Το ενδεχόμενο διαφυγής, ηθελημένα ή μη, του κορονοϊού της πανδημίας από το Ιολογικό Ινστιτούτο της Γουχάν κυριαρχεί εδώ και ημέρες στις συζητήσεις της επιστημονικής κοινότητας καθώς και στα ευρωπαϊκά και αμερικανικά μέσα ενημέρωσης. Η υπόθεση πυροδοτήθηκε εκ νέου έπειτα από την επιστολή 18 ειδικών ερευνητών υψηλού κύρους στο επιστημονικό περιοδικό Science την περασμένη Πέμπτη.
Οι ερευνητές με την παρέμβαση τους απαιτούν από τον Π.Ο.Υ απόλυτη σαφήνεια σχετικά με την προέλευση της πανδημίας, που κατά τους ίδιους, είναι απαραίτητη και ζητούν από τον Οργανισμό να εξετάσει σοβαρά τόσο την φυσική προέλευση του ιού όσο και την πιθανή εργαστηριακή διαρροή του μέχρις ότου υπάρξουν επαρκή δεδομένα που να τεκμηριώνουν ή να απορρίπτουν τις δυο υποθέσεις.
Προς αυτή την κατεύθυνση είχε επιμείνει άλλωστε και ο επικεφαλής του Π.Ο.Υ Δρ. Τένδρος την 1η Μαρτίου, ζητώντας περαιτέρω και εις βάθος έρευνα τις υπόθεσης για πιθανή διαρροή του ιού από εργαστήριο, όταν δημοσιεύθηκε η έκθεση των εμπειρογνωμόνων του Π.Ο.Υ που βρέθηκαν στην Κίνα, στο πόρισμα των οποίων μόνο 4 από τις 313 σελίδες εξέταζαν τη πιθανότητα αυτή, με αποτέλεσμα η έκθεση να θεωρηθεί ελλιπής και ανεπαρκής και να ζητηθεί από τον Δρ. Τένδρος πληρέστερη αξιολόγηση.
Τρεις ερευνητές στην Γουχάν με κορονοϊό
Ωστόσο η υπόθεση περί διαφυγής του ιού από εργαστήριο της Γουχάν ενισχύθηκε τα τελευταία 24ωρα από τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν χθες στην Wall Street Journal από πηγές των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ, σύμφωνα με τα οποία τρεις ερευνητές του εργαστηρίου της Γουχάν χρειάστηκαν τον Νοέμβριο του 2019 νοσηλεία σε νοσοκομείο με συμπτώματα που συνάδουν τόσο με την εποχική γρίπη όσο και με το COVID-19. Μάλιστα στοιχεία μιας έκθεσης του Ινστιτούτου Χάντσον των ΗΠΑ από τον Μάρτιο, που δημοσιεύτηκε στην New York Post, εξέφραζαν τις αμφιβολίες τους ότι μια συνηθισμένη γρίπη έκανε τρεις ερευνητές να αρρωστήσουν ταυτόχρονα βαριά καθώς ερευνούσαν κορονοιούς σε εξαιρετικά προστατευμένες συνθήκες σε εργαστήριο επιπέδου 3. Υποστήριζε δε ότι αυτές οι νοσηλείες θα μπορούσαν να αποτελούν την «πρώτη γνωστή συστάδα κρουσμάτων» της νόσου COVID-19. Επιπλέον, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, η χρήση κινητού τηλεφώνου στην εγκατάσταση του Ινστιτούτου της Γουχάν είχε σταματήσει για τρεις εβδομάδες τον Οκτώβριο, υποδηλώνοντας πιθανή διακοπή εργασιών, ίσως για εκκένωση ή και για απολύμανση.
Επιπλέον πριν το δημοσίευμα της Wall Street Journal με τα νέα στοιχεία, τα οποία ο Λευκός Οίκος δεν θέλησε σήμερα να επιβεβαιώσει, οι Ρεπουμπλικάνοι της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νοημοσύνης είχαν δημοσιεύσει έκθεση σύμφωνα με την οποία υποστήριζαν ότι «προκύπτουν ισχυρά σημαντικά στοιχεία» πως η COVID-19 προήλθε από ένα εργαστήριο στο Γουχάν της Κίνας και ότι η Ουάσιγκτον «μπορεί να έχει χρηματοδοτήσει ή συνεργαστεί» στην έρευνα που οδήγησε στο ξέσπασμα. Ζήτησαν μάλιστα μια πλήρη δημοσίευση όλων των ομοσπονδιακών πληροφοριών σχετικά με την προέλευση της πανδημίας.
