Ο ηθοποιός, σκηνοθέτης και συγγραφέας Βαγγέλης Κολώνας ξεκίνησε την καριέρα του στην Αθηνά και από το 1993 που επέστρεψε στη Λάρισα, κουβαλώντας μαζί του τις λαμπρές συνεργασίες των Αθηνών της εποχής εκείνης, διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης.
Παραστάσεις, παραμύθια για παιδιά, παρουσιάσεις βιβλίων, αφιερώματα… ενώ παράλληλα έχει εκδώσει 6 βιβλία, μεταξύ των οποίων το βιβλίο «Η Πολιτεία της Σιωπής» στο οποίο, μέσα από το χώρο τριών Κοιμητηρίων της Λάρισας (παλιό Δημοτικό, Στρατιωτικό και Εβραίων), φωτίζει άγνωστες πτυχές της ιστορίας της πόλης και των ανθρώπων της.
«Τώρα ανακοινώθηκε από το Δήμο Λαρισαίων ότι θα γίνει η ανάπλαση του Δημοτικού Νεκροταφείου, το οποίο θα μεταμορφωθεί σε «Πάρκο Μνήμης» ως μέρος αφήγησης της πόλης με διαδρομές μέσα στα ταφικά μνημεία… Αυτό προέκυψε από το βιβλίο μου “Η Πολιτεία της Σιωπής ”».
Συνέντευξη στην Εύη Μποτσαροπούλου
Με τον Βαγγέλη Κολώνα μιλήσαμε για τη δική του Λάρισα, για την πόλη που τόσο πολύ τον ενδιαφέρει η ιστορία της και οι άγνωστες πτυχές της που συνεχίζουν να υπάρχουν. Το απέδειξε την προηγούμενη εβδομάδα με το άρθρο του, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ελευθερία», για τους 6 Λαρισαίους αγωνιστές του ΄21 που μέχρι σήμερα ήταν παντελώς άγνωστοι…
Κύριε Κολώνα, πως είναι για ένα καλλιτέχνη μετά από μια επιτυχημένη πορεία στην Αθήνα η επιστροφή του στη Λάρισα; Πως αποφασίσατε να γυρίσατε;
Από την πρώτη στιγμή στην Αθήνα ήμουν στην «Α΄ Εθνική» και συνεργάστηκα με τα μεγαλύτερα ονόματα… Μιχάλη Κακογιάννη, Ζιλ Ντασέν, Δημήτρη Μυράτ, Ανδρέα Βουτσινά, Μίνωα Βολονάκη … Ο Μυράτ ήταν δάσκαλός μου στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στην πορεία ήμουν 10 χρόνια στο θίασό του…
Δούλεψα με την Μελίνα Μερκούρη, τον Βασίλη Διαμαντόπουλο, τον Δημήτρη Χορν, την Αλίκη Βουγιουκλάκη και το Δημήτρη Παπαμιχαήλ και πολλούς άλλους. Ήμουν παρόν στην πρώτη φορά που συνεργάστηκαν ξανά μαζί η Αλίκη με τον Παπαμιχαήλ μετά από δέκα χρόνια… και υπήρξα το μήλον της έριδος μεταξύ τούς. Κατά τη διάρκεια της περιοδείας παίζανε κορώνα γράμματα για να δούμε με ποιον από τους δυο θα είμαι στο αυτοκίνητο· μια φορά, ενώ έχασε, ο Παπαμιχαήλ επέμενε να πάω μαζί του και η Αλίκη είπε ότι ήταν «σαν την αρπαγή της Περσεφώνης».
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι με όλους αυτούς τους ανθρώπους υπήρξαμε και φίλοι… Όταν το 1981 βγήκε το πρώτο μου βιβλίο ««Τα δάκρυα είναι γένους ουδετέρου» με πήρε τηλέφωνο ο Μάνος Χατζηδάκις και μου έκανε ολόκληρη εκπομπή αφιέρωμα στο 3ο Πρόγραμμα. Υπήρχε φιλία και εκτίμηση μεγάλη εκατέρωθεν… Όλα αυτά για μένα είναι σπουδαία σημεία αναφοράς.
