράψει κανείς την ιστορία της οικογένειας των αρμενίων Σιρινιάν θα πρέπει πρώτα να κατανοήσει σωστά το γενεαλογικό της δέντρο, να το σχεδιάσει και να ανατρέχει εκεί, συχνά πυκνά, όπως κάνουν οι αναγνώστες σε μερικά βιβλία όπως το «Εκατό χρόνια Μοναξιά» του Μαρκές, για παράδειγμα, ή το «η Αναζήτηση του Χαμένου Χρόνου» του Προυστ που χωρίς αυτό είναι αδύνατον να παρακολουθήσει την εξέλιξη των γεγονότων, τη χρονολογικά σειρά και τα ονόματα των πρωταγωνιστών.

Η οικογένεια Σιρινιάν έχει διαγράψει μια ιστορική πορεία στην πόλη και έχει συνδέσει το όνομά της με το πρώτο πολυκατάστημα που άνοιξε στη Λάρισα με την επωνυμία, φυσικά, «Σιρινιάν» επί της οδού Ρούσβελτ αρ. 4, όπου στη θέση του μετέπειτα λειτούργησε ο «Κλαουδάτος».

Της Εύης Μποτσαροπούλου

Οι βασικοί πρωταγωνιστές της ιστορίας μας τα αδέρφια Σιρινιάν, ο Σετράκ, η Σιρανούς (που όλοι τη φωνάζαν Μαϊρέκ – στα αρμένικα σημαίνει «μανούλα») και η Περούζ, τα οποία ζούσαν στο Αντάμπαρ και το 1918 αποφάσισαν να ξενιτευτούν, παίρνοντας μαζί τους τις οικογένειες τους για να σωθούν από τη γενοκτονία των Αρμενίων που ζούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία – περίπου 2 εκατομμύρια – η οποία είχε ήδη ξεκινήσει το 1915.

Ο Σετράκ ήταν ο μεγαλύτερος αδερφός και παντρεμένος με την Αρντέμ (τη θεία Άρτεμη). Η Μαϊρέκ είχε παντρευτεί με τον Ονίκ Κυριτσιάν με τον οποίο είχε αποκτήσει ήδη παιδιά, τον Νομπάρ και τον Χοβανέζ. Ο Ονίκ Κυριτσιάν το 2015, μάλλον ή και νωρίτερα, κατατάχθηκε στον οθωμανικό στρατό και έκτοτε τα ίχνη του χάνονται. Κανείς άλλωστε στην οικογένεια δεν μιλούσε για αυτόν, ειδικά η Μαϊρέκ. Η πιο μικρή αδερφή, η Περούζ ήταν κι αυτή παντρεμένη με τον Σκον Τσαβουσιάν.

Όταν το 1918 αποφάσισαν να πάρουν το δρόμο της ξενιτιάς για να σωθούν δεν ήξεραν ότι θα ήταν για πάντα. Η Μαϊρέκ είχε θάψει έναν τενεκέ με λίρες στην αυλή του σπιτιού της για να τις βρει όταν θα γύριζε. Όπως όλοι τότε. Όλοι θέλαν να γυρίσουν· για αυτό και κλαίγαν και αγκάλιαζαν τους Τούρκους γείτονες όταν έφευγαν… Τις υπόλοιπες λίρες τις είχε ράψει η Μαϊρέκ σε όλα τα ρούχα σαν κουμπιά. Το αρχικό σχέδιο ήταν να διαφύγουν με αυτοκίνητο στη Ρεδεστό, αλλά αυτό χάλασε και πέρασαν από τη Σμύρνη στη Μυτιλήνη με πλοίο. Ο Σετράκ, εκτός από τη γυναίκα του, είχε αναλάβει ως πατριάρχης της οικογένειας και την προστασία της αδερφής του Μαϊρέκ και των δυο γιων της που ήταν ακόμη μωρά παιδιά, οκτώ και δέκα ετών.