Ο ρόλος της αμερικανικής EcoHealth Alliance στην έρευνα κορονοϊών στην Κίνα
Εκείνα τα στοιχεία και οι πληροφορίες όμως που δρομολόγησαν την εντατικοποίηση των ερευνών εδώ και 10 ημέρες και θα απασχολήσουν υπό αυτήν έννοια και την Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας που βρίσκεται σε εξέλιξη σε συζητήσεις μεταξύ των επιστημόνων, δημοσιεύτηκαν στις 14 Μαΐου από τον δημοσιογράφο ερευνητή Νίκολας Γουέιντ, ο οποίος περιγράφει σε εκτενές άρθρο του στο περιοδικό Bulletin of Atomic Science, με κάθε λεπτομέρεια τα επιχειρήματα αλλά και τα επιστημονικά στοιχεία που δυνητικά επιβεβαιώνουν πιθανή διαρροή από το εργαστήριο. Σε αυτό ήρθε να προστεθεί και η παραδοχή πως η ΜΚΟ EcoHealth Alliance που εδρεύει στη Νέα Υόρκη έχει χρησιμοποιήσει ομοσπονδιακή χρηματοδότηση για να πληρώσει έρευνα με κορονοϊούς στο Ινστιτούτο ιολογίας του Γουχάν, συνεργαζόμενη με την επικεφαλής του εργαστηρίου Δρ. Σι Ζενγκλή, γνωστή ως «κυρία των νυχτερίδων», η οποία έχει πραγματοποιήσει συχνές αποστολές σε σπήλαια της επαρχίας Γιουνάν της νότιας Κίνας, όπου συνέλεξε περίπου εκατό διαφορετικά κορονοϊούς από νυχτερίδες, ενώ φέρεται, σύμφωνα με το δημοσίευμα του Γουάιντεν, να έκανε μεγάλο μέρος της δουλειάς της σε ένα δωμάτιο με επίπεδο μέτρων ασφαλείας παρόμοιο με ενός κοινού οδοντιατρείου.
Παράλληλα το πανεπιστήμιο του MIT εντόπισε στοιχεία ερευνών της Δρ. Σι στο εργαστήριο της Γουχάν, τις λεγόμενες έρευνες «κέρδους λειτουργίας», μια μέθοδο ανάπτυξης εμβολίων, αφού πρώτα δημιουργηθεί ένας ιός πιο ισχυρός και προσαρμοσμένος για να επιτεθεί σε ανθρώπινα κύτταρα. Και όπως δήλωσε η ίδια στην αρχή της πανδημίας στο επιστημονικό περιοδικό Scientific American, όταν άκουσε για τα πρώτα κρούσματα στην Γουχάν, η πρώτη της σκέψη ήταν αν το εργαστήρι της ήταν η πηγή.
Επιπλέον το 2015, η Κινέζα επιστήμονας και ο ερευνητής κορονοϊών Δρ. Ραλφ Μπάριτς από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας ανέπτυξαν στις ΗΠΑ από κοινού έναν νέο ιό στο πνεύμα αυτών των πειραμάτων, προσκολλώντας στη «ραχοκοκαλιά» του ιού SARS 1 και την ακίδα πρωτεΐνης του (η ακίδα πρωτεΐνης προσκολλάται στα κύτταρα έτσι ώστε γονίδια ιών να μπορούν να εισέλθουν εκεί) έναν ιό νυχτερίδας. Αυτός ο ιός που παρήχθη ήταν ικανός να μολύνει πλέον τα κύτταρα της ανθρώπινης αναπνευστικής οδού.
Το ερώτημα που προέκυψε ήταν σε ποιο βαθμό η Δρ. Σι συνέχισε αυτό το έργο μετά την επιστροφή της στη Γουχάν. Τα στοιχεία που υποστηρίζουν έντονα την συνέχιση των ερευνών είναι οι αιτήσεις χρηματοδότησης που είχαν υποβληθεί στο Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργίας και Λοιμωδών Νόσων, την αμερικανική υπηρεσία που εξαρτάται από την υγειονομική αρχή των ΗΠΑ. Ο κύριος παραλήπτης αυτών των χρηματοδοτήσεων, σύμφωνα με τον Γουέιντ, ήταν ο Δρ. Ντάσντακ εκ μέρους της EcoHealth Alliance, ενώ η Δρ. Σι αναφερόταν ως υπο-παραλήπτης και μάλιστα ο δημοσιογράφος παραθέτει αποσπάσματα από τις αιτήσεις επιχορήγησης για τα οικονομικά έτη 2018 και 2019.