Και ενώ βρίσκομαι σε όλο αυτό το λαμπερό κόσμο, το 1993 συνέβη κάτι τραγικό. Σκοτώθηκε εν ώρα υπηρεσίας με πυροσβεστικό αεροσκάφος της 112 Π.Μ. ο κατά 17 χρόνια μικρότερός μου ανιψιός Κωστής Παλαμιώτης και εκεί όλα σκοτείνιασαν για μένα… Η ζωή δεν είχε πλέον κανένα νόημα· τα παράτησα όλα στην Αθήνα και γύρισα στη Λάρισα για δύο λόγους, για να συμπαρασταθώ στην οικογένειά μου και να βοηθήσω στην υστεροφημία του παιδιού που κατάφερα να τιμηθεί από το Δήμο Λαρισαίων με την ονομασία ενός δρόμου με το όνομά του. Δεν αλλάζει κάτι στην απώλεια αλλά ο Κωστής έγινε κορυφή του Κισσάβου…
Σας «χώρεσε» η πόλη;
Σιγά σιγά ανακάλυψα την πόλη… Είναι σαν τη ρήση του Περικλή στον Επιτάφιο που λέει στους Αθηναίους «αγαπάτε την πόλη σας». Έτσι και γω, γύρισα και αγάπησα τη Λάρισα. Άλλωστε σε όλα μου τα βιβλία, ακόμη και όταν δεν ζούσα στη Λάρισα, η δράση διαδραματίζεται εδώ. Θα μπορούσα να κινηθώ στο λαμπερό κόσμο του Χορν, της Ζουμπουλάκη, του Βουτσινά, αλλά προτίμησα τη Λάρισα, τις ρίζες μου…
Τώρα αν με χώρεσε η Λάρισα… δύο χρόνια αφότου γύρισα τιμήθηκα με το Α′ Βραβείο του Φιλολογικού Ομίλου «ΠΑΡΝΑΣΣOΣ» για το θεατρικό έργο «Άννα και Μαίρη» και εκεί άρχισα να «υπάρχω στην πόλη». Παράλληλα και για πολλά χρόνια έγραφα ανελλιπώς στο περιοδικό «Γραφή», ξεκίνησα την έρευνα για την «Πολιτεία της σιωπής» και εν συνεχεία άρχισε να γράφεται η πορεία μου στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης.
Πως ήταν η Λάρισα που ξαναβρήκατε το 1993 και πόσο έχει αλλάξει μέχρι σήμερα;
Από το 1993 και μετά υπάρχει ένας οργασμός πολιτιστικός. Πλέον υπάρχουν μεγάλες εστίες πολιτισμού και γίνονται πράγματα μεγάλα. Μέχρι τότε ήταν μόνο το Θεσσαλικό Θέατρο…
Η μεγαλύτερη στιγμή της βέβαια θα έρθει όταν ολοκληρωθεί το Α΄ Αρχαίο Θέατρο.
Ποια είναι η σχέση σας με το Θεσσαλικό Θέατρο; Γιατί δεν συνεργαστήκατε περισσότερο;
Ρωτήστε τους υπευθύνους. Εγώ και όνομα έχω, και τηλέφωνο και παρελθόν…
To 1999, ο Κώστας Τσιάνος διοργάνωσε μια εκδήλωση στο Γαλαξία, το «Εν Λαρίση» που στηρίχθηκε στα βιβλία μου που είχαν πολλές αναφορές στην πόλη. Είχε προλογίσει ο Κώστας Λάνταβος και εν συνεχεία ο Τσιάνος παρουσίασε το θεατρικό αναλόγιο που είχε ετοιμάσει. Μόνο αυτό.
Στην καλλιτεχνική σας πορεία βλέπει κανείς ένα σταθερό ενδιαφέρον για τη Λάρισα και τις αθέατες πλευρές της…
Με ενδιαφέρει πολύ η ιστορική καταγραφή που εστιάζει στον ανθρώπινο στοιχείο.
Την προηγούμενη εβδομάδα παραμονή της 25ης Μαρτίου, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ελευθερία» ένα άρθρο μου για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, με το οποίο έφερα στο φως 6 Λαρισαίους αγωνιστές του ΄21 που μέχρι σήμερα ήταν παντελώς άγνωστοι· τώρα ας αναλάβει ο Δήμος να δει αν θα τους τιμήσει ή όχι.
Αυτό έκανα πάντα… όπως με τον υποστράτηγο Εμμανουήλ Μανουσάκη που νίκησε την ελονοσία στη Λάρισα και προτομή του υπάρχει στο Αλκαζάρ· πρότεινα μια εκδήλωση-αφιέρωμα στην Περιφέρεια η οποία και έγινε τελικά. Τον ίδιο αγώνα έκανα και με τον Ιπποκράτη που ζητούσα να πολιτογραφηθεί ως Λαρισαίος το 2002 από τον τότε Δήμαρχο Τζανακούλη αλλά έπεσα σε πόρτα κλειστή… Αλλά δεν έχασα την όρεξη και το χιούμορ μου… Το 2011 έκανα μια εκδήλωση στον ΟΚΑΝΑ με την Ευαγγελία Λιακούλη που ήταν τότε πρόεδρος και όταν διάβαζα τον «Όρκο του Ιπποκράτη» κόπηκε το ρεύμα και γω για να χειριστώ την κατάσταση είπα στο κοινό ότι «μάλλον ο Ιπποκράτης δεν πλήρωσε το λογαριασμό και κόπηκε το ρεύμα»!
