Η επεισοδιακή μοναδική ομιλία του Ελευθέριου Βενιζέλου στη Λάρισα το 1910! (φωτό)

Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου / nikapap@hotmail.com / Φωτοθήκη Λάρισας

Η σημερινή εικόνα λοιπόν προέρχεται από προεκλογική ομιλία που έγινε τις παραμονές των εκλογών του 1910 στη Λάρισα.

Είναι η παλαιότερη εικόνα που βρήκαμε στο αρχείο της Φωτοθήκης από εκλογές στη Λάρισα τα παλιά χρόνια. Έχουν περάσει 113 χρόνια από τότε και σας την αναλύουμε, μαζί με τα γεγονότα της εποχής.

Ας πούμε πρώτα δύο λόγια για το πώς είχε η πολιτική κατάσταση αυτής της περιόδου. Στις 8 Αυγούστου 1910 (με το παλαιό ημερολόγιο) έγιναν οι πρώτες εθνικές εκλογές μετά την Επανάσταση του 1909 και την πρόταση του Στρατιωτικού Συνδέσμου στον Ελευθέριο Βενιζέλο να έλθει από την Κρήτη. Επειδή όμως καμία παράταξη δεν συγκέντρωσε την πλειοψηφία για να σχηματίσει ισχυρή κυβέρνηση, η προσωρινή κυβέρνηση του Στέφανου Δραγούμη παραιτήθηκε και στις 6 Οκτωβρίου 1910 ο βασιλέας Γεώργιος Α΄ έδωσε εντολή στον Ελευθέριο Βενιζέλο να σχηματίσει κυβέρνηση. Ο τελευταίος, επειδή διαπίστωσε ότι υπάρχει αδυναμία για τη συγκρότηση βιώσιμης κυβέρνησης, εισηγήθηκε στον βασιλέα τη διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη νέων εκλογών. Η διενέργεια των νέων εκλογών ορίσθηκε για την 28η Νοεμβρίου του ιδίου έτους[1].

Κατά τη διάρκεια αυτής της προεκλογικής περιόδου ο Ελευθέριος Βενιζέλος προγραμμάτισε να εκφωνήσει στις 14 Νοεμβρίου 1910 ομιλία στη Λάρισα[2]. Έχω την εντύπωση ότι είναι η μοναδική προεκλογική ομιλία που έκανε στην πόλη μας σε όλη τη διάρκεια της πολιτικής του ζωής. Η ομιλία είχε προγραμματισθεί να γίνει υπαίθρια στην Πλατεία Θέμιδος, όπως ονομαζόταν τότε η Κεντρική Πλατεία, ενώ ο ίδιος θα εκφωνούσε τον λόγο του από τον εξώστη της Λέσχης Ασλάνη[3], η οποία στεγαζόταν σε ένα θαυμάσιο διώροφο νεοκλασικό κτίριο στη βόρεια πλευρά της πλατείας. Όμως την ημέρα εκείνη «άνοιξαν οι ουρανοί» και ξέσπασε μια συνεχής και ραγδαία βροχή. Οι τοπικοί παράγοντες του κόμματος των Φιλελευθέρων αποφάσισαν να γίνει η ομιλία σε κάποια αίθουσα των Δικαστηρίων[4].

Όμως η προσέλευση του κόσμου, παρά τον άσχημο καιρό, ήταν τόσο μεγάλη που ο εσωτερικός χώρος των Δικαστηρίων δεν θα επαρκούσε. Το πλήθος το απαίτησε να γίνει, και έγινε η ομιλία στην πλατεία, με τον κόσμο να προφυλάσσεται από τη βροχή με τις ομπρέλες. Οι πηγές της εποχής εκείνης αναφέρουν ότι ο Ελευθέριος Βενιζέλος βγήκε στον εξώστη της Λέσχης Ασλάνη προφυλασσόμενος από την ομπρέλα του υποψήφιου βουλευτή Αλεξανδρή[5] και απ’ εκεί εκφώνησε μια μνημειώδη προεκλογική ομιλία, το κείμενο της οποίας έχει διασωθεί.

