Από το Ίδρυμα Νιαρχος ως την Γκάνα… (φωτό) – ONLARISSA.GR Νέα Ειδήσεις Λάρισα

Πόσο συχνά συναντάς έναν 47χρονο Λαρισαίο που κατάφερε σε αυτή την ηλικία και μόλις σε 14 χρόνια να δημιουργήσει ένα τεράστιο success story; Κάποιον που εγκαταστάθηκε στην Αθήνα μεταξύ αγνώστων και από μια αυλόπορτα κατάφερε να διατηρεί σήμερα το γραφείο μελετών Tsolakis Architects που αποτελείται από μια ομάδα 67 αρχιτεκτόνων και λοιπών συνεργτών; Που κερδίζει τον έναν αρχιτεκτονικό διαγωνισμό μετά τον άλλο σε Ελλάδα και εξωτερικό και τυγχάνει παγκόσμιας φήμης και αναγνώρισης;

Η ερώτηση είναι ρητορική…

Ανακαίνιση των γραφείων των διοικητικών υπηρεσιών της Γαλλικής Πρεσβείας στην Ελλάδα, μελέτη των κτηρίων διοίκησης και του κεντρικού καταστήματος της Συνεταιριστικής Τράπεζας Τρικάλων, των γραφείων της Εθνικής Τράπεζας στην Ακαδημία Πλάτωνος, ανάπλαση της περιοχής Sykhiv στην πόλη Lviv της Ουκρανίας, ανάπλαση της μαρίνας του Αλίμου, δημιουργία ενός after school κέντρου απασχόλησης παιδιών στη Νίκαια από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ανάπλαση του ξενοδοχείο Esperia, κτίρια γραφείων σε διάφορα σημεία, το Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών στην Ακαδημία Πλάτωνος και πολλά άλλα.

Δυστυχώς, μιλήσαμε μεταξύ μας online με τον Γιώργο Τσολάκη. Έτσι έχασα την ευκαιρία να επισκεφτώ το κτίριο στη Λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας στην Αθήνα, το υπέροχο διατηρητέο του Τσίλλερ, στο οποίο στεγάζονται τα γραφεία της εταιρίας, που έχει ποτίσει από την αύρα του Άρη Κωνσταντινίδη, του κορυφαίου Έλληνα αρχιτέκτονα, και της συζύγου του επίσης κορυφαίας γλύπτριας Ναταλίας Μελά. Έχασα την ευκαιρία να μπω στο δωμάτιο με το πιάνο και τους πίνακες ζωγραφικής, με τα αγάλματα και τα εκμαγεία του εργαστηρίου της Ναταλίας Μελά το οποίο επίσης στεγαζόταν εκεί.

Αλλά είχα την τύχη να κάνω μια υπέροχη συζήτηση για την ευφυία της προσαρμοστικότητας, το μοντέλο σκέψης που μπορεί να οδηγήσει σε ένα success story, για το τι πρεσβεύει η αρχιτεκτονική σήμερα και ποιο θα έπρεπε να είναι το μοντέλο ανάπτυξης της πόλης και του δημόσιου χώρου στην Ελλάδα…

Συνέντευξη στην Εύη Μποτσαροπούλου

«Μέχρι πρόσφατα θεωρούσαμε ότι ήμασταν αυτόνομα υποσύνολα του κόσμου. Τώρα δεν είμαστε αυτόνομα υποσύνολα του κόσμου. Τώρα είμαστε ο κόσμος ο ίδιος. Είμαστε ένα μέρος του κόσμου. Όταν το καταλάβουμε αυτό, θα καταλάβουμε ότι δεν μπορούμε να πούμε ότι εγώ θα κάνω αυτό γιατί έτσι θέλω, αλλά ότι θα πρέπει να μετράμε τον χώρο γύρω μας, να παραμετροποιούμε τα προβλήματα τα οποία έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Και με αυτό το εργαλείο βρίσκουμε την κατάλληλη μεθοδολογία επίλυσης του προβλήματος και όχι τη λύση. Αυτό είναι επίσης πάρα πολύ σημαντικό».

Τι ακριβώς συνέβη με αυτή την αυλόπορτα στον μαντρότοιχο ενός στεγνοκαθαριστηρίου στο Νέο Ηράκλειο, με την οποία ξεκινήσατε ως πρώτο σας έργο πριν 14 χρόνια; Αναφέρεστε συχνά, αλλά δεν υπάρχουν περαιτέρω πληροφορίες…

Και δεν θα υπάρξουν (γέλια)…

Η αυλόπορτα είναι το σημείο με το οποίο ξεκίνησε όλη η ιστορία, η αφετηρία του γραφείου. Να σας εξηγήσω…

Εγώ δούλευα για μια δεκαετία στο γραφείο του καθηγητή μου του Κώστα Μωραΐτη, Αν. Καθηγητή Ε.Μ.Π. Το 2010, λοιπόν, αποχωρώ από το γραφείο του και ανοίγω το δικό μου. Όντας ξένος στην Αθήνα, δεν είχα διασυνδέσεις προκειμένου να αποταθώ για κάποια δουλειά. Βέβαια, η πλάκα είναι ότι, φεύγοντας από τον Κώστα, είχα γνωρίσει έναν κύριο με τον οποίο θα συνεργαζόμασταν για να του φτιάξουμε το σπίτι του. Το σπίτι αυτό δεν έγινε ποτέ. Οπότε εγώ έφυγα από το γραφείο του Μωραΐτη θεωρώντας ότι έχω μια υποσχετική ενός σπιτιού, η κατασκευή του οποίου οσονούπω θα ξεκινούσε και επομένως θα είχα για κάποιο διάστημα δουλειά, αλλά τελικά δεν έγινε.

