Το καλοκαίρι του 1982 ο Κώστας Μαυρίκης ήταν μόλις 14 ετών. Θυμάται ότι ένα βράδυ στην Αλόννησο ο πατέρας του Δημήτρης αν και έμπειρος ψαράς και δύτης ήταν αναστατωμένος. Είχε δει κάτι στο βυθό που τον είχε συνταράξει. Μάλιστα για να μοιραστεί το μυστικό του ζήτησε από το μικρό Κώστα να τον ακολουθήσει το επόμενο πρωινό για να του δείξει κάτι που δεν θα είχε ξαναδεί ποτέ.
«Ένιωσα δέος όταν το αντίκρισα»
«Δε μου αποκάλυπτε ο μπαμπάς μου τι επρόκειτο να μου δείξει. Μου έλεγε “θα δεις και θα μείνεις άφωνος” Ούτε κι εγώ φανταζόμουν αυτό που θα έβλεπα. Την επομένη ημέρα καταδυθήκαμε. Αρχικά σε βάθος 22 μέτρων. Πράγματι έμεινα άφωνος. Ένα άθικτο αρχαίο ναυάγιο με χιλιάδες ακέραιους αμφορείς. Ακόμα και σήμερα νιώθω εκείνα τα συναισθήματα. Το σκάφος ήταν τεράστιο και εκτείνονταν σε βάθος μέχρι και 33 μέτρα. Δεν πίστευα αυτό που έβλεπα. Ένιωσα δέος και μία δύναμη να προστατέψω και να αναδείξω αυτό το ναυάγιο».
«Τα πρώτα χρόνια δεν ασχολήθηκε κανείς»
Τα λόγια ανήκουν στον Κώστα Μαυρίκη που σήμερα σε ηλικία 53 ετών και μετά από 40 χρόνια προσπαθειών είδε το όνειρο του να γίνεται πραγματικότητα: «Κανείς άλλος το 1982 δεν ήξερε για το ναυάγιο. Ενημερώσαμε τότε τις αρχές αλλά δε συγκινήσαμε κανέναν. Κανείς δεν ενδιαφέρονταν τότε. Μετά από 40 χρόνια, πολλές προσπάθειες, απογοητεύσεις, πολιτικές και αρχαιολογικές παρεμβάσεις, είμαστε περήφανοι που πλέον το ναυάγιο της Περιστέρας Αλοννήσου αποτελεί το πρώτο ενάλιο μουσείο στην Ελλάδα», λέει στο ethnos.gr ο Κώστας Μαυρίκης.
Κουβαλούσε κρασί Σκοπέλου και Χαλκιδικής
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους το ναυάγιο χρονολογείται στο τέλος των Πελοποννησιακών πολέμων περίπου στο 425π.Χ. Η βύθιση του σκάφους πιθανότατα να προήλθε από πυρκαγιά που προκλήθηκε είτε από θαλασσοταραχή ή από επίθεση εχθρικού πλοίου. Το ναυάγιο βρίσκεται σε βάθος από 22 έως 33 μέτρα, το σκαρί έχει πλάτος 10 μέτρα και μήκος 30 μέτρα και το βάρος εκτιμάται πάνω από 150 τόνους. Μετέφερε φορτίο αμφορέων και αγγεία συμποσίων που περιείχαν κρασί από την Πεπάρηθο (έτσι ονομάζονταν στην αρχαιότητα η Σκόπελος) και από την αρχαία Μένδη (πόλη της Χαλκιδικής στη χερσόνησο της Κασσάνδρας).
Υπάρχουν άλλα 7 ναυάγια
Η εμπειρία που έζησε ο μικρός Κώστας εκείνο το πρωινό του 1982 κυριολεκτικά άλλαξε τη ζωή του. Επαγγελματίας ψαράς και ο ίδιος – όπως και ο πατέρας του – άρχισε να χαρτογραφεί όχι μόνο το ναυάγιο της Περιστέρας Αλοννήσου αλλά και άλλα 7 άγνωστα ναυάγια στα γύρω νησιά που κάποτε ήταν το βασικό ναυτικό πέρασμα μεταξύ Ευρώπης – Ελλάδας και Ασίας καθώς λόγω των πολλών νησιών Σκιάθος – Σκόπελος – Αλόννησος – Κυρά Παναγιά – Γιούρα – Πιπέρι – Σκάντζουρα – Ψαθούρα – Άι Στράτης – Λήμνος ένιωθαν μεγαλύτερη ασφάλεια για να περάσουν το αρχιπέλαγος του Αιγαίου. Συγκέντρωσε μαρτυρίες, στοιχεία, σπάνιες φωτογραφίες και αρχειακό υλικό από ιστορικές πηγές.
