Όταν στην Ερμού, παραμονή Πρωτοχρονιάς οι Λαρισαίοι το ζούσαν… όλο! (φωτο) – ONLARISSA.GR Νέα Ειδήσεις Λάρισα

Όταν μιλάς για γιορτές Χριστουγέννων και οδό Ερμού σχεδόν αυτόματα, συνειρμικά, το μυαλό σου πάει στην Αθήνα. Έχεις ακούσει ιστορίες από μεγαλύτερους, ίσως να το έχεις βιώσει και ο ίδιος κάποια στιγμή. Και γω έχω τέτοια παιδική ανάμνηση. Να περπατώ, να προσπαθώ -πιο σωστά- να περπατήσω, μικρή με τους γονείς μου στην Ερμού παραμονή Πρωτοχρονιάς και να είναι δύσκολο, λόγο της απίστευτης πολυκοσμίας, και ταυτόχρονα μαγικό λόγω της ατμόσφαιρας που σε παρασέρνει.

Κι αυτό συνέβαινε από τα τέλη του 19^ου αιώνα. Η οδός Ερμού ήταν χαραγμένος εμπορικός δρόμος ήδη από το πρώτο σχέδιο πόλης, της Αθήνας, των Κλεάνθη και Σάουμπερτ· άρχισε να φτιάχνεται το 1834, ενώ το 1938 ο δρόμος στρώθηκε με σύστημα Μακαντάμ. Από τον Κεραμικό μέχρι το Μοναστηράκι συναντούσες κουρεία, τσαρουχάδικα, παλαιοπωλεία, ταβέρνες, σταύλους αλλά και χάνια. Σε αυτόν τον κεντρικό δρόμο της Αθήνας συγκεντρωνόταν όλος ο κόσμος για να γιορτάσει την αλλαγή του χρόνου.

Μεγάλωσα αρκετά για να μάθω για την Ερμού και τις γιορτές των Χριστουγέννων στη Λάρισα. Ότι παλιά γινόταν κάτι το αντίστοιχο. Ειδικά την παραμονή της Πρωτοχρονιάς.

Έχει κάποια σχέση το όνομα της οδού; Είναι απλά τυχαίο; Ακολούθησε η Λάρισα το παράδειγμα της Αθήνας;

Της Εύης Μποτσαροπούλου

Σε όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας μας η κεντρικότερη εμπορική οδός ονομάζεται Ερμού, παίρνοντας το όνομά της από τον αρχαίο θεό Ερμή, ο οποίος μεταξύ πολλών άλλων ήταν και ο προστάτης του εμπορίου.

Το ίδιο συνέβη και στη Λάρισα.

Η εμπορική κίνηση σ΄ αυτό το σημείο της πόλης ξεκίνησε στα τέλη του 19^ου αιώνα. (βλ. άρθρο Θωμά Κυριάκου στην online εφημερίδα «LarissaPress»). Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η εμπορική κίνηση της Λάρισας ήταν συγκεντρωμένη στη συνοικία του Αγίου Αχιλλείου, την μόνο αμιγώς χριστιανική συνοικία της πόλης που τότε λεγόταν Τρανός Μαχαλάς. «Μετά την απελευθέρωση το εμπορικό κέντρο της Λάρισας μετατοπίστηκε στην Ερμού όπου και αποτέλεσε τον εμπορικό δρόμο της πρωτεύουσας» μας πληροφορεί ο Νίκος Παπαθεοδώρου σε στην σειρά άρθρων του στην εφημερίδα «Ελευθερία» αφιερωμένα στην ιστορική καταγραφή της συγκεκριμένη οδού. Και οι δύο, Κυριάκος και Παπαθεοδώρου, αναφέρονται στην επιγραφή του κοσμηματοπωλείου Σάπκα «135 χρόνια», το οποίο ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1882 και συμπληρώνει σήμερα 142 λειτουργίας ακριβώς στο ίδιο σημείο.

Η Ερμού συνέχισε να είναι ο κύριος εμπορικός δρόμος της Λάρισας μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ΄80. Τότε περίπου έδωσε τη σκυτάλη στην οδό Κούμα, την οποία μέχρι τότε οι Λαρισαίοι χρησιμοποιούσαν κυρίως για τη βόλτα τους, καθώς τα εμπορικά καταστήματα και η καρδιά της αγοράς χτυπούσε στην Ερμού.

Το έθιμο της παραμονής των Χριστουγέννων ξεκίνησε στην Ερμού μεταπολεμικά, προς τα τέλη της δεκαετίας του ’40 μετά και από τη λήξη του εμφυλίου πολέμου.

«Η παραμονή Πρωτοχρονιάς, στην οδό Ερμού, αποτελούσε τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια γιορτή με χαρτοπόλεμο, κεράσματα κ.α. λίγες ώρες πριν κλείσουν τα καταστήματα. Όπως μας εξιστόρησε ο κ. Ευαγ. Βοζαλής την ημέρα εκείνη έβγαζαν πάγκους με εμπορεύματα στο πεζοδρόμιο οι εμποροϋπάλληλοι και, κατά παράδοση, τα έσοδα μοιράζονταν στους υπαλλήλους και όχι στους ιδιοκτήτες των καταστημάτων απ΄ όπου προέρχονταν τα εμπορεύματα. Άτυπα σαν επιπλέον δώρο» περιγράφει το έθιμο ο Θωμάς Κυριάκος στο ίδιο ως άνω αναφερόμενο άρθρο.