Ως αποτέλεσμα, οι πρώτες δουλειές του γραφείου ήταν αστείες δουλειές, όπως μια αυλόπορτα στο μαντρότοιχο του στεγνοκαθαριστηρίου. Το πιο αστείο κομμάτι της ιστορίας ίσως είναι ότι ο κύριος με τον οποίο συνεργασθήκαμε τότε για εκείνη την αυλόπορτα, πριν από δυο χρόνια περίπου, μου τηλεφώνησε για να μου ζητήσει να του κατασκευάσω μια τουαλέτα  στο πατάρι του μαγαζιού! Δεν είχε ιδέα για πως εξελίχθηκαν για μένα τα πράγματα και μου ήταν δύσκολο να του εξηγήσω γιατί δεν μπορούσα να το αναλάβω…. Δεν ξαναμίλησα ποτέ μαζί του.

Επομένως, ενδέχεται να μην έχει αντιληφθεί ακόμη την υπεραξία που έχει αποκτήσει η εν λόγω αυλόπορτα;

Δεν ξέρω καν αν υπάρχει ακόμη…. Κάποιος πρέπει να περάσει να το ελέγξει!

Αυτή είναι η ιστορία. Γιατί την λέω συνέχεια; Γιατί μετά από αυτή την πρώτη δουλειά, σχεδόν για δύο-τρία χρόνια τα έργα τα οποία αναλάμβανε το γραφείο ήταν μικρής αρχιτεκτονικής αξίας, τα οποία, όμως, παρόλο που είχαν μικρή αρχιτεκτονική αξία εμείς τα αντιμετωπίσαμε με γνώμονα το όνειρό μας ότι ακόμα κι από αυτά τα μικρά θα δημιουργηθεί κάτι πολύ μεγάλο.

Και η αλήθεια είναι ότι το ένα έφερε το άλλο κι αυτό γέννησε το επόμενο. Θεωρώ πως έχεις δύο επιλογές στην πραγματικότητα σαν επαγγελματίας, έχεις την επιλογή να πεις ότι θα σχεδιάζεις μόνο για το υψηλό, το μεγάλο, οπότε θα περιμένω· θα είμαι ένας Δον Κιχώτης ο οποίος σχεδιάζει μέχρις ότου το έργο του αναγνωριστεί από τον κόσμο και μέχρι τότε θα τρώω γαλέτα. Ή να αποφασίσεις να φτιάξεις κάτι, το οποίο σιγά σιγά θα δημιουργήσει μια κρίσιμη μάζα, παίρνοντας την κάθε ευκαιρία που κάθε φορά παρουσιάζεται. Έτσι ανεβαίνεις ένα σκαλί κάθε φορά στη σκάλα της εξέλιξης και με πάρα, μα πάρα πολλή δουλειά θα φτάσεις στην επιτυχία. Εγώ έχω επιλέξει την δεύτερη επιλογή.

Από ότι καταλαβαίνω μου μιλάτε για πρώτα χρόνια, κοιτώντας όμως πίσω σε αυτή τη διαδρομή των 14 ετών, μπορείτε να εντοπίσετε την επαγγελματική συγκυρία που σας άλλαξε τη ζωή;

Δεν μου υπάρχει μόνο μία συγκυρία, ένα συγκεκριμένο έργο. Σιγά σιγά πολλά πράγματα, πολλά μικρά κομμάτια συνέβησαν ταυτόχρονα. Όπως ο πρώτος διαγωνισμός που κερδίσαμε το 2011 για την Δημοτική Αγορά στη Λάρνακα, έργο το οποίο υλοποιήθηκε μετά από 11 χρόνια· εγκαινιάστηκε μόλις πέρυσι από τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας.  Ο δεύτερος διαγωνισμός που κερδίσαμε ήταν μια επαγγελματική συγκυρία, η οποία δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Ο τρίτος διαγωνισμός που κερδίσαμε ήταν περίπου ένα χρόνο αργότερα και αφορούσε ένα πολύ σημαντικό έργο, την Κεντρική Συνεργατική Τράπεζα στη Λευκωσία.  Ένα κτίριο περίπου 30 χιλιάδων τ.μ., πολύ πιο μεγάλο από αυτό που  μπορούσαμε να σχεδιάσουμε εμείς τότε. Αλλά τελικά, ήταν το κτίριο το οποίο μας έμαθε να σχεδιάσουμε. Πάνω σε αυτά τα έργα μάθαμε πολλά πράγματα, ο πυρήνας τότε των 8 ατόμων που αποτελούσε την ομάδα εργασίας. Κάναμε πράγματα εκείνη την εποχή, τα οποία τα κοιτάω τώρα και λέω πώς είναι δυνατόν να τα κάναμε τότε;

Και όμως τα καταφέραμε. Γιατί είχαμε πάρα πολύ όρεξη, είχαμε πάρα πολύ ενέργεια να δημιουργήσουμε, να σχεδιάσουμε κάτι το οποίο ήταν πιο μεγάλο από εμάς.

