«Δείξε μου το βιβλίο σου να σου πω ποιος είσαι.». Άραγε θα μπορούσε να ισχύει η φράση; Χαρακτηρίζουν τα βιβλία την προσωπικότητά μας, το είναι μας, τα ενδιαφέροντά μας; Πάντως, σύμφωνα με τον Γάλλο σημειολόγο Roland Barthes «Πατρίδα είναι η παιδική μας ηλικία» και «τα βιβλία που διαβάσαμε» έρχονται να συμφωνήσουν πολλοί συγγραφείς και ψυχολόγοι. Βιώματα και γνώση με τη μορφή ιδεών, απόψεων, καταγραφής πραγματικών γεγονότων πιθανώς να είναι η μαγιά για τη διαμόρφωση κάθε προσωπικότητας!
Πράγματι, δεν είναι λίγες οι έρευνες που επιβεβαιώνουν τη σύνδεση ανάμεσα σε μια προσωπικότητα και το είδος του βιβλίου που αυτή η προσωπικότητα επιλέγει κατά κανόνα για «συντροφιά»: τα αισθηματικά για τους πιο ρομαντικούς και τα αστυνομικά για τους λάτρεις του μυστηρίου. Τα βιβλία τρόμου επιλέγονται από τους πιο ριψοκίνδυνους, οι οποίοι αγαπούν ιδιαίτερα τις εκρήξεις αδρεναλίνης.
Τα βιβλία φαντασίας αγαπούν οι έχοντες κατά κανόνα ανήσυχο πνεύμα ενώ τα ιστορικά μυθιστορήματα σίγουρα γοητεύουν τους ρεαλιστές και παρατηρητές του κόσμου. Τα αστυνομικά σαγηνεύουν τους λάτρεις των μυστηρίων και των εξερευνήσεων ενώ οι βιογραφίες τους ανιχνευτές ηθών. Τα βιβλία επιστημονικής φαντασίας αποτελούν αδιαμφησβήτητα αναζήτηση όλων όσοι διαθέτουν υπερβατική, ενίοτε μεταφυσική σκέψη που οραματίζονται ένα μέλλον ακραίων αλλαγών!
Στο κέντρο της πόλης μας αυτές τις ημέρες, απολαμβάνουμε ήδη την 21η έκθεση βιβλίου, με τη συμμετοχή 7 τοπικών καταστημάτων της πόλης, έπειτα από 2 χρόνια απουσίας. Ρωτήσαμε, τον κ. Καλτσά και την κα Άντζυ Σαπουντζή, που τα τελευταία 6 χρόνια, στο βιβλιοπωλείο του κ. Καλτσά, στο κέντρο της Λάρισας, εξυπηρετούν καθημερινά «κυνηγούς» βιβλίων όλων των ηλικιών και είχαν να μας πουν πολλές ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τις «βιβλιοσυνήθειες» των Λαρισαίων. «Πιστεύετε ότι η έκθεση βιβλίου, ως θεσμός, συμβάλλει στη διαμόρφωση μια κουλτούρας φιλικής προς την αναζήτηση και ανάγνωση των βιβλίων;», Η απάντηση είναι απόλυτη: «Σίγουρα ναι. Το σημαντικό με τον συγκεκριμένο θεσμό είναι ότι ανοίγει μια πόρτα στον κόσμο του βιβλίου στους ανθρώπους που δεν έχουν επαφή με τα βιβλιοπωλεία, είτε λόγω χρόνου, είτε γιατί πολλοί από αυτούς δεν έχουν τη συνήθεια να επισκέπτονται τα βιβλιοπωλεία. Τους εξοικειώνει με το βιβλίο. Για τους ανθρώπους που έχουν επαφή με τα βιβλιοπωλεία, η έκθεση βιβλίου λειτουργεί περισσότερο ως η εκδήλωση που θα φέρουν τα παιδιά τους για να τα μυήσουν στην ανάγνωση και να αγαπήσουν τα παιδιά, τα βιβλία. Συμβάλλει επομένως στη διαμόρφωση μιας κουλτούρας…»
Η εν λόγω εκδήλωση μας δίνει πράγματι, μια πολύ καλή αφορμή να αναρωτηθούμε: Πόσο πολύ αγαπάμε τα βιβλία οι Λαρισαίοι; Ποια βιβλία προτιμάμε; Έχουν αλλάξει οι συνήθειές μας τα τελευταία χρόνια σε σχέση με την ανάγνωση των βιβλίων;