Best seller και μουσείο
Με πηγαία δύναμη στην έρευνα αξιοποίησε το έμφυτο συγγραφικό του ταλέντο και το 1997 εξέδωσε το βιβλίο “Άνω Μαγνητών Νήσοι” που έγινε best seller, μεταφράστηκε στα αγγλικά, στα γαλλικά και στα γερμανικά και κυκλοφόρησε σε πολλές χώρες του εξωτερικού.
Μέσα στο βιβλίο κατέγραψε με κάθε λεπτομέρεια τις προσπάθειες που έγιναν για να αναδειχτεί το ναυάγιο της Περιστέρας – Αλοννήσου, αλλά και οι άγνωστες ιστορίες για τα υπόλοιπα ναυάγια, τους φάρους αλλά και τους θρύλους των μικρών και άγνωστων Σποράδων. Πάνω απ΄όλα κατέγραψε το όνειρο του αείμνηστου πατέρα του, του ιδίου αλλά και της συζύγου του Αγγελικής Αγάλου Μαυρίκη για την αξιοποίηση του ενάλιου πλούτου της περιοχής και την ιστορική σημασία του.
Προκάλεσε δέος στον Ζακ Κουστό
«Οι ελληνικές αρχές την δεκαετία του ΄80 δεν ενδιαφέρονταν για το ναυάγιο, αντίθετα έδειξαν ενδιαφέρον οι Γερμανοί. Το 1987 το κινηματογράφησαν για πρώτη φορά και το διέδωσαν στην παγκόσμια αρχαιολογική κοινότητα. Οι ανακοινώσεις των Γερμανών προκάλεσαν σοκ και δέος στον Ζακ Υβ Κουστό, στον Τζορτζ Μπας και άλλους μεγάλους εξερευνητές».
Ανέτρεψε όσα ξέραμε για τη ναυτοσύνη των Ελλήνων
Τεράστια ήταν η αρχαιολογική σημασία του ναυαγίου καθώς ανέτρεψε τα όσα γνωρίζαμε για τη ναυπηγική στην αρχαία Ελλάδα: «Πριν βρεθεί το ναυάγιο της Περιστέρας Αλοννήσου υπήρχε η πεποίθηση πως τα βαριά εμπορικά πλοία των 100 τόνων και πάνω τα κατασκεύασαν πρώτοι οι Ρωμαίοι. Το συγκεκριμένο σκαρί είναι πολύ πάνω από 150 τόνους και αποδεικνύει πως οι αρχαίοι Έλληνες κατασκεύαζαν πλοία 150 και 200 τόνων».
Ο Μητσοτάκης και η φάρσα
Η μεγάλη δημοσιότητα που πήρε το ναυάγιο στη διεθνή κοινότητα έφεραν και τις πρώτες πιέσεις προς την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Λίγους μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του το 1991 ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης έδειξε προσωπικό ενδιαφέρον. Ένα βράδυ τηλεφώνησε μάλιστα στο φτωχικό σπίτι της οικογένειας Μαυρίκη: «Ενα βράδυ μας τηλεφώνησε στο σπίτι μας στη Στενή Βάλα Αλοννήσου ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Αρχικά νομίζαμε πως κάποιος μας έκανε φάρσα καθώς όλοι γνώριζαν την αγωνία μας για αξιοποίηση του ναυαγίου και το φόβο που είχαμε μην γίνει πλιάτσικο. Μας υποσχέθηκε πως θα κάνει ότι είναι δυνατόν για την αξιοποίηση του ναυαγίου. Την επομένη χρόνια (το 1992) έγινε η πρώτη ενάλια ανασκαφή από την Ελπίδα Χατζηδάκι, ενώ ήρθε και το National Geografic και το κινηματογραφούσε δύο ολόκληρους μήνες».
Δυστυχώς όμως ο ενθουσιασμός της οικογένειας Μαυρίκη δεν κράτησε πολύ. Οι πολιτικές εξελίξεις και η ανατροπή της κυβέρνησης Μητσοτάκη ανέτρεψε και το ενδιαφέρον και το θέμα της αξιοποίησης του ναυαγίου έπεσε στις Καλένδες: «Το θέμα πολιτικοποιήθηκε και οι ανασκαφές σταμάτησαν. Η ελληνική κυβέρνηση απαγόρευσε τελικά στο National Geografic να δημοσιοποιήσει το βίντεο καθώς υπήρξε αρνητική εισήγηση από το ΚΑΣ. Αν είχε βγει στη δημοσιότητα εκείνο το βίντεο το μουσείο θα είχε γίνει από τότε. Δυστυχώς από τότε το ναυάγιο μπήκε πάλι στα συρτάρια».
Η ολιγωρία των κυβερνήσεων έφερε το μουσείο
Αποτέλεσμα της απογοήτευσης του Κώστα Μαυρίκη ήταν η απόφαση του να εκδώσει το “Άνω Μαγνητών Νήσοι” και μαζί με τη σύζυγο του να δημιουργήσει το ομώνυμο μουσείο Κώστα και Αγγελικής Μαυρίκη που βρίσκεται στο Πατητήρι. «Με εξόργισε η ολιγωρία των κυβερνήσεων και για να αντισταθμίσω αυτά που ένιωθα δημιουργήσαμε το μουσείο».