Το 2015, ήταν μια πολύ δύσκολη περίοδος· σχεδόν τελείωσαν οι δουλειές του γραφείου.  Αλλά αμέσως μετά, ξεκίνησε πάλι ένας επαναπροσδιορισμός του γραφείου. Και τότε ήταν η δεύτερη φορά που βγήκαμε στο εξωτερικό, τότε πήγα στην Γκάνα. Συμμετείχαμε σε ένα αρχιτεκτονικό διαγωνισμό όντας και πάλι οι μικρότεροι στο διαγωνισμό αυτό. Και πάλι κερδίσαμε. Όχι γιατί ήμασταν οι καλύτεροι· κερδίσαμε γιατί ήμασταν οι μοναδικοί οι οποίοι μιλήσαμε με έναν ιδεαλισμό για το όνειρο που θέλουμε να υλοποιήσουμε. Οι πιο πολλές ομάδες σε αυτό τον διαγωνισμό, που εκπροσωπούσαν πολύ μεγάλες εταιρίες, μιλούσανε μόνο για τον τρόπο με τον οποίο θα κερδίσει ο κύριος του έργου από την ανάπτυξη του έργου. Εμείς μιλήσαμε για το όνειρο που θα πρέπει να έχουμε σχετικά με αυτό το έργο…

Τότε δεν ήταν που ειπώθηκε η ατάκα “Τhe lonely architect with the poor English”;

Ακριβώς. Εκεί γνώρισα έναν κύριο σε ένα μαγαζί στην Ακρά και όταν μιλήσαμε ήδη ήξερε ότι είχαμε κερδίσει τον διαγωνισμό, και με προσφώνησε έτσι. Είναι γεγονός ότι τότε, πριν από τόσα χρόνια, τα αγγλικά μου ήταν πολύ χειρότερα  σε σχέση με το σήμερα. Τώρα τα μισά και περισσότερα meeting που κάνω είναι. Σήμερα που συζητάμε (αρχίζει να μετράει -από τα ένα, δύο, τρία, τέσσερα, πέντε, έξι, εφτά, οχτώ) από τα οχτώ meeting που έχω τα τρία είναι στα αγγλικά.

Το πιο σημαντικό είναι να καταλάβεις ότι πρέπει να επαναπροσδιορίσεις τον εαυτό σου πάρα πολύ γρήγορα.

Μιλάτε για την ευφυΐα της προσαρμοστικότητας;

Ακριβώς. Πρέπει να καταλάβεις λοιπόν τι πρέπει να κάνεις κάθε στιγμή, σε κάθε περίοδο. Και να μην εφησυχάζεις. Εμείς το πρεσβεύουμε έντονα αυτό, δεν επαναπαυόμαστε στις δάφνες μας… Είμαστε πλέον 73 άτομα ως ομάδα, 67 αρχιτέκτονες και οι υπόλοιποι υποστηρικτικό προσωπικό. Και στην πραγματικότητα αυτό που κάνουμε είναι διαρκώς να επαναπροσδιορίζουμε το αντικείμενό μας.

Μιλάμε όμως προφανώς για ένα success story. Είστε από τους ελάχιστους 45άρηδες, τους συνομήλικους και δη Λαρισαίους που έχουν τέτοια πορεία… Είναι εντυπωσιακό!

Ευχαριστώ πάρα πολύ. Αλλά ξέρετε αυτό είναι κάτι το οποίο συνέβη με πολύ επώδυνο τρόπο. Κάθε φορά που πιστεύεις ότι είσαι ο καλύτερος, πάντα βρίσκεται κάποιος ο οποίος είναι καλύτερος από σένα. Έχεις λοιπόν πάλι δύο επιλογές.  Ή να σε πάρει από κάτω ή να βάλεις το κεφάλι σου κάτω και να βελτιωθείς ακόμα περισσότερο. Εμένα πάντα μου συμβαίνει το δεύτερο. Και κάθε φορά που έχω μια αποτυχία – που έχω πολλές αποτυχίες στη ζωή μου – έχω βρει τον τρόπο και τη δύναμη την αποτυχία αυτή να την μετατρέπω μακροπρόθεσμα σε επιτυχία.