«Το βιβλιοπωλείο μας φημίζεται ιδιαίτερα για τα ιστορικά βιβλία και τελευταία έχει αρχίσει να επενδύει σημαντικά και στα νεανικά βιβλία (εφηβική λογοτεχνία)», μας είπε η κα Άντζυ Σαπουντζή. «Είναι ενδεικτικό άλλωστε, ότι ανάμεσα σε όλες τις κατηγορίες βιβλίων που αναζητούν οι Λαρισαίοι στο βιβλιοπωλείο -και αναζητούν τα πάντα (αστυνομικά, ιστορικά, κλασσική λογοτεχνία- ιδιαίτερη ζήτηση έχουν τα βιβλία Λαρισαίων συγγραφέων και τα βιβλία – αφιερώματα στην πόλη της Λάρισας, τα οποία έχουν πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τη σύγχρονη και παλιά Λάρισα.» Η ίδια ωστόσο σημείωσε, ότι υπάρχει ένα σημαντικό κενό στα δίγλωσσα λευκώματα-αφιερώματα για την πόλη της Λάρισας. Η παρουσία τους στα ράφια των βιβλιοπωλείων της πόλης θα ήταν σημαντική τόσο για τους αναγνώστες του είδους, όσο και για την προβολή της πόλης!
Οικονομική κρίση και βιβλίο
Κι όμως η αυξητική τάση αγοράς των βιβλίων η οποία ήταν εμφανής από τα last ‘90s, πάγωσε σημαντικά μετά το 2010. Κατά την περίοδο της κρίσης, οι Λαρισαίοι συνέχισαν να αγοράζουν βιβλία, με μικρότερη όμως συχνότητα και λιγότερα σε αριθμό, γεγονός που ήταν ιδιαίτερα εμφανές την περίοδο του καλοκαιριού, η οποία παραδοσιακά είναι περίοδος κατά την οποία η ζήτηση του βιβλίου αυξάνεται κατακόρυφα. Μετά το 2010, οι Λαρισαίοι μείωσαν τις αγορές των βιβλίων και οδηγήθηκαν σε λύσεις όπως δανεισμό βιβλίων από δημόσιες δομές, ανταλλαγή βιβλίων μεταξύ φίλων… Η ιδιαίτερη οικονομική συγκυρία λοιπόν μετέβαλλε τον τρόπο που ικανοποιείται η ανάγκη της ανάγνωσης, αλλά δεν εξαφάνισε την ανάγκη της ανάγνωσης…
Πανδημία και βιβλίο
Πανδημία: Η διαχείριση της ψυχολογίας σε πρώτο πλάνο. Αυτό τουλάχιστον αποδεικνύει η απότομη αύξηση έκδοσης βιβλίων ψυχολογίας τη διετία της πανδημίας, η οποία συνοδεύτηκε από παράλληλη αύξηση της ζήτησης και αγοράς των βιβλίων ψυχολογίας και όλων των καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων «antistress», σύμφωνα με την κα Σαπουντζή. Ίδια ωστόσο εικόνα και στο «στρατόπεδο» του δανεισμού: Η κα Τσιανά Γεωργία, Διευθύντρια της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Λάρισας «Κων. Κούμας», μας επιβεβαίωσε ότι τη διετία της πανδημίας ο δανεισμός των βιβλίων ψυχολογίας αυξήθηκε σημαντικά. Την περίοδο δε του απόλυτου εγκλεισμού, όπως χαρακτηριστικά μας είπε «ο κόσμος υπέφερε χωρίς τα βιβλία». Για το λόγο αυτό η βιβλιοθήκη πολύ σύντομα προμηθεύτηκε συσκευή απολύμανσης των βιβλίων, και λειτουργώντας αποκλειστικά κατόπιν ραντεβού (τηλεφωνικά ή με mail) έδωσε λύση και διέξοδο σε όλους (βιβλιοφάγους και μη), σε μία -πράγματι- επιβαρυμένη, ψυχολογικά περίοδο.
