Χάρτης – οδηγός για το άγχος των εξετάσεων από το «Μαζί για το Παιδί»

Με αφορμή την περίοδο των εξετάσεων, που ήδη διανύουν οι μαθητές και εν αναμονή των Πανελλαδικών εξετάσεων, η επιστημονική ομάδα του «Μαζί για το Παιδί» δημιούργησε έναν χάρτη – οδηγό για την αντιμετώπισή του.

Οι μήνες του Μαΐου και του Ιουνίου αποτελούν μία περίοδο που φέρνει στο προσκήνιο για τα παιδιά, τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς την πρόκληση των εξετάσεων. Μπορεί να μιλάμε για το πέρασμα από μία τάξη στην επόμενη ή και από μία εκπαιδευτική βαθμίδα σε μία άλλη (στο δημοτικό, στο γυμνάσιο, στο λύκειο και τέλος στην τριτοβάθμια εκπαίδευση). Σε κάθε περίπτωση, η σκέψη της τελικής αξιολόγησης είναι συχνό και αναμενόμενο να δημιουργεί μία αίσθηση πίεσης και αγωνίας ή αλλιώς αυτό που γενικά ονομάζουμε άγχος.

Τι είναι ωστόσο το άγχος;

Το άγχος αποτελεί μία φυσιολογική απόκριση του οργανισμού ώστε να είμαστε προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουμε οποιαδήποτε δυσκολία μικρή ή και μεγάλη. Επομένως, αποτελεί μία αντίδραση προστατευτική, χρήσιμη και σε πολλές περιπτώσεις απαραίτητη (πχ. αν πρέπει να ενεργοποιηθούμε για να αποφύγουμε ένα κινούμενο αυτοκίνητο).

Το άγχος εκδηλώνεται στο σώμα, στη σκέψη και στη συμπεριφορά. Στο σώμα μας μπορεί να παρατηρήσουμε μεταξύ άλλων ένα σφίξιμο στο στομάχι ή στο στήθος, πόνο στην κοιλιά και στο κεφάλι, ταχυκαρδία, γρήγορη αναπνοή, εφίδρωση, τρέμουλο, δυσκολίες στον ύπνο ή αλλαγές στην όρεξη. Ακόμα, το άγχος μπορεί να κάνει την σκέψη να “καλπάζει” με γρήγορες εναλλαγές από μία σκέψη στην επόμενη ή και να πάρει την μορφή αρνητικής αξιολόγησης των ικανοτήτων μας και καταστροφολογικών σεναρίων. Στη συμπεριφορά μας, αυτά που κυρίως παρατηρούμε είναι η ευερεθιστότητα, η αποφυγή συνθηκών που μας θυμίζουν το στρεσογόνο γεγονός, η προσπάθεια ελέγχου του περιβάλλοντος και η ανάγκη για επιβεβαίωση ότι όλα είναι και θα είναι καλά.

Η θέση των παιδιών

Το άγχος εξετάσεων συνήθως πηγάζει από το συναίσθημα του φόβου, και πρωτίστως του φόβου της αποτυχίας. Βλέποντας το άγχος από την παιδική και εφηβική σκοπιά, πίσω του κρύβονται πεποιθήσεις σχετικά με το πόσο σημαντικό είναι για τα παιδια ή και για τους άλλους να τα πάνε καλά και να πετύχουν. Με άλλα λόγια, τα παιδιά έχουν αγωνία για το ποιες θα είναι οι συνέπειες αν δεν τα καταφέρουν, ή αν θα αλλάξει ο τρόπος που τους βλέπουν οι σημαντικοί τους ανθρωποι (οικογένεια, φίλοι, δάσκαλοι). Έτσι, μπορεί την συγκεκριμένη περίοδο να παρατηρήσουμε ότι εκνευρίζονται ή ταράσσονται πιο εύκολα, ότι αυξάνουν έντονα την προσπάθεια τους (ενδεχομένως μέχρι και σε σημείο εξάντλησης) ή και το αντίθετο, ότι αναβάλλουν συνεχώς το να διαβάσουν και αποφεύγουν τις σχολικές τους υποχρεώσεις.