Αυτή τη στιγμή τρέχουμε περίπου 80 έργα. Αντιλαμβάνεστε ότι κάνουμε λάθη. Όποιος δουλεύει κάνει λάθη. Αυτό το οποίο πρέπει να κάνεις είναι να πάρεις τα λάθη σου και να τα κάνεις γνώση και να μην επαναλαμβάνεις τα λάθη σου. Έτσι μέσα από τα λάθη μαθαίνεις και γίνεσαι στην πορεία καλύτερος. Στην κλίμακα όμως στην οποία κινούμαστε εμείς, τα λάθη μας δεν είναι απλά λάθη. Πονάνε…

Έχετε πει συχνά σε συνεντεύξεις σας ότι «Το μεγαλύτερο ερώτημα που ίσως μπορεί να τεθεί αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα είναι: Μία κοινωνία 200 ετών τι πρέπει να ανακαλύψει και πόσα να δημιουργήσει;» Το ερώτημα σαφώς το καταλαβαίνω… Η δική σας απάντηση ποια είναι;

Η απάντηση είναι απλή. Αν παρατηρήσουμε τον τρόπο με τον οποίο χτίζεται η σύγχρονη πόλη, διαπιστώνουμε ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα η οποία τα τελευταία πολύ λίγα χρόνια έδωσε κάποια αξία στον δημόσιο χώρο και στα δημόσια κτίρια. Μιλάμε μια χώρα, η οποία το 1830 ξεκινάει να χτίζει δημόσια κτίρια τα οποία είναι πολύ πιο σπουδαία από τα κτίρια των κατοίκων της. Και με τις υποδομές της εποχής… Η Αθήνα, το 1840, με εξαίρεση την οδό Πανεπιστημίου και την Ακαδημίας, ίσως και τη Βασιλίσσης Σοφίας, δεν είχε καν ασφαλτοστρωμένους δρόμους… Και μετά πέρασε μια πάρα πολύ μεγάλη περίοδο όπου άρχισε το ιδιωτικό να είναι πιο ισχυρό από το δημόσιο.

Τα τελευταία χρόνια, όμως, θεωρώ ότι ήρθε στην επιφάνεια ξανά μια συζήτηση για το δημόσιο, η οποία έχει πάρα πολύ ενδιαφέρον. Στην πραγματικότητα επαναφέρει την έννοια του δημοσίου, του γενικού καλού, σε σχέση με το ιδιωτικό. Έτσι λοιπόν θεωρώ ότι πλέον έχουν μπει κάποιοι κανόνες, οι οποίοι έχουν να κάνουν με το πως σέβομαι το περιβάλλον, με το πως σέβομαι τους συνανθρώπους μου, με το πως σέβομαι τους ανθρώπους με κινητικά προβλήματα.

Και από πότε την εντοπίζετε αυτή την αλλαγή, την στροφή ξανά προς το δημόσιο χώρο; Εκτιμώ πως η μεταπολεμική Ελλάδα χαρακτηρίστηκε αρχιτεκτονικά από δύο φαινόμενα: τα δημόσια κτίρια που κατασκευάστηκαν σε ποσότητες κατά τη διάρκεια της χούντας και την αντιπαροχή, τα οποία δημιούργησαν ένα πολύ σφικτό και όχι ιδιαίτερης αισθητικής πλαίσιο…

Η πολυκατοικία του 1930 με την πολυκατοικία του 1950 είχε μικρές διαφορές. Ήταν πολυκατοικίες, οι οποίες είχαν σπουδαίο κοινόχρηστο χώρο, δημόσιο χώρο, και πολύ ωραία διαμερίσματα. Η πολυκατοικία από το 1970 και μετά θυσιάζεται στον βωμό της οικονομίας, του κέρδους, και στις απόλυτες ανάγκες για κατοίκηση. Έχουν αλλάξει απόλυτα οι ανάγκες, βιώνουμε την αστικοποίηση, οι μηχανικοί δεν προλαβαίνουν να κατασκευάσουν πολυκατοικίες. Ήταν τεράστιες οι ανάγκες εκείνης της εποχής.

Και τώρα η σύγχρονη πολυκατοικία αρχίζει σιγά σιγά να παίρνει ποιότητες, τις οποίες συναντάμε στην ιδιωτική αυτόνομη κατοικία. Οι είσοδοι έχουν αρχίσει πάλι να μεγαλώνουν λίγο, τα μπαλκόνια έχουν γίνει πιο καλά, οι ημιυπαίθριοι και οι υπαίθριοι χώροι δεν είναι η πρώτη προτεραιότητα να κλείσουν… Και ξαφνικά δημιουργείται μια κουλτούρα, όπου ο άνθρωπος και το περιβάλλον αρχίζουν να έχουν μια πολύ καλύτερη σχέση.

Θεωρώ, λοιπόν, ότι παρόλο που μας φαίνεται οξύμωρο, η Ελλάδα σιγά σιγά κάνει βήματα ωρίμανσης. Και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Και πρέπει να το πούμε. Να μην μιλάμε μόνο για τα κακά.