Να φωτίσω προσωπικότητες και την ιστορία της Λάρισας προσπάθησα και με πολλές άλλες εκδηλώσεις, όπως με τα αφιερώματα στον Καραγάτση (2000,2008 για τα 100 χρόνια από το θάνατό του και φέτος με ένα ντοκιμαντέρ), την εκδήλωση για τα 100 χρόνια από τον «Ατυχή Πόλεμο» και την καταστροφή του 1897 στην Λάρισα, την μεγάλη εκδήλωση για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο το 2014 στο ΔΩΛ, την εκδήλωση για την απελευθέρωση της Λάρισα το 2019.
Την ιστορία πρέπει να την κοιτάμε ξεκάθαρα και με τα καλά της και με τα κακά της…
Το ενδιαφέρον σας για την ιστορία της Λάρισας θεωρείτε ότι κορυφώνεται με την Πολιτεία της Σιωπής το 1999;
Με τις μόνιμες επισκέψεις μου στο Στρατιωτικό Νεκροταφείο για τον ανιψιό μου που αναφέρθηκα στην αρχή, άρχισα να περπατάω και στο Δημοτικό Κοιμητήριο και να παρατηρώ τα ταφικά μνημεία και σκέφτηκα να ψάξω τις ιστορίες των ανθρώπων ξεκινώντας από την ημερομηνία του θανάτου τους και πηγαίνοντας προς τα πίσω… Έκανα μια αντιστροφή της Ιστορίας έτσι…
Από το 1996 άρχισα τη συστηματική έρευνα στα τρία Κοιμητήρια της πόλης (Δημοτικό, Στρατιωτικό και Εβραϊκό) με την παράλληλη φωτογράφιση, βγάλαμε πάνω από 10.000 φωτογραφίες. Μεσολάβησα για την διακομιδή των οστών των 17 πρώτων εκτελεσθέντων στη Λάρισα από τους Γερμανούς από το Εβραϊκό στο Δημοτικό Νεκροταφείο· οι οικογένειές τους δεν ξέρανε μέχρι τότε που είχαν θαφτεί…
Και το 1999 εκδόθηκε από το Δήμο Λαρισαίων το βιβλίο – λεύκωμα «Η Πολιτεία της Σιωπής» που θεωρείται το σπουδαιότερο έργο μου. Η απόφαση πάρθηκε επί Δημαρχίας Χριστόδουλου Καφφέ, αλλά ακολούθησαν εκλογές και αλλαγή της δημοτικής αρχής. Ο νέος τότε Δήμαρχος Κώστας Τζανακούλης ήταν διστακτικός, αλλά ο τότε Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Πάνος Σάπκας πίεσε πολύ και το βιβλίο εκδόθηκε. Σε πείσμα στον Τζανακούλη, συμπεριέλαβα και χαιρετισμό του Καφφέ…
Το βιβλίο βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών και συμπεριλαμβάνεται σε ξένες βιβλιοθήκες. Πρόκειται για έναν σταθμό ορόσημο της Λάρισας, καμάρι της πόλης και δικό μου.
Τώρα ανακοινώθηκε από το Δήμο Λαρισαίων ότι θα γίνει η ανάπλαση του Δημοτικού Νεκροταφείου, το οποίο θα μεταμορφωθεί σε «Πάρκο Μνήμης» ως μέρος αφήγησης της πόλης με διαδρομές μέσα στα ταφικά μνημεία… Αυτό προέκυψε από το βιβλίο μου «Η Πολιτεία της Σιωπής».
Θεατρικά έργα και βιβλία παράλληλα με το θέατρο. Πως προέκυψε η ανάγκη σας για την συγγραφή;
Αρχικά ξεκίνησα να δουλεύω ως ηθοποιός. Όταν βγήκε το πρώτο μου βιβλίο το 1981 «Τα δάκρυα είναι γένους ουδετέρου», το οποίο έκανε μεγάλη επιτυχία και ακολούθησε και το δεύτερο, συνειδητοποίησα ότι το θέατρο, μου έτρωγε πολύ χρόνο. Προτίμησα να δουλέψω ως βοηθός σκηνοθέτη για 2-3 μήνες το χρόνο για να έχω τον χρόνο να γράφω. Ήταν μια πρακτική επιλογή.