Αρχικά πήγαν στην Καβάλα και μετά έφτασαν στο Βόλο· δεν τους υποδέχτηκε αυτή η πόλη όμως καλά. Μόλις αποβιβάστηκαν συνέλαβαν τον Σετράκ Σιρινιάν γιατί κουβαλούσε μαζί του τσιγαρόχαρτο προκείμενου να το εμπορευτεί στο νέο τόπο. Όταν κατάφερε να ξεμπλέξει από τις Αρχές ο Σετράκ πήρε την γυναίκα του Αρτέμ, την αδερφή του Μαϊρέκ και τα παιδιά της και εγκαταστάθηκαν στη Λάρισα. Η άλλη αδερφή, ενδιαμέσως αυτής περιπέτειας, εγκαταστάθηκε στην Πάτρα με τον άνδρα της, ο οποίος ήταν ένας πολύ μορφωμένος και καλλιεργημένος άνδρας· λογιστής σε καφεκοπτείο ήταν, στα Άδανα. Δεν είχαν παιδιά και αυτοί, όπως και ο Σετράκ με την Αρντέμ. Οι τελευταίοι όταν εγκαταστάθηκαν στη Λάρισα υιοθέτησαν τον Γκαρό, τον γιο της αδερφής της Αρντέμ από τη Θεσσαλονίκη, που ήταν σχεδόν συνομήλικος με τον Νομπάρ· ήταν και πολύ δεμένοι μεταξύ τους.

Τα πρώτα χρόνια

Με το που εγκαταστάθηκαν στη Λάρισα ο Σετράκ άρχισε να δουλεύει για να ζήσει την οικογένεια. Αρχικά, έπαιρνε μαζί του τα δυο ανίψια του, τον Νομπάρ και τον Χοβανέζ Κυριτσιάν, και γυρνούσαν στα χωριά του κάμπου για να πάρουν παραγγελίες για τις προίκες των κοριτσιών. Δεν πήγαν ποτέ τα παιδιά στο σχολείο. Χωριό με χωριό άρχισαν να γίνονται γνωστοί. Τα προικιά και τα κιλίμια που φτιάχναν οι γυναίκες, ιδίως αυτά της Μαϊρέκ, γινόταν ανάρπαστα. Τα φτιάχναν στο σπίτι στη Γαριβάλδη, εκεί τον είχαν τον αργαλειό. Παράλληλα, ο Νομπάρ μεγάλωνε· γύριζε τον στρατώνα και πουλούσε φακέλους και μολύβια στους στρατιώτες. Σιγά σιγά τα εμπορεύματα έγιναν περισσότερα – ψιλικά, κλωστές, είδη ραπτικής, ξυριστικά και άλλα – τα οποία τα πουλούσαν στις γειτονιές της Λάρισας, κάνοντας τον ντελάλη με ένα γαϊδουράκι.

Το πρώτο κατάστημα, το άνοιξαν επί της Βενιζέλου λίγο πριν τον πόλεμο. «Σ. Σιρινιάν & Σία» ήταν η επωνυμία του, από το ονοματεπώνυμο του πατριάρχη Σετράκ Σιρινιάν και τα δύο αγόρια· ο Νομπάρ και ο Χοβανέζ Κυριτσιάν ήταν αυτό το «& Σια». Αλλά δεν πρόλαβαν να το χαρούν. Το 1943 πεθαίνει ο Σετράκ Σιρινιάν και μένουν τα γυναικόπαιδα μόνα τους στη Λάρισα.

