Έρχεται νέα μονάδα διαχείρισης απορριμμάτων στη Λάρισα

Η διαχρονική αποτυχία της Ελλάδας στη διαχείριση των απορριµµάτων απειλεί να την οδηγήσει για ακόµη µία φορά στο Ευρωδικαστήριο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη κινήσει τα πρώτα στάδια της διαδικασίας παραποµπής της χώρας για τις νηπιακές επιδόσεις της στην ανακύκλωση.

Ταυτόχρονα, η χώρα καταβάλλει στην Ε.Ε. ποινή περίπου 70 εκατ. ευρώ ετησίως για τις ποσότητες πλαστικών που δεν ανακυκλώνονται. Η δυσαρέσκεια της Ε.Ε. αποτυπώνεται και στο νέο ΕΣΠΑ, στο οποίο η συγχρηµατοδότηση υποδοµών διαχείρισης απορριµµάτων πέφτει στο 60%.

Η διαχρονική αποτυχία της Ελλάδας να «γυρίσει σελίδα» στη διαχείριση των απορριµµάτων απειλεί να την οδηγήσει για ακόµη µία φορά στο Ευρωδικαστήριο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη κινήσει τα πρώτα στάδια της διαδικασίας παραποµπής της χώρας για τις νηπιακές επιδόσεις της στην ανακύκλωση. Ταυτόχρονα, η χώρα καταβάλλει στην Ε.Ε. ποινή περίπου 70 εκατ. ευρώ ετησίως για τις ποσότητες πλαστικών που δεν ανακυκλώνονται.

Η δυσαρέσκεια της Ε.Ε. αποτυπώνεται και στο νέο ΕΣΠΑ, στο οποίο η συγχρηµατοδότηση υποδοµών διαχείρισης απορριµµάτων πέφτει στο 60% –και ανεβαίνει στο 85% µόνο µε την επίτευξη συγκεκριµένων στόχων ανακύκλωσης–, ενώ οι νέες µονάδες διαχείρισης απορριµµάτων πρέπει να περιλαµβάνουν υποχρεωτικά και έργα χωριστής συλλογής. Το υπουργείο Περιβάλλοντος συµφώνησε µε τις κοινοτικές αρχές όλοι οι δήµοι (µέσω των φορέων τους για τα σκουπίδια) να εκπονήσουν άµεσα νέα επιχειρησιακά σχέδια για την ανακύκλωση, για την υλοποίηση των οποίων θα χρησιµοποιηθούν οι πόροι του τέλους ταφής απορριµµάτων.

«Να δούµε τι έφταιξε»

«Εχει ξεκινήσει διαδικασία όχλησης της χώρας (σ.σ. “πρώτη ειδοποίηση”, ένα στάδιο πριν από την προειδοποιητική επιστολή) για το γεγονός ότι δεν έχουµε πιάσει τους στόχους της ανακύκλωσης. Είµαστε µε την πλάτη στον τοίχο. Προφανώς και δεν αγνοούµε την εξέλιξη αυτή – το αντίθετο, τη φοβόµαστε», λέει στην «Κ» ο γενικός γραµµατέας Συντονισµού ∆ιαχείρισης Αποβλήτων, Μανώλης Γραφάκος. «Αν θέλουµε να διορθωθεί το πρόβληµα της ανακύκλωσης πρέπει να δούµε τι έφταιξε.

Κατ’ αρχήν, ο Ελληνικός Οργανισµός Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) δεν επιτέλεσε τον ελεγκτικό του ρόλο ορθά. Επίσης, ποτέ δεν έγινε µια ανοιχτή συζήτηση για να οργανώσουµε τους πόρους και τις επιλογές που έχουµε. Υπήρξαν και δαπάνες που δεν είχαν τη δική µας συναίνεση, δεν εντάσσονταν σε κανένα σχέδιο και δεν είχαν συγκεκριµένους ποσοτικούς στόχους. Τα δε ποσοστά ανακύκλωσης παραµένουν σχεδόν κολληµένα περίπου στο 20%».

Ταυτόχρονα, η Ελλάδα ήδη πληρώνει ποινές και πρόστιµα για την υστέρησή της. Κατ’ αρχάς, το ευρωπρόστιµο για τις παράνοµες χωµατερές: έχουν αποµείνει ακόµη 20 σε λειτουργία (ή κλειστές που δεν έχουν αποκατασταθεί), για τις οποίες καταβάλλουµε πρόστιµο 1,6 εκατ. ευρώ ετησίως. Περαιτέρω, µε βάση την κοινοτική νοµοθεσία τα κράτη-µέλη καλούνται να πληρώσουν 800 ευρώ για κάθε τόνο πλαστικού που δεν ανακυκλώνεται, µε τα έσοδα να καταλήγουν στο «ταµείο» της Ε.Ε. Η Ελλάδα πλήρωσε για το 2021 (πρώτη χρονιά εφαρµογής του µέτρου) 104 εκατ. ευρώ, για το 2022 70 εκατ. ευρώ και ακόµη 71 εκατ. ευρώ για το 2023.