Ο Πιτερ Νταστακ, Πρόεδρος της MKO EcoHealth, υπήρξε όμως από την αρχή εκείνος που επιδίωξε να αποκλείσει τη θεωρία διαρροής του ιού από εργαστήριο, δημοσιεύοντας μια επιστολή στο επιστημονικό περιοδικό Lancet την οποία συνυπέγραψαν 200 περίπου επιστήμονες, ενώ συμμετείχε και στην ομάδα εμπειρογνωμόνων του ΠΟΥ που ερεύνησε στην Γουχάν.
Από την άλλη τόσο, ο Άντονι Φάουτσι όσο και ο επικεφαλής των Κέντρων Ελέγχου Νόσων, Ροσελ Βαλένσκι επαναλαμβάνουν να παραδέχονται ότι η πανδημία μπορεί να είχε ξεκινήσει στο συγκεκριμένο εργαστήριο, το οποίο μπορεί μάλιστα να χρηματοδοτήθηκε έμμεσα από τις ΗΠΑ.
Τα επιστημονικά επιχειρήματα και η φύση του Sars Cov 2
Ο Γούειντ στο άρθρο του προσπαθεί όμως να προσεγγίσει την αλήθεια σταθμίζοντας επίσης επιστημονικά επιχειρήματα ενάντια στις πιθανότητες. Για παράδειγμα, οι δύο πιο γνωστοί συγγενείς του ιού SARS2 βρέθηκαν σε νυχτερίδες που ζουν σε σπηλιές στην επαρχία Γιουνάν της νότιας Κίνας. Εάν οι άνθρωποι που ζούσαν κοντά στις σπηλιές είχαν πρώτα προσβληθεί από την COVΙD-19, αυτό θα υποστήριζε έντονα την υπόθεση φυσικής προέλευσης. Αλλά αυτό δεν συνέβη, επειδή η Γουχάν βρίσκεται περίπου 1.500 χιλιόμετρα μακριά. Οι νυχτερίδες επίσης είχαν αδρανοποιηθεί την εποχή του ξεσπάσματος της πανδημίας. Το ερευνητικό ίδρυμα της Γουχάν, από την άλλη πλευρά, βρίσκεται απευθείας σε επαφή με τέτοιους ιούς, με τον Γουέιντ να θεωρεί επίσης ότι μια φυσική μετάδοση σε ανθρώπους μέσω ενδιάμεσων ξενιστών είναι απίθανη για άλλους λόγους καθώς οι ιοί που μετακινούνται από έναν ξενιστή ζώων στον άνθρωπο συνήθως αφήνουν μια σειρά «υπογραφών» στο φυσικό περιβάλλον.
Για παράδειγμα, όταν το SARS 1 μεταπήδησε από τις νυχτερίδες στους ανθρώπους, οι ερευνητές μπόρεσαν να παρακολουθήσουν λεπτομερώς τον τρόπο με τον οποίο ο ιός βελτίωσε τη μολυσματικότητά του στα ανθρώπινα κύτταρα εντοπίζοντας μια μετάλλαξη μετά την άλλη. Στην περίπτωση του SARS 2, ένα τέτοιο ίχνος δεν έχει βρεθεί ακόμη στο φυσικό περιβάλλον ακόμη και αν αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν υπάρχει. Ωστόσο, οι ερευνητές που αναζητούν τους χαμένους συνδέσμους στην αλυσίδα της σταδιακής προσαρμογής θα είχαν κάνει ήδη μια σχετική ανακάλυψη. Ο ιός SARS2 προσαρμόστηκε σχεδόν τέλεια στα ανθρώπινα κύτταρα από την πρώτη εμφάνισή του.
Παράλληλα ο Γουέιντ δίνει ιδιαίτερη έμφαση και σε ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό της ανατομίας του ιού SARS2. Για παράδειγμα, υπάρχει μια πολύ μικρή περιοχή στην ακίδα πρωτεΐνης που ονομάζεται τοποθεσία διάσπασης φουρίνης. Αυτό που σημαίνει είναι το εξής: Η ακίδα πρωτεΐνης έχει δύο υπομονάδες με διαφορετικές λειτουργίες. Η πρώτη, που ονομάζεται S1, ανιχνεύει τον στόχο του ιού, μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη (ACE2) που κάθεται στην επιφάνεια των κυττάρων που ευθυγραμμίζονται στους ανθρώπινους αεραγωγούς. Η δεύτερη, S2, όταν αγκυροβολήσει στο κύτταρο, βοηθά τον ιό να συγχωνευθεί με την κυτταρική μεμβράνη.