Τότε ο Νομπάρ Κυριτσιάν, που ανέλαβε χρέη πατριάρχη στη θέση του Σετράκ, είχε μια φαεινή ιδέα. Επικοινώνησε με τον άλλο θείο του, τον Σκον που ζούσε στη Πάτρα και του ζήτησε να μετεγκασταθεί στη Λάρισα και να αναλάβει την προστασία των ανήλικων ακόμα παιδιών, μιας και ήταν άτεκνοι με τη θεία Περούζ, και τη διεύθυνση του καταστήματος υπονοώντας ότι θα λάβει κάποιο μερίδιο από την επιχείρηση. Δεν έγινε ποτέ. Ο Σκον ήρθε στη Λάρισα, ανέλαβε οικογένεια και κατάστημα, και μετά τη σύνταξή του στο μαγαζί δούλευε κάθε μέρα μέχρι τα 90 του που πέθανε· αλλά μερίδιο δεν πήρε ποτέ. Ούτε η χήρα του Σετράκ, η Αρντέμ με τον γιο της Γκαρό πήρανε. Η θεία Αρντέμ ξαναπαντρεύτηκε με έναν Αρμένη δικηγόρο και ο Γκάρο έφυγε για την Αμερική. Εκεί, στην Αμερική πέθανε κι αυτός και η μάνα του που κάποια στιγμή την πήρε μαζί του.

Όλα αυτά που συνέβαιναν στην οικογένεια, διόλου δεν επηρέασαν τις επιχειρήσεις. Ούτε ο θάνατος, ούτε καν ο πόλεμος. Αμέσως μετά το τέλος του, το 1946, οι Σιρινιάν – πλέον με αυτό το όνομα ήταν γνωστοί στη Λάρισα – μετακόμισαν το κατάστημά τους στην οδό Ερμού αρ. 15.

Η Ελλάδα προσπαθεί να αναγεννηθεί από τις στάχτες της. Η ζήτηση για ρούχα εργασίας, για ρούχα από υφάσματα που έπρεπε να αντέχουν, αυξάνει. Όπως και όλες οι καταναλωτικές ανάγκες σιγά σιγά. «Οι οικογένειες αγόραζαν καμπότ, ρετσίνα και μάλτα κι έφτιαχνα τα ρούχα στα σπίτια τους. Είχαμε υφάσματα βαμβακερά, φανελένια, κασμίρ αλλά και ρεγιόν – τα οποία τότε χρησιμοποιούνταν μόνον για φοδράρισμα. Το «καμπότ» ήταν ένα είδος καραβόπανο, πολύ ανθεκτικό, «ρετσίνα» λεγόταν ένα χοντρό ύφασμα με ρίγες, ενώ «μάλτα» ήταν ένα είδος επίσης χονδρού υφάσματος, περίπου αντίστοιχου του σημερινού τζιν. Τα λεπτά φανελένια υφάσματα γίνονταν εσώρουχα, ενώ η καλοκαιρινή ποικιλία περιλάμβανε το τσίτι, λεπτό βαμβακερό ύφασμα» όπως περιγράφεται σε ένα αφιέρωμα στο «Σιρινιάν» στην εφημερίδα «Ελευθερία» το 2013.

Το κατάστημα μέσα σε λιγότερο από δύο δεκαετίες θησαυρίζει.

Η ώρα της μεγάλης επένδυσης είχε φτάσει.

Το «Σιρινιάν» το πρώτο πολυκατάστημα της Λάρισας

Το 1962, ο Νομπάρ Κυριτσιάν-Σιρινιάν, με τα κέρδη που έχει βγάλει από το κατάστημα της Ερμού, τις λίρες που είχε μαζέψει δηλαδή, αγοράζει το οικόπεδο επί της Ρούσβελτ αρ. 4. Παίρνει δάνειο από την ΕΤΒΑΚ για την ανέγερση τριώροφου κτιρίου με δύο υπόγεια.

Το πρώτο πολυκατάστημα της Λάρισας ετοιμάζεται να ανοίξει.