Εγινε ανατροπή με τον Μαγκλή
Κι ενώ όλοι στην Αλόννησο πίστευαν πως το ναυάγιο θα περάσει και πάλι στη λήθη η γνωριμία του Κώστα Μαυρίκη με τον Άγγελο Μαγκλή, ιδρυτή και αντιπρόεδρο της Ατλαντίς Συμβουλευτική Α.Ε., εταίρο του Ευρωμεσογειακού Έργου BLUMED, ανέτρεψε τα δεδομένα. «Μετά από 10 χρόνια ο Μαγκλής έκανε μεγάλη και επίπονη προσπάθεια. Κατάφερε να εντάξει το ναυάγιο σε ένα Ευρωπαϊκό πρόγραμμα χρηματοδότησης και από εκεί και πέρα όλα πήραν το δρόμο τους, ακολούθησαν όλοι και σήμερα βρισκόμαστε στην ευχάριστη θέση να δούμε το όνειρο μας να γίνεται πραγματικότητα».
Οι δύο τρόποι για να δει κάποιος το ναυάγιο
Το πρώτο υποβρύχιο μουσείο στην Ελλάδα άρχισε να λειτουργεί κι επίσημα από την 1η Ιουνίου 2021, 40 χρόνια μετά την ανακάλυψη του. Όπως λέει ο αντιδήμαρχος Αλοννήσου Δημήτρης Σκιάνης υπάρχουν δύο τρόποι που μπορεί κάποιος επισκέπτης να δει το ναυάγιο:
Ο πρώτος είναι να απευθυνθεί σε ένα καταδυτικό κέντρο και με τη συνοδεία πιστοποιημένου δύτη και σχετική άδεια από τους αρχαιολόγους να καταδυθεί στο ναυάγιο σε βάθος από 22 έως 30 μέτρα.
Ο δεύτερος είναι να πάει στο παλιό σχολείο της Χώρας Αλλονήσου και ειδικά ψηφιακά τρισδιάστατα γυαλιά να καταδυθεί στο ναυάγιο σε πραγματικό χρόνο.
Πέντε κάμερες ελέγχουν νύχτα μέρα
Πέντε υποβρύχιες κάμερες είναι τοποθετημένες σε αμφιθεατρική θέση στο ναυάγιο έτσι ώστε να αποφεύγονται κλοπές ή καταστροφές.
«Είναι ένα σημαντικό έργο για τον τόπο μας που φέρνει την Αλλόνησο στο επίκεντρο των τουριστικών προορισμών. Ο τόπος μας έχει σπάνιες ομορφιές και προσπαθούμε με κάθε τρόπο να αναδείξουμε ελπίζοντας πως θα αφήσουμε οριστικά πίσω τα προβλήματα της πανδημίας», δήλωσε στο ethnos.gr o αντιδήμαρχος Δημήτρης Σκιάνης.
Τι πρέπει να γνωρίζετε για το ναυάγιο της Περιστέρας Αλλονήσου
- Χρονολογείται στο τέλος των Πελοποννησιακών πολέμων περίπου το 425π.Χ.
- Βρίσκεται στον κάβο της νήσου Περιστέρας κοντά στην Αλλόνησο.
- Βρίσκεται σε βάθος από 22 έως 33 μέτρα
- Το σκαρί έχει πλάτος 10 μέτρα και μήκος 30 μέτρα και το βάρος εκτιμάται πάνω από 150 τόνους
- Είναι σε άριστη κατάσταση και φέρει φορτίο αμφορέων και αγγεία συμποσίων.
- Εκτιμάται πως τα αγγεία μετέφεραν κρασί Πεπάρηθου (στην αρχαιότητα η Σκόπελος) και της Μένδης (αρχαία πόλη της Χαλκιδικής στη χερσόνησο της Κασσάνδρας).
- Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους το βυθισμένο σκαρί φέρει ίχνη φωτιάς που σημαίνει πως το ναυάγιο είτε προκλήθηκε από φωτιά ή από επίθεση που δέχτηκε.
- Το ναυάγιο ανακαλύφθηκε το 1982 από τον ψαρά Δημήτρη Μαυρίκη.
- Το 1987 κινηματογραφήθηκε για πρώτη φορά από Γερμανούς.
- Διερευνήθηκε ανασκαφικά από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, υπό τη διεύθυνση της καταδυόμενης αρχαιολόγου Δρ. Ελπίδας Χατζιδάκι, κατά τα έτη 1992-1993 και 1999.
- Την 1η Ιουνίου 2021 άνοιξε και επίσημα η λειτουργία του ως το πρώτο ενάλιο μουσείο στην Ελλάδα.