Άλλωστε, ποτέ δεν έπαιξα τον ρόλο που ήθελα. Οι θίασοι τότε ήταν οικογενειακοί· έπαιζε η Ζουμπουλάκη με τον Μυράτ για παράδειγμα, οπότε ο ρόλος του ζεν πρεμιέ ήταν πιασμένος… ότι περίσσευε το έπαιρνα εγώ. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν έκανα μεγάλες επιτυχίες στα μικρά πράγματα. Μπορεί να έβγαινα για 5 λεπτά και το κοινό ρωτούσε αν θα ξαναβγώ…
Το πρώτο θεατρικό έργο που είδατε; Η παράσταση που σας καθόρισε;
Μια αρχαία τραγωδία σε πρωινή παράσταση στο «Πάλλας» που είδα με το σχολείο μου στην Α΄ Δημοτικού. Ήταν σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μυράτ και νομίζω ότι η παράσταση ήταν η «Ηλέκτρα». Είναι καρμικό αν το σκεφτεί κανείς, καθώς ο Μυράτ έγινε μετά δάσκαλός μου και ήμουν για πολλά χρόνια στο θίασό του…
Η παράσταση που με καθόρισε ήταν η Έλλη Λαμπέτη, λίγο πριν χάσει τη φωνή της, στα «6 Μονόπρακτα» στο Θέατρο Διονύσια στην Αθήνα κάπου ανάμεσα στο 1998 και το 2000.
Στην Λάρισα, ο «Γάμος» όταν πρωτοπαίχτηκε το 1994 με την Άννα Βαγενά σε σκηνοθεσία Κώστα Τσιάνου. Και η «Ηλέκτρα» φυσικά το 1988…
Τι θυμάστε από τη παιδική σας ηλικία στη Λάρισα; Τι σας λείπει;
Το σχολείο μου. Έμενα στην περιοχή του ΑΤΑ και πήγαινα στο 5ο Δημοτικό Σχολείο. Υπήρξα το χαϊδεμένο παιδί των δασκάλων και έγραφα εξαιρετικά καλές εκθέσεις. «Ο θεός να το φυλάει» έλεγε η δασκάλα μου στην μάνα μου… μέχρι την Γ΄ Δημοτικού…
Κάναμε τη χριστουγεννιάτικη παράσταση για τη γέννηση του Χριστού και γω ήθελα να παίξω τον άγγελο γιατί είχε φτερά, φορούσε χλαμύδα λευκή και θα έλεγε το χαρμόσυνο νέο. Ωστόσο, η διανομή των ρόλων έγινε με κοινωνικά κριτήρια και άγγελος έγινε ένα κοριτσάκι πλουσίας οικογενείας και σε μένα δώσαν το ρόλο του «Αρτέμη Μάτσα» του έργου! Θα έκανα τον πανδοχέα που διώχνει τη Μαρία και τον Ιωσήφ γιατί δεν υπήρχε δωμάτιο και εκείνοι θα αναγκάζονταν να καταφύγουν στη σπηλιά όπου και γεννήθηκε ο Χριστός. Όταν μου χτύπησαν την πόρτα, στην παράσταση, εγώ, ως πανδοχέας, τους είπα «Περάστε, έχουμε και ζεστό νερό!». Έγινε χαμός από γέλια. Έφαγα τρία χαστούκια από τη δασκάλα μου και η μάνα μου μέχρι να γυρίσουμε σπίτι με τραβούσε από το αυτί. Ήμουν το παιδί που ανάτρεψε το σκετς και κατέστρεψε τα Χριστούγεννα…
Αυτό που μου λείπει είναι ότι δεν μπορώ να δω τον ορίζοντα, να δω τον Κίσαβο και τον Όλυμπο. Όταν ήμασταν μικρά στο σχολείο μας ανέβαζε η δασκάλα στην ταράτσα του μονώροφου δημοτικού να μας δείξει τα 4 σημεία του ορίζοντα…
Μου λείπουν τα σπίτια που γκρεμίστηκαν και δεν διατηρήθηκαν, και δεν το λέω με νοσταλγία, το λέω με την έννοια της διατήρησης του ιστορικού κέντρου μιας πόλης.