Το εγχείρημα όμως δεν είναι τόσο εύκολο. Οι Σιρινιάν θέλουν να κατασκευάσουν ένα πολυκατάστημα με ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Ήδη στην Αθήνα έχει ανοίξει το «Μινιόν» αλλά δεν τους είναι αρκετό ως το μοναδικό δείγμα. Για τρεις μήνες, ένα ολόκληρο καλοκαίρι, ο Νομπάρ Σιρινιάν με το γιο τον Ονίκ και τον μηχανικό Λέκκα ταξιδεύουν στην Ευρώπη, Ιταλία, Γαλλία… Ο στόχος είναι να δουν από κοντά διάσημα πολυκαταστήματα όπως η γκαλερί Λα Φαγιέτ στο Παρίσι ή το Ρίνα Σέντερ στο Μιλάνο. Ένα τέτοιο κατάστημα θέλουν να δημιουργήσουν. Όμως πέφτουν πάνω σε τεχνικά αδιέξοδα. Το κτίριο που ονειρεύονται, όπως αποτυπώνεται στα αρχιτεκτονικά σχέδια των Σακελλαρίου και Λέκκα, έχει πολύ μεγάλα ανοίγματα που χρειάζονται δοκούς πολλών μέτρων, υλικά και τεχνοτροπίες κατασκευής που δεν υπάρχουν εκείνη την εποχή στην Ελλάδα.

Καταλήγουν να φέρουν δοκούς και ειδικά υλικά από την Ιταλία.

Αυτοί ήταν οι Σιρινιάν, νεωτεριστές, αποφασιστικοί, τολμηροί και καινοτόμοι. Ιδιαιτέρως εντυπωσιακό αν σκεφτεί κανείς στην ιστορία τους, το μορφωτικό τους επίπεδο, το ότι δεν μιλούσαν ξένες γλώσσες…

Το αποτέλεσμα τους δικαιώνει.

«Μόλις έχουν δημιουργήσει το πρώτο πολυκατάστημα στη Λάρισα και στην ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής Ελλάδας. Διαθέτει από υφάσματα και είδη ένδυσης μέχρι και λευκές συσκευές. Ο σχεδιασμός είναι μοντέρνος, ενώ οι βιτρίνες διακοσμούνται σύμφωνα με τις επιταγές της ποπ-αρτ που ήταν στο φόρτε της, τότε, στην Ελλάδα. Παστέλ χρώματα, φλοράλ ρεύματα με φλοράλ μοτίβα, κομψές μικρές τσάντες και γυαλιά πεταλούδα -κόντρα στο μονότονο γκριζο πολικό τοπίο της χώρας» γράφεται στην «Ελευθερία» το 2013.

Το πολυκατάστημα Σιρινιάν κάνει τα επίσημα εγκαίνιά του στις 24 Σεπτεμβρίου 1967, με περίπου 40 άτομα προσωπικό.

Στα δύο υπόγεια επίπεδα λειτουργούν οι αποθήκες και το τμήμα χονδρικής, στο ισόγειο βρίσκονται τα υφάσματα, οι νεωτερισμοί, καλλυντικά και είδη περιποίησης, ακόμη και κοσμήματα. Σταδιακά το «Σιρινιάν» μεγαλώνει τη γκάμα των προϊόντων του. Ανδρική και γυναικεία ένδυση, παιδικό ρούχο, παιχνίδια, εποχιακά είδη, γυαλικά και είδη σπιτιού, ηλεκτρικές συσκευές, λευκά είδη και φυσικά πάντοτε υφάσματα.

Το «Σιρινιάν», όπως και τα περισσότερα καταστήματα τότε, λειτουργούσε μέχρι αργά το Σάββατο, ενώ την Τετάρτη ήταν ανοιχτό από το πρωί μέχρι το βράδυ, καθώς γινόταν το γνωστό παζάρι στο λόφο του Φρούριο και στην πόλη συγκεντρώνονταν πολλοί επισκέπτες από άλλες περιοχές. «Αν δεν έκλεινε το «Σιρινιάν», δεν έκλεινε κανένα άλλο κατάστημα στη Λάρισα. Ακόμη και τις παραμονές εορτών, παρέμεινε ανοιχτό μέχρι αργά. Μόλις κατέβαιναν τα ρολά του, τότε έκλειναν και τα υπόλοιπα καταστήματα της λαρισαϊκής αγοράς» λέει χαρακτηριστικά στο αφιέρωμα της ‘Ελευθερίας» η κ. Κούτρα. Είχε γίνει τόσο χαρακτηριστικό σημείο αναφοράς στην πόλη που στο δρόμο μπροστά υπήρχε στάση λεωφορείου με το όνομα «Σιρινιάν»· από εκεί περνούσαν οι γραμμές 1 και 4 των αστικών λεωφορείων.

