Τη διαχρονικότητα του bullying στα ελληνικά σχολεία αποκαλύπτει η μαρτυρία της «Ελένης», μιας τηλεθεάτριας της εκπομπής «Συνδέσεις» της ΕΡΤ, η οποία μίλησε στη Χριστίνα Βίδου και τον Κώστα Παπαχλιμίντζο για τη δική της εμπειρία σχολικού εκφοβισμού σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες κατά τη δεκαετία του ’90.
Η μαρτυρία της Ελένης
Από το νηπιαγωγείο ξεκίνησε η εμπειρία μου με τον σχολικό εκφοβισμό… Η νηπιαγωγός μας είχε δώσει κάποιες βελόνες να φτιάξουμε μία κατασκευή και ένα αγόρι πήρε τη μία βελόνα και με τρυπούσε στο μπράτσο μου. Τότε δεν αντέδρασα, δεν ήθελα να δημιουργήσω θέμα και το άφησα να περάσει έτσι, παρόλο που πονούσα πολύ.
Εν συνεχεία, στην πρώτη δημοτικού στο προαύλιο ένα παιδί από μεγαλύτερη τάξη όπως τρέχει, με σπρώχνει, πέφτω και χτυπάω τη γνάθο μου. Γέμισα αίματα… Μου έχει μείνει η αναμονή 2-3 ώρες στο δημόσιο νοσοκομείο και να έχω γίνει όλο αίματα, ώσπου οι γονείς μου με μετέφεραν σε ιδιωτικό νοσοκομείο όπου μου περιποιήθηκαν το τραύμα μου. Πονούσα πάρα πολύ. Η μητέρα του παιδιού είχε έρθει σπίτι μας και μας παρακαλούσε να λήξει το θέμα εκεί. Αυτό και έγινε.
Δευτέρα, τρίτη και τετάρτη δημοτικού ήταν οι πιο τραυματικές εμπειρίες της ζωής μου. Λόγω της λεπτής μου σωματοδομής, γινόμουν αποδέκτης για γροθιές, μώλωπες, εκδορές, κακώσεις, ό,τι μπορείτε να φανταστείτε… Λακτίσματα στην κοιλιακή χώρα, που είχα μία φορά και ελαφριά αιμορραγία… Και λεκτική βία στο έπακρο. Ύβρεις, προσβολές, ήμουν στοχοποιημένη χωρίς να φταίω, χωρίς να έχω προκαλέσει κανέναν. Πάντα ήμουν μόνη μου στο διάλειμμα, τους φοβόμουν και προσπαθούσα όσο μπορούσα να οχυρώσω τον εαυτό μου απέναντί τους, για να μην τρώω παραπάνω ξύλο. Όταν οι γονείς μου ήρθαν στο σχολείο να ζητήσουν τον λόγο από τον διευθυντή και τους δασκάλους, εκείνοι επέδειξαν πλήρη αδιαφορία και είπαν μάλιστα ότι αν ξαναπάνε οι γονείς μου θα καλέσουν τον εισαγγελέα και ότι «παιδιά είναι και παίζουνε, δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτό».
Επίσης και από τη δασκάλα μου στην τετάρτη δημοτικού είχα δεχθεί δυνατά χαστούκια επειδή δεν μπορούσα να λύσω την άσκηση στα μαθηματικά στον πίνακα. Ή με χτυπούσε με τα νύχια της στην πλάτη μου…
Στην πέμπτη και την έκτη δημοτικού με άλλαξαν οι γονείς μου σχολείο. Εκεί απέκτησα και τις πρώτες μου παρέες, οι δασκάλες ήταν πάρα πολύ καλές, υπήρχαν όμως τρεις εξαιρέσεις. Μία φορά έτρεχα να πάω να πάρω κιμωλίες από το γραφείο και στον διάδρομο έρχεται μία κοπέλα, με σπρώχνει με δύναμη στον τοίχο, σπάω το χέρι μου, οιδήματα στο σώμα μου, στο κεφάλι μου, με πήγαν σε νευρολόγο, σε ορθοπεδικό.
Και αυτά συνέχισαν και στο γυμνάσιο.
Γενικά σε όλα τα χρόνια δέχθηκα άσχημες συμπεριφορές, και ούτε από καθηγητές είχα ενθάρρυνση. Συνέχεια μου έλεγαν «δεν αξίζεις να πας πανεπιστήμιο, δεν θα τα καταφέρεις, σε αγώνες βόλεϊ -που συμμετείχε όλη η τάξη – δεν θα συμμετέχεις…»
Στη συνέχεια, περνώντας στο Πανεπιστήμιο, άλλαξαν τα πράγματα. Ήμουν αρκετά επιφυλακτική επειδή φοβόμουν ότι θα συνέβαιναν τα ίδια με το λύκειο.