Με τα παιδιά που μπορεί να διαβάζουν αυτό το διάστημα έχουμε να μοιραστούμε τις παρακάτω ιδέες:

• Φροντίστε να έχετε ελεύθερο χρόνο και ποικιλία στη δραστηριότητες σας.
• Εκφράστε το πώς νιώθετε σε φίλους και σε ενήλικες με τους οποίους αισθάνεστε ασφάλεια.
• Μην προσπαθείτε να αποφύγετε το άγχος σας. Προσπαθεί απλά να σας θυμίσει ότι θέλετε να τα πάτε καλά. Παρατηρήστε το και αφήστε το να φύγει μόνο του.
• Μην ταυτίζετε την επιτυχία με έναν βαθμό ή με ένα πανεπιστήμιο.
• Επικεντρωθείτε σε ένα βήμα την φορά. Όπως λέει μία χιουμοριστική ινδική παροιμία: -Πως τρώμε έναν ελέφαντα; -Μπουκιά, μπουκιά!
• Προσπαθήστε να φροντίζετε τον εαυτό σας σε όλους τους τομείς (ύπνο, κίνηση, φαγητό) και να σας συμπεριφέρεστε γενικά με ευγένεια, όπως θα φερόσασταν σε έναν φίλο σας.

Η θέση των ενηλίκων

Από την μεριά των γονέων και των εκπαιδευτικών, συνειδητά αλλά και ασυνείδητα, ίσως υπάρχει αγωνία για τη σχολική επίδοση διότι έχει συσχετιστεί με τη μελλοντική πορεία και ευτυχία του παιδιού. Έτσι, και οι ενήλικες μπορεί να σκέφτονται υπερβολικά το μέλλον και το τι μπορεί να συμβεί αν τα πράγματα δεν πάνε τώρα καλά. Επίσης, μπορεί να παρακολουθούν στενά τη μελέτη και το πόσο χρόνο αφιερώνει το παιδί στο διάβασμα ή και να αναζητούν διαρκώς τρόπους για να βοηθήσουν περισσότερο τη μαθησιακή διαδικασία.

Άθελα μας αυτή η στάση έχει ως αποτέλεσμα το παιδί να αντιληφθεί το δικό μας άγχος και να πιστέψει πως μόνο η επίδοση του είναι σημαντική.

Άρα, ως ενήλικες τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να στηρίξουμε το παιδί χωρίς να αυξήσουμε την υπάρχουσα πίεση;

• Εξασφαλίζουμε ένα ήρεμο και χωρίς εντάσεις περιβάλλον.
• Ενθαρρύνουμε το παιδί να κάνει τα πράγματα που το ευχαριστούν και το χαλαρώνουν.
• Ρωτάμε πως νιώθει και ακούμε τι έχει να μας πει χωρίς να βιαστούμε να το καθησυχάσουμε.
• Ρωτάμε πώς μπορούμε να βοηθήσουμε χωρίς να προτείνουμε δικές μας λύσεις.
• Λέμε πως καταλαβαίνουμε γιατί νιώθει άγχος και πως είναι φυσιολογικό να το αισθάνεται.
• Εξηγούμε ότι όλοι μας κάνουμε λάθη και μπορούμε να έχουμε και αποτυχίες.
• Θυμίζουμε στο παιδί εμπόδια που έχει ξεπεράσει για να το ενδυναμώσουμε.
• Λέμε πως ακόμα και αν τα πράγματα δεν πάνε όπως θέλει, θα είμαστε δίπλα του για να βρει νέες λύσεις και δεν θα αλλάξει ο τρόπος που το βλέπουμε.
• Αν θέλουμε, φέρνουμε και παραδείγματα από την δική μας εμπειρία, με στόχο το παιδί να απενοχοποιήσει ό,τι δύσκολο προκύψει (πχ. “Και εγώ θυμάμαι στην ηλικία σου δεν τα είχα πάει καλά σε αυτές τις εξετάσεις και ήμουν στεναχωρημένος, ωστόσο βρήκα τρόπο να κάνω αυτό που ήθελα…”).