Από την προεκλογική αυτή ομιλία είναι και η σημερινή φωτογραφία. Δεν είναι τεχνικά άρτια, αλλά η ιστορικότητά της μας επιβάλλει να τη δημοσιεύσουμε. Ο φωτογράφος στάθηκε σε εξώστη της Λέσχης που βρισκόταν δίπλα από εκεί που μιλούσε ο Βενιζέλος και κατεύθυνε τον φακό του προς την πλατεία και τα κτίρια της ανατολικής πλευρά της. Μεγάλο μέρος της πλατείας προς το μέρος της Λέσχης είναι κατάμεστο από ομπρέλες. Μόνον ελάχιστα άτομα κινούνται στο βάθος, χωρίς να προφυλάγονται από τη βροχή.

Το πρώτο από αριστερά κτίριο είναι το καφενείο «Νέος Κόσμος», το οποίο επέζησε από τις καταστροφές της κατοχής και κατεδαφίσθηκε πριν μερικά χρόνια για να κτισθεί πολυώροφη οικοδομή. Αμέσως μετά υπάρχει ένα άλλο κτίριο με τρεις τοξοειδείς πόρτες που κατά καιρούς μέχρι και σήμερα φιλοξένησε διάφορα καταστήματα.

Στη συνέχεια υπάρχει ένας χώρος κενός, γιατί στο βάθος υπήρχε το ξενοδοχείο «Αβέρωφ», ιδιοκτησία του Κων. Κουτσίνα το οποίο στεγαζόταν σε παλιό τούρκικο σπίτι. Κατόπιν διακρίνουμε ένα μακρόστενο οίκημα στο οποίο ήταν αναπτυγμένο το καφενείο «Παράδεισος».

Το τελευταίο διέθετε και θεατρική σκηνή, από την οποία πέρασαν ονομαστοί καλλιτέχνες της Αθήνας με τους θιάσους τους (Κοτοπούλη, Κυβέλη και άλλοι). Μεταπολεμικά στη θέση του κτίσθηκε ο κινηματογράφος «Ορφεύς». Σήμερα ολόκληρο αυτό τον χώρο καταλαμβάνει πολυώροφη οικοδομή με καταστήματα και γραφεία. Τέλος στη δεξιά άκρη της φωτογραφίας μόλις διακρίνεται το κτίριο που φιλοξενούσε μέχρι του 1930 το φαρμακείο των Φώτη Παπαζήση και Δημ. Επιτρόπου και στη θέση του αργότερα λειτούργησε το περίφημο εστιατόριο «Ερμής».

[1]. Καζάκης Φοίβος, Δημήτριος Αστερ. Καζάκης, Βουλευτής και Γερουσιαστής και οι Θεσσαλοί Βουλευταί-Γερουσιασταί (1881-1946), Λάρισα (2006) σελ. 23-24. Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα μελέτη, η οποία εκτός των άλλων αναφέρει λεπτομέρειες και για τους βουλευτές αλλά και τους πολιτευτές μιας περιόδου 65 χρόνων (από το 1881 μέχρι το 1946).

[2]. Είχε ήδη αποκτήσει στενή φιλία με τον Παναγή Χαροκόπο, ο οποίος λίγα χρόνια πριν είχε κτίσει τον γνωστό πύργο του στη Γιάννουλη, ο οποίος σήμερα βρίσκεται λησμονημένος υπό κατάρρευση.

[3]. Η Λέσχη Ασλάνη στεγαζόταν στον επάνω όροφο του μεγάρου του μουσουλμάνου Μεχμέτ Χατζημέτο, το οποίο είχε κτισθεί το 1905-1906 στον χώρο που κατελάμβαναν οι παλιές ποινικές φυλακές. Σήμερα στη θέση αυτή έχει αναπτυχθεί το κτίριο της Λέσχης Αξιωματικών Φρουράς Λαρίσης.

[4]. Το 1910 τα Δικαστήρια είχαν ήδη στεγασθεί στο κτίριο του Διδασκαλείου, που είχε αρχίζει να κτίζεται από το 1873, επί τουρκοκρατίας, αλλά ολοκληρώθηκε το 1882. Βρισκόταν ακριβώς στον ίδιο χώρο όπου σήμερα υψώνεται το Δικαστικό Μέγαρο.

[5]. Πρόκειται για τον Απόστολο Αλεξανδρή από την Καρδίτσα, ο οποίος ήταν υποψήφιος στο ψηφοδέλτιο του νομού Τρικάλων, στον οποίο περιλαμβανόταν τότε και η Καρδίτσα. Εκλέχτηκε πολλές φορές βουλευτής και διετέλεσε υπουργός και πρεσβευτής.