Αφού η εξωτερική μεμβράνη του ιού έχει συγχωνευθεί με το μολυσμένο κύτταρο, το ιικό γονιδίωμα εγχέεται στο κύτταρο, αιχμαλωτίζοντας τον μηχανισμό παραγωγής πρωτεϊνών και αναγκάζοντάς τον να παράγει νέους ιούς. Αλλά αυτή η εισβολή δεν μπορεί να ξεκινήσει έως ότου διαχωριστούν οι υπομονάδες S1 και S2. Και εκεί, ακριβώς στη διασταύρωση S1 / S2, βρίσκεται η θέση διάσπασης της φουρίνης, η οποία διασφαλίζει ότι η πρωτεΐνη ακίδας διασπάται ακριβώς στο σωστό μέρος. Η επιστήμη της ιολογίας γνωρίζει από το 1992 ότι ο μόνος σίγουρος τρόπος να γίνει ένας ιός πιο θανατηφόρος είναι να του δοθεί μια θέση διάσπασης φουρίνης στο εργαστήριο στη διασταύρωση S1/S2. Τουλάχιστον έντεκα τέτοιου είδους πειράματα που κάνουν έναν ιό πιο μολυσματικό έχουν εντοπιστεί στη διεθνή βιβλιογραφία.
Η φυσική μετάδοση του ιού και τα ανεπαρκή στοιχεία
Επιπλέον τα φυσικά «άλματα» μεταξύ των ειδών απαιτούν χρόνο για την προσαρμογή ενός ιού και πιθανότατα θα μολύνει τουλάχιστον ένα ενδιάμεσο είδος πριν μεταδοθεί στον άνθρωπο. Όμως, δοκιμές 80.000 δειγμάτων ζώων στις μολυσμένες περιοχές της Κίνας βγήκαν αρνητικά για το COVID-19.
Ότι αυτός ο συγκεκριμένος κορονοϊός εμφανίστηκε απόλυτα, κατάλληλος για να επιτεθεί σε ανθρώπους, θα ήταν αρκετό ως μυστήριο εάν δεν είχε εμφανιστεί για πρώτη φορά σε μια πόλη με δύο ιολογικά ινστιτούτα που μελετούσαν τους κορονοϊούς νυχτερίδας.
Η ομάδα του ΠΟΥ η οποία επισκέφθηκε το Ινστιτούτο τον περασμένο Φεβρουάριο αποκάλυψε ότι από 76.000 άτομα που είχαν αρρωστήσει μεταξύ Οκτωβρίου και αρχές Δεκεμβρίου 2019, οι Κινέζοι γιατροί εντόπισαν 92 πιθανές περιπτώσεις COVID-19. Όμως, το καθεστώς αρνήθηκε να κοινοποιήσει τα ανεπεξέργαστα δεδομένα απαραίτητα για να απαντηθεί η ερώτηση για ποιο λόγο έγιναν μόνο 92 έλεγχοι αντισωμάτων. Οι αρχές αρνήθηκαν επίσης να παράσχουν δείγματα πριν από τον Δεκέμβριο του 2019 από τράπεζα αίματος στο Γουχάν για έλεγχο αντισωμάτων.
Ανώτερος Κινέζος αξιωματούχος τον Μάιο του 2020 επιβεβαίωσε ότι η Εθνική Επιτροπή Υγείας της Κίνας είχε διατάξει στις αρχές Ιανουαρίου εργαστήρια σε ολόκληρη τη χώρα να καταστρέψουν δείγματα κορονοϊού. Ο Λιου Ντενγκένγκ επιβεβαίωσε την ιστορία, λέγοντας ότι τα δείγματα διατάχθηκαν να καταστραφούν «για πρόληψη και έλεγχο πανδημίας, το οποίο έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο στην πρόληψη των κινδύνων βιοασφάλειας». Δίνοντας βάρος στην υπόθεση διαρροής εργαστηρίου, ο Λίου διευκρίνισε πως «εάν οι εργαστηριακές συνθήκες δεν μπορούν να πληρούν τις απαιτήσεις για την ασφαλή συντήρηση των δειγμάτων, τα δείγματα πρέπει να καταστρέφονται επιτόπου ή να μεταφέρονται σε επαγγελματικό ίδρυμα για φύλαξη».
Εκείνο όμως που διαπιστώθηκε ακόμα και αν στην ουσία δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα για την προέλευση του ιού της πανδημίας, είναι ότι οι περαιτέρω έρευνες φαίνεται να έχουν αρχίσει να κινούνται και αναμένεται να ενταθούν όσο περισσότερα στοιχεία βλέπουν το φως της δημοσιότητας.
Ανταπόκριση Στρασβούργο Κώστας Δαβάνης
