Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έφερε στο μυαλό μας τη φρίκη του πολέμου και την ανησυχία στη γειτονιά μας. Οι εικόνες με τους Ουκρανούς πολίτες να τρέχουν στα καταφύγια, έκαναν τον γύρο του κόσμου και την καρδιά μας να σπάσει. Τι συμβαίνει όμως με τα πολεμικά καταφύγια στην Ελλάδα, και ιδιαίτερα στην περιοχή του Βόλου;
Που θα πάνε οι πολίτες, αν ποτέ ηχήσουν οι σειρήνες του πολέμου;
Η ιστορία των καταφυγίων ξεκινάει λίγο μετά το 1936. Ο τότε κυβερνήτης Ιωάννης Μεταξάς προβλέποντας, όχι μόνο την επικείμενη έλευση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και τον σημαντικό ρόλο που θα διαδραμάτιζε το αεροπλάνο, ως πολεμικό μέσο , εκτίμησε ότι οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί του αστικού ιστού θα ήταν ένα συχνό φαινόμενο στη μεγάλη σύγκρουση που ερχόταν. Έτσι, προχώρησε στην εκπόνηση και εκτέλεση ενός καλά οργανωμένου και φιλόδοξου σχεδίου πολιτικής προστασίας. Σημαντική πτυχή αυτού του σχεδίου, ήταν η δημιουργία όσο το δυνατόν περισσότερων καταφυγίων.
Το 1999 υπολογιζόταν ότι στην Ελλάδα σώζονταν περίπου 200 δημόσια καταφύγια. Τα περισσότερα, βρίσκονταν στο χείλος της κατάρρευσης, κι όμως έχουν ακόμη έντονα τα σημάδια του παρελθόντος με χαραγμένα συνθήματα στους τοίχους ή και παλαιά αντικείμενα.
Στην περιοχή του Βόλου βρίσκονται επτά γνωστά καταφύγια πολέμου, στα οποία οι πολίτες θα προσφύγουν αν χτυπήσουν ποτέ οι σειρήνες προειδοποίησης βομβαρδισμών.
1. Καταφύγιο Σιδηροδρομικού Σταθμού Βόλου
Το Α/Α καταφύγιο του ΣΣ Βόλου βρίσκεται σε βάθος 6 μέτρων και διαθέτει μία υπόγεια αίθουσα χωρητικότητας 230 ατόμων με δύο εισόδους που φράσσονται από χαλύβδινες θωρακισμένες πόρτες και μία έξοδο κινδύνου από την πίσω πλευρά. Το καταφύγιο δεν διαθέτει μηχανικά συστήματα ανανέωσης του αέρα με αποτέλεσμα όταν ήταν πλήρες, η παραμονή του κόσμου στο καταφύγιο δεν έπρεπε να ξεπερνά τις 3 ώρες.
Η χαρακτηριστική του σκεπή από οπλισμένο σκυρόδεμα πάχους 60cm έχει κατασκευαστεί με οξεία γωνία για να εξοστρακίζει τις αεροπορικές βόμβες.
Το καταφύγιο χτισμένο από οπλισμένο μπετόν, διαθέτει μία κεντρική είσοδο και τρεις εξόδους κινδύνου οι οποίες ήταν κλειστές με πέτρες οπως φαίνεται στη φωτογραφία . Σώζεται άθικτο μέρος του δικτύου ηλεκτρικού ρεύματος (42 βολτ), βάσεις εξαερισμών και διάδρομοι.
Όπως μας εξιστορεί ο κ.Γεώργιος Αποστολέρης, το κτίσμα πρέπει να έγινε γύρω στο 1937 για την προστασία μόνο των εργαζομένων του σταθμού οι οποίοι εκείνο τον καιρό ξεπερνούσαν τα 300 άτομα .
Το κτίριο χωρούσε 200 άτομα και συγκέντρωνε τους σιδηροδρομικούς όταν ηχούσε η σειρήνα που ήταν εγκατεστημένη στο χώρο του σταθμού .
Το κτίσμα είναι άδειο αλλά εκείνο τον καιρό υπήρχαν χώροι υγιεινής και αποθηκευτικοί χώροι .
Το καταφύγιο λειτουργούσε βάσει κανονισμού, τον οποίο έπρεπε να τηρούν όλοι. Ειδικότερα, ζητείτο να μην καπνίζουν, ώστε «να μην αποστερείτε τους άλλους και τον εαυτό σας από τον υπάρχοντα αναπνεύσιμο αέρα». Επίσης, στον κανονισμό αναφερόταν ότι «παλληκαρισμοί και επιδείξεις θάρρους είναι άσκοποι και επιβλαβείς», όπως ακόμη ότι «επιβάλλεται η δημιουργία ευχαρίστου ατμόσφαιρας ιδίως από μέρους των ανδρών προς τόνωσιν του ηθικού».