Ποια πράγματα είναι προτιμότερο να αποφεύγουμε;

• Να υποτιμάμε τα συναισθήματα του παιδιού.
• Να το καθησυχάζουμε διαρκώς λέγοντας του πως δεν πειράζει ή να μην ανησυχεί.
• Να αποκλείουμε την πιθανότητα αποτυχίας.
• Να του υπενθυμίζουμε λάθη που έχει κάνει.
• Να υπογραμμίζουμε ότι η προσπάθεια του δεν είναι αρκετή, ακόμα και αν όντως πιστεύουμε ότι μπορεί να κάνει περισσότερα.
• Να το κατακλύζουμε με υπερβολικό αριθμό συμβουλών ή ιδεών για το τι μπορεί να γίνει καλύτερα, ιδίως όταν έρχεται το παιδί σε εμάς για να μοιραστεί το άγχος του και άρα δεν είναι σε ηρεμία για να διαχειριστεί νέες πληροφορίες.

Σε περίπτωση που παρατηρείτε πως το άγχος για τις εξετάσεις προκαλεί πολλαπλές δυσκολίες στην καθημερινότητα, μην διστάσετε να απευθυνθείτε στην τηλεφωνική Γραμμή 11525 του “Μαζί για το Παιδί” η οποία λειτουργεί Δευτέρα έως Παρασκευή 09:00-21:00.

Λίγα λόγια για τη Γραμμή 115 25 & το Συμβουλευτικό Κέντρο του «Μαζί για το Παιδί»

Η Συμβουλευτική Γραμμή 115 25 του «Μαζί για το Παιδί» βρίσκεται από το 2009 δίπλα σε γονείς, εκπαιδευτικούς και εφήβους. Παρέχει δωρεάν συμβουλευτική υποστήριξη.

Το όραμα πίσω από τη λειτουργία της Γραμμής είναι η ψυχολογική στήριξη και η ενδυνάμωση γονέων, εκπαιδευτικών και εφήβων σχετικά με προβληματισμούς και δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους και η ενίσχυση των ευρύτερων οικογενειακών και υποστηρικτικών πλαισίων των παιδιών και των εφήβων.

Η Γραμμή 115 25 είναι στελεχωμένη από έμπειρη επιστημονική ομάδα και εκπαιδευμένους εθελοντές με συνεχή κλινική εποπτεία.

Τηρείται απόρρητο και όλες οι κλήσεις είναι εμπιστευτικές και δεν ηχογραφούνται.

Πέρα από τις τηλεφωνικές συνεδρίες, η Γραμμή 115 25 συμπληρώνεται από το Συμβουλευτικό Κέντρο, όπου προσφέρονται διαδικτυακά ή με φυσική παρουσία:

• Ολοκληρωμένος κύκλος συμβουλευτικών συνεδριών
• Ομάδες στήριξης γονέων
• Ψυχο-εκπαιδευτικά σεμινάρια συγκεκριμένης θεματολογίας σε γονείς/ εκπαιδευτικούς /εφήβους

Το σύνολο των υπηρεσιών της Συμβουλευτικής Γραμμής και του Συμβουλευτικού Κέντρου πλαισιώνουν ολοκληρωμένα, σε επίπεδο πρόληψης και πρώιμης παρέμβασης, την κάθε οικογένεια.

Οι δια ζώσης υπηρεσίες λαμβάνουν χώρα στις εγκαταστάσεις της Ένωσης και τα ψυχοεκπαιδευτικά σεμινάρια πραγματοποιούνται σε σχολεία και οργανωμένα σύνολα πανελλαδικά.

Όλες οι ανωτέρω υπηρεσίες προσφέρονται δωρεάν πανελλαδικά.

Οι κλήσεις στη Γραμμή 11525 για τους συνδρομητές της κινητής και σταθερής τηλεφωνίας της OTE-COSMOTE, WIND και VODAFONE είναι δωρεάν.