Προ επταετίας, ο Εμπορικός Σύλλογος Λάρισας σε συνεργασία με τη δημοτική αρχή Καλογιάννη προσπάθησε ατυχώς να επαναφέρει το έθιμο. Ίσως αυτό που έμεινε από το εγχείρημα είναι τα ιστορικά στοιχεία του Εμπορικού Συλλόγου Λάρισας, ο οποίος ιδρύθηκε το 1897, όπως αυτά παρουσιάστηκαν το 2018 σε ειδική εκδήλωση στο Χατζηγιάννειο.

Η Λάρισα προσπαθούσε να ανασυνταχθεί μετά τις απώλειες της Κατοχής και του Εμφυλίου, όπου η πλειοψηφία των κατοίκων της πόλης είχε χάσει περιουσίες και τιμαλφή αντικείμενα στον βωμό της επιβίωσης. Είναι η εποχή που ξαναρχίζουν τα παλιά έθιμα της περιόδου των Χριστουγέννων, όπως τα ψώνια, τα δώρα, ηκοπή της βασιλόπιτας της παραμονή της Πρωτοχρονιάς με το χαρακτηριστικό φλουρί. Και η εποχή που δειλά – δειλά οι Λαρισαίοι άρχισαν να αγοράζουν κοσμήματα. Οι έμποροι για να ενισχύσουν τους κοσμηματοπώλες στην Ερμού, κράταγαν ανοιχτά μέχρι αργά τα καταστήματά τους την τελευταία ημέρα του χρόνου, δίνοντας παράλληλα την ευκαιρία στους υπαλλήλους των μαγαζιών να διαθέσουν το στοκ εμπόρευμά τους σε μικρούς πάγκους μπροστά από τις εισόδους των καταστημάτων τους. Τα χρήματα που έβγαζαν οι υπάλληλοι εκείνη την ημέρα τα έπαιρναν ως δώρο. Κάτι σαν το θεσμοθετημένο “δώρο Χριστουγέννων” που οι εργοδότες δίνουν στους υπαλλήλους τους σήμερα.

Από τη δεκαετία του 1960 και μετά, κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς λοιπόν, οι Λαρισαίοι απολάμβαναν στην Ερμού την βόλτα τους, τα ψώνια τους και τη γιορτή που διοργάνωναν οι Λαρισαίοι έμποροι που έδιναν πλέον την δυνατότητα σε μικροπωλητές να πωλούν και μικρής αξίας παιχνίδια σε υπαίθριους πάγκους κατά τη διάρκεια της τελευταίας μέρας του χρόνου.

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι μιλάμε για την πρώτη μορφή υπαίθριας χριστουγεννιάτικης αγοράς, τα γνωστά Christmas Markets, που συναντάμε σε πολλές πόλεις του κόσμου την περίοδο των Χριστουγέννων.

Η ατμόσφαιρα τότε ήταν γιορτινή. Η αγορά έμενε ως αργά ανοιχτή, υπήρχε παντού χαρτοπόλεμος, καραμούζες, και κάπως έτσι διασκέδαζαν οι Λαρισαίοι της εποχής.

Το έθιμο της Ερμού την παραμονή της Πρωτοχρονιάς κράτησε έως το 1979· έκτοτε ατόνησε.

Αν θέλουμε να φανταστούμε καλύτερα το κλίμα του εθίμου της Ερμού στην Λάρισα την τελευταία μέρα του χρόνου μπορεί ενδεχομένως να μας βοηθήσει το απόσπασμα από το μυθιστόρημα «Ολόκληρη ζωή» του Τίμου Μωραιτίνη. Μπορεί να μιλά για την προπολεμική Αθήνα αλλά η ατμόσφαιρα εδώ στην πόλη μας δεν πρέπει να απείχε και τόσο πολύ…

«Η παραμονή της Πρωτοχρονιάς ήταν μία εαρινή ηλιόλουστος ημέρα. Από τα τρεις το απόγευμα άρχισε ένας γενικός συναγερμός. Ανθρώπινα πλήθη ερχόμενα από όλας τας συνοικίας κατέκλυζαν την οδό Ερμού διά να προπέμψουν το απερχόμενων έτος και διά να υποδεχτούν το νέον. Οι άνθρωποι που αγαπούν και σέβονται τα παλαιά έθιμα εκλείδωναν το σπίτι τους και ξεκινούσαν διά την εορτή είναι η οποία συνίστατο εις ένα αέναον στριφογύρισμα εις τον στενόν εμπορικόν δρόμον μέχρι της δύσεως του ηλίου. Το μόνον χαρακτηριστικόν της εορτής είναι ο θόρυβος. Ροκάνες, σφυρίχτρες, καραμούζες, τύμπανα, κρόταλα και φωνές δονούν την ατμόσφαιρα. Αλαλαγμός παιδιών υψώνεται μέχρι ουρανού και μεγάλες μάζες εορταστών κυλιούνται μαζί με σύννεφα σκόνης. Τίποτα περισσότερον. […] Οι μάζες των εξάλλων ανθρώπων αποτελούσαν δύο μεγάλα ρεύματα. Το εν ανήρχετο, το έτερον κατήρχετο. Συχνά τα δύο ρεύματα συνηντώντο και τα ανθρώπινα κύματα εθραύοντ […]».