Υπάρχει δηλαδή ένα παγκόσμιο αρχιτεκτονικό ρεύμα/κίνημα που διατρέχει τον 21^ο αιώνα; Και η Ελλάδα το ακολουθεί; Αρχικά η Αθήνα και η επαρχία σε δεύτερο, τρίτο χρόνο; Όχι απαραίτητα σε επίπεδο πολυκατοικίας, αλλά όσον αφορά τον δημόσιο χώρο, την λογική της αρχιτεκτονικής σήμερα;

Αυτή τη στιγμή, είναι εντελώς διαφορετικός ο τρόπος με τον οποίο φτιάχνεται ένα δημόσιο κτίριο και αρθώνεται γενικά η πόλη σε μια κεντροευρωπαϊκή χώρα σε σχέση με την Ελλάδα. Σε μια κεντροευρωπαϊκή χώρα, ή σε άλλες πολιτείες, ο δημόσιος χώρος, η πόλη ξεκινά από ένα χωροταξικό σχεδιασμό ο οποίος προηγείται της ανάπτυξης. Εδώ σε εμάς αυτό δεν γίνεται. Ταυτόχρονα έχουμε διαδικασίες και γραφειοκρατίες οι οποίες είναι πάρα πολύ ισχυρές και που δυσκολεύουν. Θα έλεγα ότι προσπερνιούνται μάλλον από τη ζωή· δυσκολεύονται να ακολουθήσουν τη ζωή…

Ποιο είναι το όνειρό μου από την Ελλάδα;

Το όνειρό μου στην Ελλάδα είναι να δημιουργηθούν οι διαδικασίες οι οποίες θα τρέχουν παράλληλα με την ίδια τη ζωή. Διαδικασίες υλοποίησης των έργων, οι οποίες να πάνε παράλληλα με τις ανάγκες των έργων. Και δεν το θέτω μόνο σε επίπεδο τεχνικό, αλλά σε επίπεδο πολιτείας και επίπεδο νομοθεσίας· δυστυχώς η νομοθεσία είναι ένα γεγονός, το οποίο καθορίζει την αρχιτεκτονική μορφή και καθορίζει και τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε.

Καταλαβαίνω ότι μιλάτε γενικά για τον διάλογο που πρέπει να έχει η αρχιτεκτονική με την κοινωνία, την πολιτεία, τη νομοθεσία. Το πλαίσιο όμως αυτό ήδη υφίσταται, το πώς δηλαδή είναι δομημένος ήδη ο δημόσιος χώρος συν τα γραφειοκρατικά και νομοθετικά προβλήματα, δεν δημιουργούν ένα ασφυκτικό πλαίσιο; Είναι εφικτό να γίνουν τελικά παρεμβάσεις στον ελληνικό δημόσιο χώρο;

Κι όμως μπορώ να σκεφτώ πάρα πολλά μικρά πράγματα, πολλές λύσεις. Πολλές φορές παρασυρόμαστε και λέμε ότι για να γίνει κάτι πρέπει να γίνει κάτι πάρα πολύ μεγάλο. Ενώ στην πραγματικότητα τα πολλά μικρά αθροίζονται και δημιουργούν κάτι μεγάλο.

Αυτή είναι η βασική μου διαφοροποίηση στον πρώτο τρόπο εξέλιξης της επαγγελματικής μου ζωής, όπως σας περιέγραψα ήδη, αλλά και στον δεύτερο. Αυτός ο οποίος θέλει να κάνει τον Δον Κιχώτη περιμένει το μεγάλο, περιμένει το υπερβατικό, περιμένει το σπουδαίο, το οποίο θα του έρθει μια φορά και θα γράφει «Αυτή είναι η ευκαιρία της ζωής σου, προχώρα».  Κάποιος άλλος αρκείται να κάνει τα μικρά πραγματάκια, τα οποία σιγά σιγά θα δημιουργήσουν ένα πολύ μεγάλο σύνολο, το οποίο θα σου αλλάξει πάλι τη ζωή.

Αυτό λοιπόν θέλετε να δείτε στην Ελλάδα; Τον δικό σας τρόπο που έχετε εφαρμόσει στην επαγγελματική σας πορεία;

Ακριβώς. Γιατί θεωρώ ότι αυτό είναι ένα πετυχημένο μοντέλο σκέψης. Γιατί είναι ένα μοντέλο σκέψης το οποίο παραμετροποιεί τα πάντα. Ζούμε σε μια απίστευτη παγκοσμιοποίηση, ο κόσμος είναι πάρα πολύ πολύπλοκος πλέον. Μιλάμε για έναν κόσμο στο οποίο φταρνίζεται ο Τραμπ στην Αμερική και έχουμε συνέπειες οπουδήποτε.

Μέχρι πρόσφατα θεωρούσαμε ότι ήμασταν αυτόνομα υποσύνολα του κόσμου. Τώρα δεν είμαστε αυτόνομα υποσύνολα του κόσμου. Τώρα είμαστε ο κόσμος ο ίδιος. Είμαστε ένα μέρος του κόσμου. Όταν το καταλάβουμε αυτό, θα καταλάβουμε ότι δεν μπορούμε να πούμε ότι εγώ θα κάνω αυτό γιατί έτσι θέλω, αλλά ότι θα πρέπει να μετράμε τον χώρο γύρω μας, να παραμετροποιούμε τα προβλήματα τα οποία έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Και με αυτό το εργαλείο βρίσκουμε την κατάλληλη μεθοδολογία επίλυσης του προβλήματος και όχι τη λύση. Αυτό είναι επίσης πάρα πολύ σημαντικό.

