Αν βιολογικά τα 90 χρόνια ζωής κατατάσσουν κάποιον στην κατηγορία των ηλικιωμένων, στην αθλητική ζωή είναι απλώς η συμπλήρωση του πρώτου σταδίου της νιότης που φέρνει γνώση, εμπειρία και ορμή για τη συνέχεια. Ο Πανελευσινιακός που συμπλήρωσε 90 χρόνια ζωής (ίδρυση στις 23 Μαρτίου του 1931) σε αυτή την κατηγορία κατατάσσεται, κερδίζοντάς το με τη δράση του.Στην Ελευσίνα δίπλα στα φουγάρα των τσιμέντων του Τιτάνα που γειτνίαζε με το γήπεδο, έγιναν τα πρώτα βήματα και κάθε που σχόλαγαν οι βάρδιες τις καθημερινές, αλλά και στις αργίες της Κυριακής, το γήπεδο γίνονταν κυψέλη δημιουργίας.
Σταμάταγαν τα ματσακόνια και οι αμμοβολές, σιγούσε ο θόρυβος των μηχανών στις φάμπρικες και ακούγονταν το αθλητικό μελίσσι. Άλλωστε η εργατούπολη στην οποία συνέρρευσαν για τον επιούσια διαδοχικά κύματα ανθρώπων του μόχθου, από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες, έως εσωτερικούς μετανάστες, δεν στερήθηκε τις αλάνες, τα “εργοστάσια” παραγωγής ταλέντων.
Πρώτος πρόεδρος και ιδρυτικό μέλος ο Γεώργιος Παύλου που διετέλεσε και δήμαρχος της πόλης, με άλλα 14 ιδρυτικά μέλη έφτιαξαν το πρώτο καταστατικό που εγκρίθηκε από το πρωτοδικείο στις 31/3/1931.
Οι σταχυοφόροι (αυτό είναι το έμβλημα της ομάδας, το στάχυ) προήλθαν την συγχώνευση των ομάδων «Ποδοσφαιρική ένωση Ελευσίνας» και «Κελεός». Στις 15/8/1931 γίνονται τα εγκαίνια του γηπέδου της ομάδας ενώ ο πρώτος αγώνας διεξήχθη στις 20/8/1931 με αντίπαλο τον Μανδραϊκό και έληξε 1-1. Από την τελετή των εγκαινίων εντοπίσαμε σχετικό δημοσίευμα από τον Τύπο της εποχής.Όπως αναφέρει το σωματείο στην ιστοσελίδα του: “Το έτος 1930, αρχίζει να συζητιέται στα ποδοσφαιρικά στέκια της Ελευσίνας η ιδέα της ίδρυσης μιας ομάδας, που θα προκαλούσε Πανελευσινιακό προσκλητήριο, με προοπτικές να γίνει η μεγάλη ομάδα της πόλης. Πρωτεργάτης αυτής της ιδέας, ήταν ο Γεώργιος Αποστόλου Παύλου, ένας ανήσυχος και φιλόδοξος άνθρωπος, που αγαπούσε με πάθος το ποδόσφαιρο.
Ήταν υπάλληλος στην τότε «Εταιρεία Υδάτων» στην Αθήνα, που εργάζονταν πολλοί ποδοσφαιριστές της ΑΕΚ Αθηνών.
Είχε συνδεθεί με τον μεγάλο τότε ποδοσφαιριστή της ΑΕΚ, τον Κώστα Νεγρεπάντη και η γνωριμία τους επεκτάθηκε με παράγοντες του ποδοσφαίρου και του κλασικού αθλητισμού.
Στα πλαίσια αυτά της γνωριμίας, πήρε τη μεγάλη απόφαση να ιδρυθεί ένας μεγάλος σύλλογος στην Ελευσίνα.
Οι ιδρυτές του Συλλόγου, όρισαν ως χρώματα της ομάδας, το μπλε και το λευκό. Το μπλε απεικονίζει το χρώμα του αττικού ουρανού και το λευκό τον αφρό της θάλασσας του Σαρωνικού”. Οι ιδεολόγοι ιδρυτές του Συλλόγου, συνέλαβαν και υλοποίησαν την ιδέα τους στον ορισμό του εμβλήματος του Πανελευσινιακού Α.Ο.