η εικόνα ήταν κρεμασμένη στο καταφύγιο του Σιδηροδρομικού σταθμού για να προσεύχονται και να ζητούν βοήθεια οι διαμένοντες σε αυτό
Μετά τον πόλεμο οι σιδηροδρομικοί του Βόλου πήραν την εικόνα και την μετέφεραν στον ιερό ναό των Αγίων Θεοδώρων .
Με τους σεισμούς του 1955 η εκκλησία καταστράφηκε και σώθηκε μόνο η εικόνα της Αγίας Βαρβάρας .
Ακολούθως η εικόνα μεταφέρθηκε στον ιερό ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα .
Έτσι και ενώ όλοι οι σιδηροδρομικοί της Ελλάδος έχουν ως προστάτη τον Άγιο Φίλιππο οι συνάδελφοι τους στο Βόλο τιμούν και έχουν προστάτη τους την Αγία Βαρβάρα .
2.Καταφύγιο στο αμαξοστάσιο του ΟΣΕ στη Ν. Ιωνία Βόλου.
Ο Σταθμός Αστικών Βόλου (ΣΑΒ) των Θεσσαλικών Σιδηροδρόμων στη Νέα Ιωνία (γωνία Μαιάνδρου με Ικάρων) διαθέτει επίσης Α/Α καταφύγιο κάτω από τα κτίρια. Πολύ μικρότερο βέβαια από αυτό του ΣΣ Βόλου.
Ανοίγοντας η μεγάλη καταπακτή σαν αυτή των αποδυτηρίων των γηπέδων και κατεβαίνοντας γύρω στα 20 σκαλιά με την βοήθεια του κινητού μας προσπαθήσαμε να φωτογραφίσουμε απίστευτες εικόνες σαν αυτές του πολεμικού καταφυγίου του Σιδηροδρομικού σταθμού Βόλου απλά σε σμίκρυνση.
Ήταν σαφώς πολύ πιο μικρό με μια πόρτα εισόδου και μια πόρτα εξόδου κινδύνου που ήταν και αυτή κτισμένη.
Η χωρητικότητα του ήταν για περίπου 50 άτομα πολύ στριμωγμένα και φυσικά και αυτό για την προστασία των 200 και πλέον εργαζομένων στο αμαξοστάσιο .
Δεν υπήρχε σύστημα εξαερισμού παρα μόνο 2-3 οπές στον τοίχο για να μπαίνει αέρας αλλά μας έκανε εντύπωση το ηλεκτρικό δίκτυο με διακόπτη και λάμπα εποχής που ήταν άθικτα
3. Πολεμικό καταφύγιο στην οδό Γαλλίας
Βρίσκεται στην οδό Γαλλίας μεταξύ Γκλαβάνη και Κουμουνδούρου. Λέγεται ότι εκτός από τα καταφύγια που άνοιξαν τις πόρτες τους, για να προστατεύσουν τους πολίτες από τους βομβαρδισμούς, και πολλά άλλα υπόγεια που προορίζονταν για διαφορετική χρήση. Τα χρόνια της Κατοχής αντιαεροπορικά καταφύγια κατασκεύασαν και οι γερμανικές δυνάμεις. Το εν λόγω κτίριου φιλοξενεί αυτόν τον καιρό ένα ινστιτούτο ομορφιάς.
Οι πληροφορίες μας λένε ότι αυτό το σπίτι επιτάχτηκε από τις γερμανικές δυνάμεις και το υπόγειο του χρησιμοποιήθηκε σαν καταφύγιο .
Άλλες πληροφορίες -ανεπιβεβαίωτες- μας λένε ότι αυτό το υπόγειο-καταφύγιο συνδέεται με άλλο καταφύγιο που ήταν στο προαύλιο του Αγίου Νικολάου.
4. Καταφύγιο Πιτσιώρη
Το καταφύγιο που λίγο εως πολύ γνωρίζουν όλοι περίπου οι Βολιώτες αφού βρίσκεται στο πιο πολυσύχναστο μέρος στο κέντρο του Βόλου επί των οδών Ερμού-Γαμβέτα-Κονταράτου, στο φερόμενης ιδιοκτησίας Μαρίας και Αντωνίου Κουκουριτάκη.
5. Καταφύγιο Νοσοκομείου Βόλου
Σύμφωνα με καταγραφές στο υπόγειο της παλαιάς πτέρυγας του Νοσοκομείου Βόλου, βρίσκεται ένα πολεμικό καταφύγιο, το οποίο όμως βρίσκεται εκτός λειτουργίας.
6. Καταφύγιο Κτιρίου Σκενδεράνη
Πολεμικό καταφύγιο λειτουργούσε την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και στο παλαιό δημαρχείο του Βόλου στη διασταύρωση των οδών Δημητριάδος και Τοπάλη, στο κέντρο της πόλης.
7. Καταφύγιο στην Ιάσονος
Το εν λόγω καταφύγιο φέρεται να χωρά περίπου 100 ανθρώπους. Βρίσκεται στο υπόγειο πολυκατοικίας στην οδό Ιάσονος 119 με Αγίου Νικολάου, σε ένα από τα ελάχιστα διασωθέντα προπολεμικά κτίρια του Βόλου.