Ελπίδα για το μέλλον…
Η κα Σαπουντζή και η κα Τσιάνα μας επιβεβαιώνουν την ολοένα και μεγαλύτερη επένδυση των γονέων στα παιδικά βιβλία. Τόσο η αγορά παιδικού βιβλίου όσο και ο δανεισμός τα τελευταία χρόνια έχουν περάσει σε «πρώτο πλάνο» για τους γονείς. Οι γονείς πλέον είναι πολύ «ψαγμένοι» και λόγω του διαδικτύου, θα μας πει η κα Σαπουντζή, ενώ «…ολοένα και περισσότεροι γονείς φέρνουν τα παιδιά τους στη βιβλιοθήκη για να συμμετέχουν στις εκδηλώσεις παιδικού βιβλίου που διοργανώνουμε», θα μας πει η κα Τσιάνα. Στα «plus» αναμφισβήτητα των social media : Η κοινότητα «booktok», η οποία λειτουργεί ως υποκατηγορία του «tiktok» και στην οποία οι απανταχού λάτρεις των βιβλίων και της λογοτεχνίας ανταλλάσσουν απόψεις, γνώμες, προτάσεις, όπως μας είπε η κα Σαπουντζή.
Τι σημαίνει τελικά φίλος του βιβλίου?
Δύσκολο να οριστεί από οποιονδήποτε… Όποιος αναζητά συνεχώς τα νέα βιβλία αλλά και τα παλαιότερα, πιθανώς εξαντλημένες εκδόσεις σε κάποιο παλαιοβιβλιοπωλείο. Όποιος μόνιμα συζητάει με την παρέα του το πόσο ενθουσιασμένος είναι με το νέο μυθιστόρημα, βιογραφία ή την ιστορική καταγραφή γεγονότων που διάβασε. ‘Οποιος στερείται άλλες επιλογές ψυχαγωγίας για να συγκεντρώνει πιο πολλά βιβλία στη βιβλιοθήκη του. Για όλους όμως τους βιβλιόφιλους, η ανάγνωση του βιβλίου είναι σίγουρα ανάγκη, θα συμφωνήσουν οι κυρίες Σαπουντζή και Τσιάνα. Σε πιο ελεύθερη μετάφραση για εμάς, βιβλιόφιλος είναι η ανθρώπινη εκείνη φιγούρα που θα επιλέξει να διαβάσει το βιβλίο του σε κάποιο παγκάκι της πόλης, σε κάποιο πολύβουο καφέ, σε κάποια κοσμική ή ερημική παραλία πάνω σε μια ξαπλώστρα ή σε μία ψάθα, σε κάποιο δωμάτιο του σπιτιού του (με κλειστή πόρτα σαφώς). Το ενδιαφέρον με αυτή την ανθρώπινη φιγούρα, για τους εξωτερικούς παρατηρητές, είναι ότι όπου και να βρίσκεται, φαίνεται σαν να αιωρείται στον χρόνο, να αποσυνδέεται από τον τόπο και να χάνεται στις σκέψεις. Μαγικό!
Οπαδοί του μυθιστορήματος, λάτρεις των διηγημάτων, φανατικοί της λογοτεχνίας, θαυμαστές της ποίησης συνθέτουν το «puzzle» όλων όσοι αγαπούν να διαβάζουν και στην προέκταση του χεριού τους συχνά θα συναντήσουμε κάποιο βιβλίο. Ανεξαρτήτως προτίμησης, όλοι αναμφισβήτητα οι «βιβλιοφάγοι» κατατάσσονται στους «εραστές» της γνώσης, ίσως της ιστορίας, ίσως της περιπέτειας, ίσως της φαντασίας και σίγουρα του ονείρου! Επομένως, «keep reading» για ανάπτυξη του πνεύματος, για βελτίωση της αυτοσυγκέντρωσης, για επίτευξη χαλάρωσης και ηρεμίας, για διατήρηση και τροφοδοσία των ονείρων!
Γιατί όπως είπε και ο Αμερικανός συγγραφέας Μαρκ Τουαίην «Καλοί φίλοι, καλά βιβλία και μια αποκοιμισμένη συνείδηση. Αυτά είναι η ουσία μιας ευτυχισμένης ζωής».
Κατερίνα Δημηνίκου