Όμως, τελείωσα τη σχολή, γνώρισα διαφορετικά παιδιά, έκανα παρέες, προσπάθησα να εξελιχθώ σαν άνθρωπος, να αφοσιωθώ στις σπουδές μου, να προχωρήσω. Τη στήριξη που δεν βρήκα στην Ελλάδα από καθηγητές, τη βρήκα τελικά στην Ουκρανία, όπου έκανα αργότερα κάποια μεταπτυχιακά.
«Τα παιδικά χρόνια μας στιγματίζουν»
Για το θέμα του bullying τοποθετήθηκε στην εκπομπή και η κλινική ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια Άννα Κανδαράκη.
Η κ. Κανδαράκη επέστησε την προσοχή στην παγίδα της ταύτισης με τον ρόλο του θύματος: «Αν εξοικειωθώ με το να είμαι το θύμα, μετά τον οικειοποιούμαι αυτόν τον ρόλο. Μερικές φορές –δεν μιλάω για τη συγκεκριμένη περίπτωση της Ελένης- , αλλά κάποιες φορές μπορεί να νιώθω καλά μέσα σε αυτόν τον ρόλο, γιατί τον ξέρω, και χωρίς να το καταλαβαίνω να τον αναπαράγω συνεχώς και να τον ανακυκλώνω».
Το Bullying προφανώς και δεν είναι κάτι καινούριο. Η ψυχολόγος αναφέρθηκε μάλιστα σε ένα απόσπασμα του βιβλίου «Αναφορά στον Γκρέκο» του Καζαντζάκη, όπου αφηγείται ο Νικολιός πόσο τον στιγμάτισε ο δάσκαλος, ο οποίος μιλούσε για την Ανάσταση του Χριστού και άρχισε να περιγράφει τον Ιούδα. Και είπε «ο Ιούδας ήταν κοκκινομάλλης, να, όπως ο Νικολιός». Το αποτέλεσμα ήταν στο διάλειμμα τα παιδιά να γρονθοκοπήσουν τον Νικολιό, εκείνος να φύγει από το σχολείο – αληθινή ιστορία – και μετά από πάρα πολλά χρόνια, όταν τον ξανασυναντάει ο ήρωας, λέει «πού σε ξέρω, πού σε ξέρω… Αχ, είσαι το Νικολιό!» και λέει ο Νικολιός, με πολύ πίκρα, «Ναι, ο Ιούδας».
«Το λέω και ανατριχιάζω», λέει η κ. Κανδαράκη. «Γιατί αυτή η ιστορία δείχνει πόσο πολύ αυτά τα παιδικά χρόνια μας στιγματίζουν. Και εκεί έρχεται ένας συνδυασμός, η αφέλεια και η πολύ κακή παιδαγωγική του δασκάλου, να στιγματίσει τα παιδιά».
Η Άννα Κανδαράκη υπογράμμισε εξάλλου τη σημασία που έχει το κομμάτι του σχολείου αλλά και αυτό της οικογένειας. «Αυτοί οι δύο πυλώνες πρέπει να ενωθούν για να μπορέσουμε να ξεριζώσουμε το bullying».
Στις μέρες μας το bullying μπορεί να φτάσει σε ακόμα πιο ακραία μορφή, γιατί είμαστε πιο εξοικειωμένοι με το κομμάτι της σκληρής και της άγριας βίας, επεσήμανε, προτείνοντας παράλληλα μία προσέγγιση στην κατεύθυνση της πρόληψης. «Θα πρέπει να υπάρχουν μέσα στο σπίτι ζωντανά και υγιή ερεθίσματα, ώστε ο έφηβος να μπορεί να διοχετεύσει αλλού όλη αυτήν την ενέργεια που έχει. Και χρειάζεται να αφιερώνουμε περισσότερο χρόνο στα παιδιά μας. Δεν μπορεί ο χρόνος μας μαζί τους να είναι μόνο στις μεταφορές προς το σχολείο, τα φροντιστήρια και τα μαθήματα. Δεν είναι ο στόχος μόνο να έχουμε επιτυχημένους μαθητές. Πρέπει να έχουμε χαρούμενα και ευτυχισμένα παιδιά, και αυτό δεν θα γίνει μέσα από μεγάλες βαθμολογίες».