Η µεγάλη υστέρηση της Ελλάδας στη διαχείριση απορριµµάτων (µε το 80% αυτών να θάβεται σε ΧΥΤΑ) έχει κάνει ιδιαίτερα επιφυλακτικές τις κοινοτικές αρχές, καθώς η πρόοδος που έχει συντελεστεί έπειτα από τέσσερα χρηµατοδοτικά πλαίσια είναι περιορισµένη. Ως αποτέλεσµα, η Ελλάδα είναι ίσως η µόνη χώρα που δεν έχει ολοκληρώσει βασικές υποδοµές διαχείρισης απορριµµάτων. Το πρόβληµα επιτείνει η καθυστέρηση στην προώθηση των απαραίτητων µονάδων – είναι χαρακτηριστικό ότι περίπου το ένα τρίτο των πόρων του ΕΣΠΑ 2014-2020 για τα απορρίµµατα τελικά διατέθηκε σε άλλα έργα για να µη χαθεί, ενώ πλήθος έργων διαχείρισης απορριµµάτων συνεχίζονται ως «γέφυρα» στο παρόν ΕΣΠΑ.

Το νέο µοντέλο

Στο παρόν πρόγραµµα οι όροι χρηµατοδότησης της Ελλάδας για τα απορρίµµατα άλλαξαν. Τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Εθνικής Οικονοµίας και Οικονοµικών βρίσκονταν σε συζητήσεις την τελευταία διετία µε τη Γενική ∆ιεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής. Τελικά, ύστερα από σκληρές διαπραγµατεύσεις το µοντέλο στο οποίο οι δύο πλευρές συµφώνησαν είναι το εξής: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα καλύπτει µόλις το 60% του κόστους των µονάδων διαχείρισης απορριµµάτων, αλλά το ποσοστό θα µπορεί να ανέβει στο 85% αν επιτευχθούν συγκεκριµένοι στόχοι έως το 2029.

Τι σηµαίνει αυτό; Ας δούµε ένα παράδειγµα που ανέφερε πρόσφατα σε εκδήλωση του ∆ικτύου Φορέων ∆ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟ∆ΣΑ) ο προϊστάµενος του Τµήµατος Ελλάδας – Κύπρου της Γενικής ∆ιεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής, Κάρστεν Ράσµουσεν: µε την έναρξη της κατασκευής µιας µονάδας διαχείρισης απορριµµάτων θα απελευθερώνεται έως το 60% της εγκεκριµένης χρηµατοδότησης. Στην πορεία του έργου, αν το 30% των απορριµµάτων που καταλήγουν στη µονάδα προέρχεται από χωριστή συλλογή (διαχωρισµός των σκουπιδιών ανάλογα µε το είδος τους, ώστε να είναι δυνατή η ανακύκλωσή τους), τότε θα απελευθερώνεται το 80%. Τέλος, αν το ποσοστό αυτό ανέβει στο 60% έως το 2029, τότε θα δίνεται το 100% της εγκεκριµένης χρηµατοδότησης (το οποίο θα φθάνει στο 85% του προϋπολογισµού του έργου). «Η Ε.Ε. θα επιδοτεί την πραγµατική ανακύκλωση. Θέλουµε να ενισχυθεί η χωριστή συλλογή ήδη από την υλοποίηση των έργων, όχι να ζητάµε την επίτευξη στόχων το 2035 ή το 2050. ∆εν είναι τόσο φοβερό, είναι θέµα οργάνωσης», ανέφερε.

Το υπουργείο Περιβάλλοντος, πάντως, υποστηρίζει ότι δεν πρόκειται για αρνητική εξέλιξη. «Πήγαµε περίφηµα σε σχέση µε το χάος που βρήκαµε (σ.σ. το 2019). Προωθήσαµε διαγωνισµούς, προχωρήσαµε σε δηµοπρατήσεις. Παραλάβαµε τρεις µονάδες επεξεργασίας απορριµµάτων σε λειτουργία και τις έχουµε αυξήσει σε δώδεκα. Παραλάβαµε πέντε µονάδες υπό κατασκευήν και πλέον είναι είκοσι δύο υπό κατασκευήν. Αυτό είναι άθλος», εκτιµά ο κ. Γραφάκος. «Αναγνωρίζοντας την πρόοδό µας η Ε.Ε.

