Παρόν σε όλες τις δύσκολες στιγμές της πρόσφατης ιστορίας της χώρας και κατά συνέπεια της Δωδεκανήσου, δίνει ο Γυμναστικός Σύλλογος Διαγόρας Ρόδου. Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς αφού στο ιδρυτικό του dna έχει ακριβώς αυτά τα χαρακτηριστικά. Ιδρύθηκε – όχι τυχαία – την 25η Μαρτίου του 1905, πριν 116 χρόνια, με στόχο να πρωτοστατήσει σε κάθε δράση Εθνική, κοινωνική, πνευματική, πολιτιστική και φυσικά, αθλητική. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τότε η Ρόδος ήταν υπό τουρκική κατοχή. Κεντρικό πρόσωπο στην ίδρυση του συλλόγου ήταν ο διευθυντής της Αστικής Σχολής Δημήτριος Ανασταστιάδης.
Η ιδρυτική ομάδα ήταν: Δημήτριος Αναστασιάδης, Γεώργιος Γεωργιάδης, Σάββας Παπανδρέου, Μιχαήλ Θεοχάρης, Σεβαστός Σούρης, Κωνσταντίνος Χρυσοχοΐδης, Αναστάσιος Παπαϊωάννου, Στέφανος Σελλάς, Δημήτριος Παπήλιας, Μιχαήλ Θωμαΐδης, Γεώργιος Παπαϊωάννου, Αντώνιος Χατζηχαραλάμπους, Γεώργιος Σελλάς, Σάββας Ανεζιάς, Σταμάτης Ανεζιάς, Σταμάτιος Σούρης, Εμμανουήλ Πολεμικός, Δημήτρης Βοσνάκης.
Έμπνευση για το όνομά του ο Ολυμπιονίκης Διαγόρας που αξιώθηκε να δει τους γιούς του Ολυμπιονίκες (Ακουσίλαος, Δαμάγητος, Δωριεύς).
Την ίδια ώρα η Δωδεκάνησος μετά την ήττα των Τούρκων από τους Ιταλούς, άλλαζε κατακτητή και ο Διαγόρας βρέθηκε στο στόχαστρο των Ιταλών που αντιλαμβανόμενοι ότι ο σύλλογος δεν έμενε μόνο στο αθλητικό πεδίο, αλλά καλλιεργούσε και άλλα ιδεώδη, όπως αυτό της απελευθέρωσης, διέλυσαν τον Διαγόρα το 1929.
Για να κατανοήσουμε πλήρως την κίνηση των Ιταλών, πρέπει να πούμε ότι μέχρι και την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, επιχείρησαν να “εξιταλίσουν” το Δωδεκανησιακό πληθυσμό. Άλλοτε με δέλεαρ την επιλογή υποκοότητας, δηλαδή όσοι επέλεγαν αν δηλώσουν Ιταλοί υπήκοοι είχαν δικαίωμα στην περιουσία, διευκόλυνση σε σπουδές στην Ιταλία και ένταξη στο δημόσιο τομέα στα Δωδεκάνησα. 
Όσοι δήλωναν Δωδεκανησιακή υποκοότητα είχαν δικαίωμα στην περιουσία, αλλά όχι σε σπουδές και εργασιακή αποκατάσταση στο ιταλικό δημόσιο και τέλος όσοι δήλωναν Έλληνες ή Τούρκοι (είχαν μείνει από τα χρόνια της οθωμανικής κατοχής) δεν είχαν δικαιώματα.
Επίσης επιχειρήθηκε η διδασκαλία της ιταλικής γλώσσας στα σχολεία.
Κατανοητό λοιπόν γιατί ο Διαγόρας ενοχλούσε τους κοκορόφτερους.
Στα δύσκολα φαίνεται αν ένα σωματείο έχει γερή κοινωνική ρίζα. Έτσι και ο Διαγόρας ανασυστάθηκε το 1945, περίοδο που ακόμα τα Δωδεκάνησα δεν είχαν ακόμα ενωθεί με την Ελλάδα, αλλά ήταν υπό την κυριαρχία των Εγγλέζων, που ονειρεύονταν “αυτόνομη Δωδεκάνησο” στην ουσία δορυφόρο του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ο Διαγόρας το 1954 τιμήθηκε με το μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών για την σπουδαία εθνική, κοινωνική, πολιτιστική και αθλητική προσφορά του.
Στη μεταπολεμική περίοδο εξελίχθηκε σε αθλητική κυψέλη και το ποδοσφαιρικό του τμήμα ξεπέρασε τα όρια των τοπικών πρωταθλημάτων και έφτασε μέχρι την Α΄Εθνική κατηγορία με τρεις συμμετοχές (1986-87, 1987-88, 1988-89).
Μετά τους Τούρκους, τους Ιταλούς και τους Εγγλέζους, ήρθε η δικτατορία του 1967-1974, όπου εφάρμοσε πολιτική συγχωνεύσεων, μετονομασιών και αναδιαρθρώσεων με τα δικά της κριτήρια που μόνο αγωνιστικά δεν ήταν, όπως άλλωστε έχουμε παρουσιάσει αναλυτικά σε άλλες αναφορές
Το 1968 με εντολή της χούντας ο Διαγόρας υποχρεώθηκε σε συγχώνευση με τον Δωριέα και τον Ροδιακό και αυτό σαν αποτέλεσμα είχε τη δημιουργία ενός νέου συλλόγου, του Α.Σ. Ρόδος.
Ο σύλλογος όπως και αρκετοί άλλοι σε όλη τη χώρα, επανήλθε σαν αυτόνομη παρουσία μετά την πτώση της χούντας, στα χρόνια της μεταπολίτευσης.
Ο Διαγόρας διατηρεί ποδοσφαιρικό τμήμα, μπάσκετ ανδρών (ίδρυση το 1949) και γυναικών και τμήματα υποδομών. Το τμήμα μπάσκετ του Διαγόρα περιστασιακά αντιμετώπιζε ομάδες αποτελούμενες από πληρώματα αμερικανικών πολεμικών πλοίων που κατέπλεαν στο λιμάνι της Ρόδου, ενώ συμμετείχε στις διοργανώσεις των Κυπέλλων που διεξάγονταν προς τιμήν των ηρώων Αλ. Διάκου, Γ. Κωσταρίδη, Μ. Βρούχου.
Οι Μιχάλης Βρούχος και Γιώργος Κωσταρίδης εκτελέστηκαν από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής στις 20 Σεπτεμβρίου 1944 ύστερα από συνοπτικές διαδικασίες για την αντιστασιακή τους δράση, δεδομένου ότι συμμετείχαν σε κατασκοπευτικό κλιμάκιο το οποίο συγκέντρωνε πληροφορίες για τις κινήσεις του εχθρού και τις διαβίβαζε στις συμμαχικές δυνάμεις στη Μέση Ανατολή.
Άλλη μία σελίδα στην ιστορία του Διαγόρα που τιμά την ιστορική μνήμη και συνεχίζει στη σημερινή εποχή την προσφορά του κοινωνική και αθλητική, έχοντας το προσωνύμιο “γηραιός”, με κριτήριο τα χρόνια ζωής του, αλλά ταυτόχρονα παραμένει δραστήριος με εφηβική ορμή και dna ολυμπιονίκη.
Έρευνα και επιμέλεια αφιερώματος: Νάσος Μπράτσος
Πηγές φωτο: Διαγόρας official, Μία ζωή Διαγόρας, Διαγόρας ποδηλασία