Έχοντας κατά νου, μία Πανελευσινιακή πανστρατιά νέων, η οποία θα κατέκλυζε τα γήπεδα, τα στάδια και τα γυμναστήρια για να φυτρώνουν ταλέντα και να επανδρώσουν το Σύλλογο κατ’ αρχάς στο ποδόσφαιρο και στο στίβο, όρισαν ως έμβλημα, “χρυσό στάχυ” που συμβολίζει την γονιμότητα της γης και του ανθρώπινου γένους και είναι το σύμβολο της Ελευσίνας.
Η ιδέα αυτή, συνδυάστηκε με τη αρχαία Ελληνική μυθολογία για τη Θεά Δήμητρα, προστάτιδα της γεωργίας, η οποία λατρευόταν στην Ελευσίνα με δόξες και τιμές.
Τα ιδρυτικά μέλη του Συλλόγου, που αποτέλεσαν και το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης για την ίδρυση του Πανελευσινιακού Α.Ο., ήταν:
Γεώργιος Απ. Παύλου
Γεώργιος Δεμέστιχας
Γεώργιος Μ. Μαλέας
Μελέτιος Γ. Νέζης
Κωνσταντίνος Αθ. Πανταζής
Νικόλαος Π. Παπανικολάου
Κωνσταντίνος Κορρός
Ιωάννης Χρ. Νίκας
Αναστάσιος Ν. Μουρίκης
Σπυρίδων I. Λιάσκος
Δημήτρης I. Πατάκης
Παναγιώτης I. Μίχας
Αλέξανδρος I. Ρήγος
Δημήτριος I. Καββαδίας
Γεώργιος Δ. Αργυρόπουλος
Γενικά τα μεσοπολεμικά χρόνια καταγράφεται η προσέλευση χιλιάδων θεατών στους αγώνες, είτε παίζει με ομάδες της πόλης όπως ο Ηρακλής Ελευσίνας, είτε με σωματεία εκτός αυτής. Το γήπεδο αποτελούσε τόπο συνάντησης ενός ανθρώπινου ποταμιού που ξεκινούσε από όλες τις κοντινές περιοχές.Το 1938 ο ΠΑΝΕΛΕΥΣΙΝΙΑΚΟΣ Α.Ο. συμμετέχει για πρώτη φορά στο πρωτάθλημα Γ΄κατηγορίας Πειραιώς 1938-1939 και στο Κύπελλο Ελλάδος έχοντας αναγνωριστεί ως επίσημο σωματείο από την ΕΠΣΠ (Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Πειραιώς).
Ενδιαφέρον είναι ότι την περίοδο της δικτατορίας Μεταξά, ο Πανελευσινιακός δίνει εντός έδρας αγώνα με την ομάδα “4η Αυγούστου” (υπήρχαν αρκετά σωματεία φίλα προσκείμενα ή δημιουργήματα του καθεστώτος με το όνομα αυτό, και κερδίζει με πέναλτυ στο 90′ Όπως συνήθιζε ο αθλητικός Τύπος εκείνων των χρόνων σε αγώνες που δεν έπαιζαν οι “μεγάλοι” της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, ειδικά σε ανεπίσημες συναντήσεις, έγραφε τη σύνθεση μόνο των νικητών και ακόμα πιο σπάνια (άλλα τα τεχνικά μέσα της εποχής) έμπαινε η φωτογραφία της ομάδας. Και όμως ο Πανελευσινιακός αν και κερδίζει τους τεταρτοαυγουστιανούς, η σύνθεση και η φωτο που μπαίνει είναι των ηττημένων, που όμως ήταν με το καθεστώς!!
Δεκαετίες μετά η χούντα του 1967 – 1974 άφησε και αυτή το αρνητικό “αποτύπωμά” της στην πορεία της ομάδας.
Παράλληλα οι μπλέ της Ελευσίνα έχουν και στίβο (από το 1932, αλλά και βόλεϊ), επισημαίνοντας πως το 1932 στους ολυμπιακούς αγώνες στο Λος Άντζελες συμμετέχει ο άλτης Νίκος Παπανικολάου και στους ολυμπιακούς αγώνες στο Βερολίνο το 1936 συμμετείχε ο δρομέας Αριστείδης Σακελλαρίου.
Μεταπολεμικά η ομάδα ποδοσφαίρου συμμετέχει σε εθνικές κατηγορίες για αρκετά χρόνια, ειδικά στη Β’ Εθνική, αλλά τρεις φορές βρίσκεται και στα σαλόνια της Α’ Εθνικής τις περιόδους 1961-1962, 1967-1968, 1998-1999.