Το υπουργείο Περιβάλλοντος συµφώνησε µε τις κοινοτικές αρχές οι δήµοι να εκπονήσουν καινούργια επιχειρησιακά σχέδια ανακύκλωσης, για την υλοποίηση των οποίων θα χρησιµοποιηθούν οι πόροι του τέλους ταφής.

διαθέτει για την Ελλάδα µέσω του νέου ΕΣΠΑ 600 εκατ. ευρώ και επιτύχαµε µια συµφωνία που “κλειδώνει” τη χρηµατοδότηση αυτή. Οσο για το σχήµα 60%-85% θεωρώ ότι είναι δίκαιο, καθώς πρέπει να επιδείξουµε πρόοδο. Η υπόλοιπη Ε.Ε. έχει ολοκληρώσει τις µονάδες διαχείρισης απορριµµάτων, ελάχιστα τους έχουν µείνει».

Περαιτέρω, η Ε.Ε. ζήτησε οι νέες µονάδες διαχείρισης απορριµµάτων να συνδυάζονται υποχρεωτικά µε έργα χωριστής συλλογής απορριµµάτων. Ποιες είναι αυτές οι µονάδες; Πρόκειται για τα έργα που δεν έχουν δηµοπρατηθεί ακόµη: οι εγκαταστάσεις σε Κω και Κάλυµνο (θα εγκριθούν από την επόµενη διυπουργική), οι υποδοµές στο Βόρειο Αιγαίο (Λέσβος και Σάµος), στο Νότιο Αιγαίο (Σύρος και ενδεχοµένως Μύκονος) και, τέλος, στη Στερεά Ελλάδα. Είναι προφανές ότι αυτές οι εγκαταστάσεις, προκειµένου να συνδυάζουν και έργο χωριστής συλλογής απορριµµάτων, θα πρέπει να ανατεθούν µε τη µορφή σύµπραξης µε ιδιώτη (Σ∆ΙΤ), κάτι που δεν ενθουσιάζει όλους τους δήµους (ειδικά στη Στερεά Ελλάδα εκφράζονται αντιρρήσεις).

Σύµφωνα µε στοιχεία του υπουργείου Περιβάλλοντος, θα προηγηθεί η υπογραφή συµβάσεων για ακόµη εννέα µονάδες σε Ανδρο και Τήνο (µέσα στις επόµενες ηµέρες), Λάρισα, Καβάλα, Αγρίνιο, Ναύπακτο, Κέρκυρα, Ανατολικό και ∆υτικό Τοµέα Θεσσαλονίκης (µέσα στους επόµενους µήνες).

Οι αλλαγές δεν τελειώνουν εκεί. Μετά την ψήφιση νοµοσχεδίου προ µηνός, που περιλαµβάνει ρυθµίσεις για τις συγχωνεύσεις των φορέων διαχείρισης στερεών αποβλήτων, το υπουργείο Περιβάλλοντος θα εκδώσει µια εγκύκλιο προς τους φορείς, µε την οποία θα τους ζητάει να καταρτίσουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα και µε συγκεκριµένο τρόπο ένα «ολιστικό» σχέδιο για την ανακύκλωση. Η έγκριση του σχεδίου αυτού από το υπουργείο θα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να ενταχθούν έργα προς χρηµατοδότηση από το νέο ΕΣΠΑ.

Εκτός από τα σχέδια, που πρέπει να τελειώσουν ει δυνατόν πριν από το τέλος του χρόνου, οι φορείς διαχείρισης πρέπει να ολοκληρώσουν την αναθεώρηση των περιφερειακών σχεδίων για τη διαχείριση των απορριµµάτων. Η χώρα έχει δεσµευθεί ότι η διαδικασία αυτή θα διαρκέσει έως το τέλος Ιουνίου. Πρέπει να σηµειωθεί ότι στο νέο ΕΣΠΑ η Ε.Ε. θα δέχεται έργα για απορρίµµατα αποκλειστικά και µόνο από τους ΦΟ∆ΣΑ. Αν κάποιοι δήµοι επιθυµούν να εντάξουν κάποιο έργο σε χρηµατοδότηση, θα πρέπει αυτό να γίνει µέσω προγραµµατικής σύµβασης µε τον φορέα της περιοχής.