Ποιες είναι οι πιο επιδραστικές προσωπικότητες της πόλης; Ποια η πιο σημαντική στιγμή στην ιστορία της σύγχρονης Λάρισα;
Ο Καραγάτσης, ο Αγήνωρας Αστεριάδης, ο Τάκης Τλούπας… Όπως μου έρχονται τώρα στο μυαλό… Ο Στέλιος Παπανικολάου, ο Χρήστος Παπανικολάου, ο Γιώργος Λαζόγκας, η Μάρω Καρέτσου, η Μπέττυ Μαγρίζου, ο Κώστας Λάνταβος, ο Θωμάς Ψύρρας, η Άννα Μανωλοπούλου… όσοι κατάφεραν και βγήκαν από τα σύνορα της Λάρισας…
Η πιο σημαντική στιγμή της σύγχρονης Λάρισας είναι η 1η Αντιδημαρχία Πολιτισμού του Πάνου Σάπκα επί Δημαρχίας Τζανακούλη. Έδωσε μεγάλη ώθηση στον πολιτισμό, που μέχρι τότε ήταν το αποπαίδι. Μόνο το Θεσσαλικό Θέατρο υπήρχε…
Τι είναι αυτό που κάνει τελικά κάποιον Λαρισαίο;
Η αγάπη του για τη πόλη του. Ο Καβάφης λέει ότι η πόλη σου σε ακολουθεί. Έτσι είναι. Δεν μπορείς να αποκοπείς και να διαφύγεις. Αυτό που μπορείς να κάνεις, είναι να πάρεις το πινέλο σου ή τη γραφίδα σου και να προσπαθήσεις να την αναδείξεις.
Ο πολιτισμός είναι το μόνο όχημα. Έχουμε πολλά ακόμη να κάνουμε…
Ο αγαπημένος σας λαρισαϊκός ήχος, μυρωδιά ή γεύση;
Η μυρωδιά της ακακίας. Η Λάρισα, δυστυχώς, δεν μυρίζει τίποτα πλέον.
Και ο χαλβάς Φαρσάλων στο παζάρι στο Αλκαζάρ, εκεί που κατέβαινες τα σκαλιά και αγόραζες βιβλία. Τώρα, το παζάρι είναι μια μεγάλη λαϊκή αγορά.
Ποιες είναι για σας οι πιο σημαντικές στιγμές της καλλιτεχνικής σας πορείας στη Λάρισα και τι ετοιμάζετε για το μέλλον;
Είναι τόσα πολλά αυτά που έχω κάνει εκτός από αυτά που αναφέραμε που δεν μπορώ να διαλέξω…
Από το 1996 μέχρι και πριν την πανδημία έχω κάνει πάνω από 500 επισκέψεις σε παιδικούς σταθμούς, όπου λέω στα παιδιά προφορικά δικά μου παραμύθια. Με ενδιαφέρουν πολύ τα παιδιά…
Έχω συμμετάσχει σε πάρα πολλές παρουσιάσεις βιβλίων. Έγραψα και σκηνοθέτησα το «Η δική μας αυλή» για τα παιδιά του κέντρου αποκατάστασης ατόμων με ειδικές ανάγκες «Αριστέας», καθώς και άλλες παραστάσεις, όπως με την Ερασιτεχνική Σκηνή το «Oνείρων Θαύματα» και το «Η μικρή μας πόλη».
Θεωρώ όμως ότι εποχή άφησαν τα αφιερώματα μου για τη Σμύρνη (2002, 2012), τον Καβάφη (2003, 2013), τον Καραγάτση (2002 και 2008 – 100 χρόνια από τη γέννησή του), τους Γκάτζο, Ρίτσο, Αξενίδη κ.ά.
Όσο για το μέλλον… ετοιμάζω μια εκδήλωση που θα γίνει στις 21 Ιουνίου στο Κηποθέατρο Λάρισας στα πλαίσια του εορτασμού των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση σε συνεργασία με την Αντιδημαρχία Πολιτισμού. Η ημερομηνία αυτή έχει επιλεγεί από την Επιτροπή 2021 για τις «Γιορτές των Πόλεων» με ταυτόχρονες γιορτές στις 51 πρωτεύουσες των νομών.
Κύριε Κολώνα, σας ευχαριστώ πολύ… για το χρόνο, την ευγένεια και το μπρίο σας…
Και γω Εύη μου, πολύ…
*Ο Βαγγέλης Κολώνας κέρδισε 4 κρατικά βραβεία για το έργο του. Από το υπουργείο Πολιτισμού βραβεύτηκε τρεις φορές για τη συγγραφή θεατρικών έργων. Τιμήθηκε με το Α′ Βραβείο του Φιλολογικού Ομίλου «ΠΑΡΝΑΣΣOΣ» (1995) για το θεατρικό έργο «Άννα και Μαίρη».