Τραγική στιγμή στην ιστορία του συλλόγου ήταν το δυστύχημα στην επιστροφή φιλάθλων στις 8 Μαΐου 1960 από την Πάτρα, όπου είχαν εκδράμει για αγώνα με τον Ολυμπιακό Πατρών και στο οποίο έχουμε αναφερθεί στο παρελθόν, ενώ σε επίσκεψή μας στα γραφεία του Ολυμπιακού Πατρών, είχαμε διαπιστώσει ότι και οι Πατρινοί συγκλονισμένοι από το γεγονός το κρατούν σαν σημείο αναφοράς στην ιστορία τους.
Ακολουθούν παρεμβάσεις από τη δικτατορία, όχι του Μεταξά που τους εξαφάνιζε από τις εφημερίδες όταν νικούσαν φιλικά του σωματεία, αλλά από τη χούντα 1967-1974.
Τότε συμμετείχαν στο ελληνικό πρωτάθλημα και κυπριακές ομάδες και ο Πανελευσινιακός “υποχρεώθηκε” στην πρεμιέρα της διοργάνωσης 1967-1968, από τη διαιτησία σε εντός έδρας ήττας 2-3 από τον Ολυμπιακό Λευκωσίας για να ενισχυθεί το ηθικό των Κυπρίων, με την παρουσία του χουντικού ΓΓΑ Ασλανίδη στο γήπεδο, για να “επιβλέπει”.
Την ίδια χρονιά ο Πανελευσινιακός υποχρεώθηκε σε αγώνα διαβάθμισης με τον ΟΦΗ σε ουδέτερο γήπεδο, το οποίο ορίστηκε στα Χανιά, αδικώντας κατάφωρα λόγω της άνισης γεωγραφικής απόστασης τον Πανελευσινιακό.
Το 1970-71 νέο μπαράζ με τα Τρίκαλα, ακυρώνεται γκoλ της Ελευσίνας, χάνει την άνοδο και μετά από αρκετά χρόνια ομολόγησε ότι υπήρξαν πολιτικές πιέσεις για το αποτέλεσμα.
Το ιστορικό γήπεδο δεν υπάρχει πια, αφού το 2008 σταμάτησε να υπάρχει και ο χώρος έγινε σούπερ μάρκετ. Με θλίψη σε παλαιότερη επίσκεψή μας στον πόλη όπου είχαμε πάει να παρακολουθήσουμε τιμητική εκδήλωση στους βετεράνους του αθλητισμού, εiδαμε εκεί που κάποτε στις ιδιαίτερης διαρρύθμισης κερκίδες του γηπέδου, συγκεντρώνονταν η εργατούπολη για να καμαρώσει την ομάδα της, το χώρο να μην θυμίζει τίποτα από τις στιγμές του παρελθόντος.
Η ομάδα αγωνίζεται πλέον στο δημοτικό στάδιο Ελευσίνας, που θα πάρει το όνομα του αείμνηστου προέδρου Κοσμά Παπανικολάου.
Στις 2/3/1969 έρχεται η ίδρυση του τμήματος μπάσκετ, σήμερα έχει ανδρικό (την περίοδο 2012-15 αγωνίστηκε στην Α1 ανδρών), γυναικείο και υποδομές, ενώ ο σύλλογος έχει σημαντική προσφορά και εκτός των γραμμών του γηπέδου, ενισχύοντας το κοινωνικό παντοπωλείο, στηρίζοντας πρόσφυγες, το ειδικό σχολείο, και συμμετέχοντας σε εθελοντικές αιμοδοσίες.
Στην ιστορία του το τμήμα μπάσκετ αναφέρει ότι: “Τα πρώτα βήματα του τμήματος έγιναν το 1968 με τη διαμόρφωση του χώρου πίσω από τις νότιες εξέδρες του ιστορικού γηπέδου του Πανελευσινιακού. Αφορμή η κατάκτηση του Ευρωπαϊκού Κυπέλλου από την ΑΕΚ και Ελευσίνιοι άρχισαν να πιέζουν να δημιουργηθεί το τμήμα!
Στις 20 Μαρτίου 1969 το Δ.Σ. του Πανελευσινιακού αποφασίζει ομόφωνα την ίδρυση του Τμήματος Καλαθοσφαίρισης εγκρίνοντας μάλιστα και δαπάνη 10.000 δραχμών για την προμήθεια των πρώτων εμφανίσεων της ομάδας. Με χορηγία της ΤΙΤΑΝ ΑΕ ολοκληρώθηκε και η δημιουργία του ανοικτού γηπέδου.