Χαραγμένη στις μνήμες των Λαρισαίων είναι η επίδειξη μόδας που διοργανώνουν οι ιδιοκτήτες το 1972. Η οικογένεια Σιρινιάν παρουσιάζει στους Λαρισαίους την πρώτη επίδειξη μόδας στην πόλη. Αφορμή η συνεργασία με τον οίκο «Τσεκλένη». Επαγγελματίες μοντέλα, τα περισσότερα του Λαμπρόπουλου, παρελαύνουν πάνω σε κανονική πασαρέλα που έχει τοποθετηθεί. «Η Λάρισα δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα φιγουρίνια των Αθηνών· ό,τι ήταν η τελευταία λέξη της μόδας στην Αθήνα, μπορούσες να το βρεις και στο πολυκατάστημα της Λάρισας» γράφει η λεζάντα που συνοδεύει τις φωτογραφίες.

Η εποχή του «Κλαουδάτου»

Ο Νομπάρ Σιρινιάν γνωρίζεται προσωπικά με τον Κλαουδάτο, προφανώς τον πατέρα Αθανάσιο, μπορεί και τον γιο του Άγγελο. Γνωρίζονται καλά γιατί κάνουν μαζί σκι. Ο Άγγελος Κλαουδάτος, παλιός εθνικός πρωταθλητής του σκι, δημιούργησε στα μέσα της δεκαετίας του 1970 στο όρος Βελούχι, πλησίον του Καρπενησίου, το πρώτο ιδιωτικό χιονοδρομικό κέντρο στην Ελλάδα.

Η οικογένεια Κλαουδάτου έχει ήδη επενδύσει στη Λάρισα. Συγκεκριμένα έχει αγοράσει το οικόπεδο επί της Μεγάλου Αλεξάνδρου στο ύψος της Κεντρικής Πλατείας, εκεί που βρισκόταν παλιά ο κινηματογράφος Ορφέας και σήμερα το κτίριο της Eurobank.

Στα μέσα λοιπόν της δεκαετίας του ’70, ο Ονίκ Σιρινιάκ προσεγγίζει τον Κλαουδάτο και του προτείνει να συνεργαστούν, φοβούμενος προφανώς την δημιουργία ενός δεύτερου πολυκαταστήματος στην Λάρισα. «Γιατί να είμαστε ανταγωνιστές όταν μπορούμε να είμαστε συνεργάτες;» ήταν η προσέγγισή του. Κατασκευάζονται άλλοι δύο όροφοι, το πολυκατάστημα μεγαλώνει· φτάνει να απασχολεί 150 άτομα προσωπικό. Στο τελευταίο όροφο λειτουργεί καφέ μπαρ. Αλλάζει το μετοχικό κεφάλαιο, Σιρινιάν και Κλαουδάτος αποκτούν από 50% έκαστος. Ακολουθεί μια καλή δεκαετία.

Στις αρχές όμως του ΄80, με το που μπήκε η Ελλάδα στην ΕΟΚ, ο «Κλαουδάτος» έκλεισε. Ο Ονίκ Σιρινιάν εκμίσθωσε το ακίνητο στον Κλαουδάτο, όπου και στεγάστηκαν διάφορες εταιρίες όπως το brand ένδυσης BSB και το Souper Market Μπαλής. Το 2000, ο Ονίκ Σιρινιάν αναδιαμορφώνει τον 2^ο, 3^ο και 4^ο όροφο και τους πουλά στην ΕΚΟ, η οποία τους νοικιάζει στο ΙΚΑ το οποίο και εγκαθίσταται στο κτίριο. Ιδρύει ΑΕ η οποία διαχειρίζεται το ακίνητο και παράλληλα η οικογένεια Σιρινιάν ασχολείται και με την εμπορία πετρελαιοειδών.