Άρα ξεκινάμε με μια παρατήρηση, εξορθολογίζουμε, παραμετροποιούμε, εντοπίζουμε δηλαδή όλες τις παραμέτρους και βρίσκουμε τη μεθοδολογία επίλυσης, η οποία είναι κάθε φορά διαφορετική;

Ναι. Αυτό είναι το πολύ σημαντικό που πρέπει να καταλάβουμε, ότι η λύση κάθε φορά δεν είναι η ίδια. Πριν από εκατό χρόνια, ένας παππούς, ο δικός μου για παράδειγμα, μπορεί  να είχε μια ιδέα για το τι θα κάνει στη ζωή του και αυτή η ιδέα μπορεί να του κρατούσε για εκατό χρόνια. Να έχει μια επιχείρηση για εκατό χρόνια.  Πλέον όμως είναι πολύ μεγάλη η ταχύτητα και η δυναμική που υπάρχει σε όλα τα επίπεδα. Αν δεν αλλάζει κάθε πέντε χρόνια αυτό το οποίο κάνω, χάθηκα!

Αυτό είναι βέβαια γοητευτικό αλλά και πολύ αγχωτικό…

Είναι, ναι, αλλά “that’ s life”. Γιατί νομίζετε ότι είμαι εδώ και σας μιλάω τώρα; Γιατί μπορώ να κάνω αυτή τη δουλειά γρήγορα, σωστά. Για μένα είναι το φυσιολογικό, δεν είναι κάτι το οποίο με στρεσάρει. Είναι κάτι το οποίο μου είναι δύσκολο, αλλά είναι κάτι το οποίο ταυτόχρονα ξέρω ότι πρέπει να γίνει.

Και είναι και μια δημιουργική πρόκληση προφανώς…

Ακριβώς, ναι, ακριβώς. Πάντοτε χρειάζεται κίνητρα. Ναι, το κίνητρο είναι αυτό που θέλω να  βρίσκω πάντοτε. Να βρίσκω τη μεθοδολογία για να μπορώ να επιλύω τελικά το πρόβλημα με την καλύτερη μέθοδο που θα βρεθεί.

Εμείς έχουμε σε εξέλιξη τώρα πολύπλοκα έργα τώρα, περίπου 80, τα οποία απαιτούν εντελώς διαφορετικό τρόπο σκέψης, καθώς είναι τελείως διαφορετικές οι ανάγκες.

Μπορεί να γίνει αντιληπτό αυτό που λέτε μόνο απαριθμώντας κάποια από τα σημαντικά έργα των τελευταίων χρόνων. Ανάπλαση της μαρίνας του Αλίμου, δημιουργία ενός after school κέντρου απασχόλησης παιδιών στη Νίκαια από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ανάπλαση του ξενοδοχείο Esperia, κτίρια γραφείων, το Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών στην Ακαδημία Πλάτωνος…

Η συνάντηση που ήμουν πριν ξεκινήσουμε τη δική μας, αφορούσε στο πώς θα φτιάξουμε μια τριήρη μήκους 30 μέτρων, πως θα φτιάξουμε και θα αναρτήσουμε την κατασκευή, η οποία θα έχει μια υποκατασκευή που θα ντυθεί ολόκληρη με κομμάτια 3D Printed.

Και μετά από εδώ, σε 15 λεπτά, έχω μια άλλη συνάντηση, μια παρουσίαση συγκεκριμένα, η οποία αφορά ένα μεγάλο κτίριο γραφείων, πάνω από 10.000 τ.μ. Θα γίνει μεταξύ εμού, ενός συμβούλου από την Πολωνία, ενός συμβούλου από την Αγγλία· η εταιρεία είναι ελληνική και ο developer Ιταλός. Αυτή λοιπόν είναι πλέον η καθημερινότητα μου. Είναι κάτι που εμένα τουλάχιστον μου αρέσει.

Αυτή τη ταχύτητα των εξελίξεων τη συναντάμε και στη Λάρισα;

Η απάντηση είναι δεν ξέρω. Δεν μπορώ να πω κάτι με στοιχεία, μόνο διαισθητικά. Θεωρώ ότι ο τρόπος με τον οποίο ανεβαίνει τα σκαλιά της εξέλιξης η Αθήνα, δεν συμβαδίζει με τον τρόπο με τον οποίο ανεβαίνει η Λάρισα, και γενικότερα η υπόλοιπη επαρχία. Θεωρώ ότι αυτό που συμβαίνει στην Αθήνα είναι διαφορετικό με αυτό που συμβαίνει στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Και πότε θεωρείτε ότι θα μπορέσει η επαρχία να αρχίσει να πιάνει την ταχύτητα της Αθήνας;