Η υποχρέωση αυτή, βέβαια, δεν είναι απλή υπόθεση, καθώς πολλοί από τους φορείς αντιµετωπίζουν δυσκολίες. Οπως αναφέρει ο πρόεδρος του ∆ικτύου ΦΟ∆ΣΑ, δήµαρχος Χανίων Παναγιώτης Σηµαντηράκης, πολλοί φορείς που διαχειρίζονται έργα εκατοµµυρίων έχουν λιγότερα από δέκα άτοµα προσωπικό, κάτι που το υπουργείο έχει υποσχεθεί ότι θα αντιµετωπίσει. Επίσης εκτιµά ότι θα χαθεί πολύτιµος χρόνος µε τις προωθούµενες συγχωνεύσεις, τη στιγµή που όλη η προσοχή έπρεπε να στραφεί στην υλοποίηση των προγραµµάτων.

Προτάσεις

Υπάρχουν όµως και κάποιες άλλες αλλαγές που πρόκειται να δροµολογηθούν µέσα στο επόµενο διάστηµα. Το υπουργείο Περιβάλλοντος προτείνει:

• Οι φορείς διαχείρισης να αναλάβουν αντί των µεµονωµένων δήµων να οργανώσουν την αποκοµιδή και διαχείριση των βιοαποβλήτων (καφέ κάδος). Με δεδοµένο ότι τα βιοαπόβλητα αντιστοιχούν περίπου στο 40% των αστικών απορριµµάτων, είναι δεδοµένο ότι η πρόοδος σε αυτόν τον τοµέα θα φέρει γρήγορα αποτέλεσµα (και θα ανακουφίσει τους δήµους µέσω της µείωσης του τέλους ταφής που ανέρχεται σε 35 ευρώ για κάθε τόνο σκουπιδιών που θάβουν).
• Περαιτέρω, το ΥΠΕΝ ανέθεσε µελέτη για να εξετάσει την οικονοµική βιωσιµότητα ενός συστήµατος καφέ κάδου ειδικά για τους «µεγάλους παραγωγούς»: ξενοδοχεία άνω των 100 κλινών, εστιατόρια πάνω από κάποια δυναµικότητα, catering, βιοµηχανίες τροφίµων κ.ο.κ.
• Το ΥΠΕΝ θα ζητήσει τον τριπλασιασµό των εισφορών των εταιρειών προς τα συστήµατα ανακύκλωσης (την Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης – Ανακύκλωσης, που διαχειρίζεται τον µπλε κάδο, και την Ανταποδοτική Ανακύκλωση, που διαχειρίζεται τα «σπιτάκια»). Πρόκειται για ένα πάγιο αίτηµα των συστηµάτων, που διαµαρτύρονται ότι το ύψος των εισφορών είναι από τα χαµηλότερα στην Ε.Ε. και προφανώς δεν επαρκεί για επενδύσεις. Ως αντιστάθµισµα, το ΥΠΕΝ έχει ζητήσει στο νέο επιχειρησιακό σχέδιο που θα καταθέσουν τα συστήµατα ανακύκλωσης συσκευασιών να περιλαµβάνουν και τη συλλογή και µεταφορά. Αυτό θα είναι µια µεγάλη αλλαγή, καθώς θα απαλλάξει τους δήµους από τον φόρτο της διαχείρισης της ανακύκλωσης.
• Τέλος, όπως αναφέρει στην «Κ» ο κ. Γραφάκος, µέσα στον επόµενο µήνα το υπουργείο Περιβάλλοντος θα ενηµερώσει το ∆ίκτυο Φορέων ∆ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων σχετικά µε τις αποφάσεις του για τις µονάδες καύσης (ενεργειακής αξιοποίησης) απορριµµάτων. Η πρόταση του υπουργείου δεν θα περιλαµβάνει συγκεκριµένες χωροθετήσεις, οπότε δεν αναµένεται να υλοποιηθεί σύντοµα, ιδίως στην Αττική (για τη Βόρεια Ελλάδα είχε προταθεί χώρος παλαιών λιγνιτωρυχείων στην Κοζάνη).

Στην Αττική

Εξελίξεις αναµένονται για την Αττική. Οπως σηµειώνει ο κ. Γραφάκος, έχει αποφασιστεί να προχωρήσει ο διαγωνισµός για τη δηµιουργία µονάδας επεξεργασίας απορριµµάτων στο Σχιστό (o διαγωνισµός είχε περάσει στη β΄ φάση µε πέντε υποψηφίους, αλλά «πάγωσε» από την προηγούµενη διοίκηση της Περιφέρειας Αττικής). Αγνωστη παραµένει η τύχη των µονάδων Φυλής και Γραµµατικού, για την υλοποίηση των οποίων χρειάζεται πολιτική απόφαση.

Εφημερίδα Καθημερινή