Μια ολόκληρη εποχή για την Λάρισα έχει τελειώσει. Το ίδιο και για την οικογένεια Σιρινιάν, ειδικά μετά το 2018 όπου και πεθαίνει ο Ονίκ Σιρινίαν, ο πατριάρχης της τρίτης γενιάς αυτής της οικογένειας Αρμενιών που δραστηριοποιήθηκε στην πόλη.

…

Την ιστορία όλη, της οικογένειας και του πολυκαταστήματος, μου την διηγήθηκε η Λούση Σιρινιάν, κόρη του Ονίκ στο πατρικό της διαμέρισμα στην πολυκατοικία, στην γωνία Ογλ και Νιρβάνα.

«Είναι μια μεγάλη, μπερδεμένη οικογενειακή ιστορία· με επιτυχίες, αλλά και με πίκρες και αδικίες. Δυο φορές έγινε έξαλλος ο πατέρας μου, Ονίκ, μαζί μου. Και οι δυο ήταν για το «Σιρινιάν». Η πρώτη ήταν το 1972 με τη περιβόητη επίδειξη μόδας, στην οποία ο πατέρας μου ήθελε να κάνω πασαρέλα μαζί με ένα μοντέλο και γω δεν ήθελα· τελικά, φυσικά και ανέβηκα στην πασαρέλα, ήμουν έξι χρονών περίπου. Η δεύτερη ήταν κάπου στη δεκαετία του ΄80. Δεν έπρεπε να έχεις συνεργαστεί τελικά με τον Κλαουδάτο, του είπα. Έγινε θηρίο, μέχρι και χέρι πήγε να σηκώσει. Προφανώς το ίδιο σκεφτόταν και κείνος και δεν το άντεχε. Άστον, θα ηρεμήσει και θα του περάσει. Τον πονάει αυτό! μου είπε η μητέρα μου Τερέζα για να με παρηγορήσει…»

Όταν βγήκα από την πολυκατοικία εκεί στην Ολγ και Νιρβάνα ήμουν χαμένη. Στην ιστορία αυτή. Φανταζόμουν τα πρόσωπα. Ξαφνικά κοίταξα μπροστά στην πλατεία Λαού.

Το γωνιακό οικόπεδο της οικογενειακής οικοδομής το είχε αγοράσει ο Νομπάρ Σιρινιάν από τους ιδιοκτήτες τότε του ακινήτου που περιλάμβανε τον Κήπο των Ανακτόρων, εκεί που ήταν το παλάτι της πλατείας Ανακτόρων, το οποίο είχε αγοράσει το 1881 ο Βασιλιάς για να διαμένει όταν επισκεπτόταν τη Λάρισα. Μέχρι και το σημείο που διάλεξαν για να μείνουν μόνο τυχαίο δεν είναι, σκέφτηκα. Όπως όλα τους, των Σιρινιάν…

*Φωτογραφία εξωφύλλου: Οδός Ρούσβελτ με Παπασταύρου στη Λάρισα. Αριστερά μας το κατάστημα ΣΙΡΙΝΙΑΝ και στο βάθος η Ερμού. Χρονολογία: Χριστούγεννα του 1980. Η φωτογραφία προέρχεται από το αρχείο του Σπ. Τσαντόπουλου.

**Όλες οι φωτογραφίες που δημοσιεύονται στο παρόν ανήκουν στο προσωπικό αρχείο της οικογένειας Σιρινιάν και παραχωρήθηκαν στο onlarissa.gr για τις ανάγκες του αφιερώματος από την Λούση Σιρινιάν.