Όταν θα συνειδητοποιήσει, πιστεύω, ότι είναι κομμάτι μιας παγκόσμιας κοινωνίας. Πιστεύω ότι το πρόβλημα που έχουν οι πιο μικρές κοινωνίες είναι ότι δεν αντιλαμβάνονται ότι είναι μέρος του όλου. Η Αθήνα νομίζω ότι κατάλαβε μετά από ένα σημείο ότι αυτό είναι πολύ σπουδαίο, το να είσαι μέρος μιας παγκόσμιας κοινότητας. Και αυτό συνέβη αφενός γιατί ήρθαν δουλειές ξένες, επενδύσεις ξένες, αλλά πολλοί ξένοι άνθρωποι στην Αθηνά για να δουλέψουν. Έχω την αίσθηση ότι η Λάρισα κινείται με μία εντελώς διαφορετική ταχύτητα.

Θέλετε να υπάρχει κάποιο κοινό χαρακτηριστικό στοιχείο που να διατρέχει τις δουλειές σας; Που να τις κάνεις ευθέως αναγνωρίσιμες; Να μπορεί δηλαδή κάποιος να δει δύο κτίριά σας και να καταλάβει ότι είναι δικά σας, είναι Τσολάκης; Σας ενδιαφέρει άραγε αυτό το στοιχείο;

Δεν μας ενδιαφέρει καταρχάς. Είναι δεδομένο ότι δεν μας ενδιαφέρει.

Είναι θέμα ιδεολογικό… Να σας εξηγήσω και τι σημαίνει ιδεολογικό. Για πολλά χρόνια λαμβάναμε υπόψη ότι ο άνθρωπος ο οποίος θα μείνει στο σπίτι, θα χρησιμοποιήσει το κτίριο το οποίο σχεδιάζουμε είναι ένας άνθρωπος ο οποίος θα πρέπει να συμπεριφερθεί μέσα στο κτίριο αυτό όπως εμείς όμως το ορίζουμε. Αυτό σημαίνει λοιπόν ότι το άτομο το λαμβάναμε ως μια μεμονωμένη μονάδα, η οποία θα κατοικούσε μέσα στο κτίριό μας· το βλέπαμε ως ένα ανθρωπομετρικό εργαλείο για να σχεδιάσουμε κάτι. Στην σύγχρονη όμως εποχή και τη νέα βιομηχανική επανάσταση που βιώνουμε τώρα, ζούμε ακριβώς το αντίθετο, ένα απόλυτο customization, μια προσαρμογή της τεχνολογίας στις ανάγκες του κάθε πελάτη. Είναι περίεργο να λες πλέον ότι εγώ, εσύ και ο Κώστας π.χ. θα μένουμε σε ένα σπίτι το οποίο είναι άσπρο και μαύρο.

Άρα είναι πιο ανθρωποκεντρική πλέον η προσέγγιση;

Απολύτως. Το βλέπουμε παντού στις επιλογές και τις εναλλακτικές, όταν πάμε να αγοράσουμε σήμερα για παράδειγμα ένα αυτοκίνητο… Τι σημαίνει λοιπόν αυτό; Ότι ο άνθρωπος πλέον έχει αξία. Τα θέλω του ανθρώπου έχουν αξία. Αν λοιπόν η δικιά μας κοινή ταυτότητα ανάγνωσης δεν είναι κάτι το οποίο είναι μια εικόνα, αλλά είναι μια μεθοδολογία ομορφογέννεσης. Στην πραγματικότητα λοιπόν ερχόμαστε και ακούμε, και προσαρμόζουμε αυτό το οποίο δημιουργούμε με βάση τους δικούς κανόνες ομορφογέννεσης. Και αυτό έχει πάρα πολύ μεγάλη αξία.

Αν παρατηρήσετε λοιπόν τα κτίριά μας έχουν πάρα πολλούς κοινούς κανόνες δημιουργίας, χωρίς όμως να μοιάζουν μεταξύ τους. Είναι πολύ σημαντικό αυτό.

Πάντως γύρω μας, στην καθημερινή πραγματικότητα βλέπουμε μια έντονη σύγχρονη αρχιτεκτονική ομοιομορφία…

Αυτό είναι σημάδι των καιρών, αν το σκεφτείτε. Οι άνθρωποι θέλουν να πιαστούν από κάτι και δημιουργήσουν σύνολα τα οποία δημιουργούν την αίσθηση ότι κάπου ανήκεις και αυτό δημιουργεί μια δύναμη σε κοινωνία η οποία κινείται και επιταχύνει πάρα πολύ γρήγορα. Και αυτό σου δίνει μια ασφάλεια.

Αλλά δεν είναι η λύση από ότι καταλαβαίνω.

Δεν μπορώ να το απαντήσω εγώ αν είναι η λύση. Το τι σκέφτεται ο καθένας σαν τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπίσει την αγωνία του για του πάει ο κόσμος, δεν μπορεί να του το επιβάλει η αρχιτεκτονική, έρχεται μόνο να το μορφοποιήσει.