Πρώτος έφορος της ομάδας ήταν ο κ. Κώστας Ριζόπουλος ενώ πρώτος προπονητής ο κ. Στέλιος Ταβουλάρης.
Τον Οκτώβριο τελειώνει και ο ηλεκτροφωτισμός του ανοικτού γηπέδου και η ομάδα συμμετέχει στο Πρωτάθλημα της Γ’ Εθνικής Κατηγορίας. Έφορος αναλαμβάνει ο κ. Χρήστος Μαρούγκας”.
Θυμίζουμε τι μας είχε πει στο παρελθόν ο Κώστας Μανταίος καλαθοσφαιριστής των Αμπελοκήπων, του Αετού Θεσσαλονίκης και ακολούθως του Πανελευσινιακού την εποχή που η χούντα είχε ορίσει στρατιωτικούς επιτρόπους στις διοικήσεις των σωματείων. Ενδιάμεσα στα χρόνια της αθλητικής του δράσης υπήρξε και πολιτικός κρατούμενος του δικτατορικού καθεστώτος. Σήμερα είναι πρόεδρος του ΑΟ Αμπελοκήπων, αλλά και μέλος ΔΣ του ΣΦΕΑ 1967-1974.
“Ήμουν στη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη, στο γραφείο Αθήνας. Αποφυλακίστηκα το 1969. Είχα φίλους μου τους καλαθοσφαιριστές του Παναθηναϊκού τον Πέτρο τον Παναγιωταράκο και τον Στέλιο τον Ταβουλάρη. Ο Παναγιωταράκος με πήγε στον Ταβουλάρη που είχε αναλάβει προπονητής σε μία ομάδα μπάσκετ που μόλις είχε φτιαχτεί, τον Πανελευσινιακό και έκανα δελτίο εκεί. Εκείνα τα χρόνια παίζαμε σε ανοιχτά γήπεδα. Ήμουν αρχηγός της ομάδας και έβαζα και αρκετούς πόντους. Θυμάμαι έναν εκτός έδρας αγώνα στα Λιόσια που από τους 65 πόντους της ομάδας, είχα βάλει τους 32.
-Πώς παρενέβαινε η χούντα στη ζωή των σωματείων;
-Διόριζε στη διοίκηση των συλλόγων στρατιωτικό επίτροπο, εμάς μας έφεραν έναν αξιωματικό, ταγματάρχης αν θυμάμαι καλά, από το πυροβολικό που είχε στρατόπεδο στο Μεγάλο Πεύκο. Ο ρόλος των στρατιωτικών επιτρόπων ήταν να μην αφήνουν περιθώρια για εξωαθλητικές αντιδικτατορικές δραστηριότητες, με το κέλυφος, την κάλυψη των αθλητικών σωματείων. Είχαν αντιληφθεί ότι η αθλητική δραστηριότητα μπορούσε να δημιουργήσει τέτοια περιθώρια και ήθελαν να τα αποφύγουν.
-Σας δημιούργησε πρόβλημα ο επίτροπος;
-Όχι ο συγκεκριμένος ήταν ευγενής, μπορεί να ήταν και δημοκρατικών πεποιθήσεων, ακολουθούσε την ομάδα στους αγώνες και την υποστήριζε και βεβαίως συμμετείχε και στο Δ.Σ., εκεί μέσα δεν ξέρω τι έλεγε. Υπήρξαν όμως σε άλλα σωματεία, επίτροποι, μέλη διοικήσεων, προπονητές και σε ορισμένες περιπτώσεις και παίκτες που έκαναν ανοιχτή προπαγάνδα υπέρ της δικτατορίας”.
Ποτέ ο Πανελευσινιακός δεν ξέχασε την ιστορία του την οποία πάντα τιμούσε και μεταλαμπάδευε στις επόμενες γενιές.
Στις μέρες μας οι εκδηλώσεις για τα 90χρονα θα συνεχιστούν γιατί ο σύλλογο είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της πόλης, της ευρύτερης περιοχής και του ελληνικού αθλητισμού, ενώ όπως πληροφορηθήκαμε εκτός από το Δήμο Ελευσίνας, ενεργό συμμετοχή και στήριξη έχει και η Περιφέρεια Αττικής, τιμώντας το δημιουργικό και συνεχές έργο του Πανελευσινιακού.
Έρευνα: Νάσος Μπράτσος