Γιατί ο Λε Κορμπυζιέ ήταν σπουδαίος; Γιατί κατάλαβε ποιος είναι ο άνθρωπος της βιομηχανικής επανάστασης. Ο άνθρωπος της βιομηχανικής επανάστασης, ήταν αυτός για τον ο οποίο ο Λε Κορμπυζιέ σχεδίασε το κτίριο μηχάνημα. Αυτό ήταν κάτι πάρα πολύ σπουδαίο, για αυτό έμεινε και στην ιστορία.

Εμείς δεν έχουμε ακόμη καταφέρει να ερμηνεύσουμε συνολικά ποιος είναι ο σύγχρονος άνθρωπος για του δημιουργήσουμε τον ιδανικό χώρο. Μπορεί και μια είναι μοναδιαίος και να είναι μια πολλαπλότητα, να είναι μία δομή πέρα από έναν υλικό χώρο.

Αυτός είναι ο τρόπος που βλέπετε και την παρέμβαση της αρχιτεκτονικής στον πολιτισμό;

Θα σας εξηγήσω… η τέχνη μέσα στην αρχιτεκτονική είναι κάτι στο οποίο στην πραγματικότητα την ποτίζει με πνεύμα και ενδυναμώνει την ύπαρξή της.

Για να σχεδιάσω το μουσείο στην Πλάτωνος ταξίδεψα και πήγε σε πάνω από 15 μουσεία σε όλη την Ευρώπη. Ο τρόπος με τον οποίο έβλεπα λοιπόν την τέχνη ήταν ως ένα αλληλένδετο στοιχείο στην αρχιτεκτονική. Και αυτό λοιπόν μου άλλαξε πλέον και τον τρόπο με τον οποίο βλέπω την αρχιτεκτονική. Έτσι λοιπόν, θεωρώ ότι πρέπει να σκεφτόμαστε όλες αυτές τέχνες γύρω από την αρχιτεκτονική με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να δημιουργούμε συγκοινωνούντα δοχεία, αλληλένδετες παραστάσεις οι οποίες αυτές τελικά δημιουργούν το χώρο.

Μια τελευταία ερώτηση. Με όλη αυτή την ταχύτητα με την οποία συζητάμε ότι εξελίσσεται ο κόσμος, η αρχιτεκτονική και το κτίριο έρχεται σαν να θέλει να σταματήσει τον χρόνο… Έχουμε ένα σχήμα οξύμωρο; Υπάρχει η διαχρονικότητα; Είναι σαν να συγκρούονται οι χρόνοι, οι ταχύτητες αλλαγής με το διαχρονικό…

Αν ήξερα την απάντηση, θα είχα μείνει στην ιστορία… Αυτή είναι μια πάρα πολύ σημαντική ερώτηση την οποία κάνουμε συνέχεια στον εαυτό μας. Αν παρατηρήσετε τον σχεδιασμό που υπάρχει πλέον ειδικά στο εσωτερικό των κτιρίων θα δείτε ότι έχει γίνει λίγο πιο μινιμαλιστικός, όχι με την έννοια που τον ξέρουμε, αλλά με μια έννοια προσαρμοστικότητας.

Σας ενδιαφέρει όμως να δημιουργήσετε κάτι το διαχρονικό;

Εννοείται… Είναι η κινητήριος δύναμη. Το πώς θα κερδίσουμε η λήθη του θανάτου!

…

* Ο Γιώργος Τσολάκης, επικεφαλής του γραφείου Tsolakis Architects, γεννήθηκε το 1976 στη Λάρισα και συνεργάστηκε από το 2001 ως το 2005 με το αρχιτεκτονικό γραφείο Άρσις του Κώστα Μωραΐτη, Αν. Καθηγητή Ε.Μ.Π., ως υπεύθυνος αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Συγκροτώντας ομάδα, πήραν πολλαπλά πρώτα βραβεία που, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν την ανακαίνιση των γραφείων των διοικητικών υπηρεσιών της Γαλλικής Πρεσβείας στην Ελλάδα, τη μελέτη των κτηρίων διοίκησης και του κεντρικού καταστήματος της Συνεταιριστικής Τράπεζας Τρικάλων, των γραφείων της Εθνικής Τράπεζας στην Ακαδημία Πλάτωνος και την ανάπλαση της περιοχής Sykhiv στην πόλη Lviv της Ουκρανίας. Τα τελευταία του έργα περιλαμβάνουν ενδεικτικά τηντ ανάπλαση της μαρίνας του Αλίμου, τη δημιουργία ενός after school κέντρου απασχόλησης παιδιών στη Νίκαια από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, την ανάπλαση του ξενοδοχείο Esperia, κτίριο γραφείων, το Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών στην Ακαδημία Πλάτωνος και πολλά άλλα.

Έχει συμμετάσχει σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς έχοντας διακριθεί με πρώτο βραβείο σε πολλούς από αυτούς, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ταυτόχρονα συμμετέχει σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα του ΕΜΠ. Το έργο του έχει δημοσιευθεί σε εκδόσεις και περιοδικά, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό.