Μπορεί να μην την έχω γνωρίσει ποτέ από κοντά, όμως η τέχνη της με συντροφεύει εδώ και καιρό… Κι έτσι, την νιώθω κάπως σαν «τον άνθρωπό μου» στο Αφγανιστάν, αυτήν που δημιουργεί μία πολιτισμική εγγύτητα που σπάει τα όρια της γεωγραφικής απόστασης. Όταν συνειδητοποίησα πως οι Ταλιμπάν ανακαταλαμβάνουν τη χώρα, η σκέψη μου πήγε σε εκείνη: Την πρώτη γυναίκα street artist του Αφγανιστάν, αλλά και καθηγήτρια καλών τεχνών και γλυπτικής στο Πανεπιστήμιο της Καμπούλ, την Shamsia Hassani.
«Η τέχνη αλλάζει το σκεπτικό των ανθρώπων και οι άνθρωποι αλλάζουν τον κόσμο» είναι το εισαγωγικό μήνυμα που έχει επιλέξει για καλωσόρισμα στην προσωπική της ιστοσελίδα.
Και πραγματικά η τέχνη της δεν έχει απλώς επικοινωνιακή δύναμη… Είναι μια πραγματική γροθιά στο στομάχι! Η Shamsia αφηγείται με τις εκλεπτυσμένες εικόνες της την τραγωδία του Αφγανιστάν, με έμφαση στην καταπίεση των Αφγανών γυναικών, δίνοντας τη δική της δημόσια μάχη κατά των Ταλιμπάν.
Οι δρόμοι της Καμπούλ είναι γεμάτοι με τα γκράφιτί της, σαν να έχει κηρύξει μόνη της ανοιχτό πόλεμο στο νέο (αν και τόσο παλαιό) καθεστώς εδώ και χρόνια…
«Το γκράφιτι είναι ένας φιλικός τρόπος να πολεμάς. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα πάνε σε μία γκαλερί ή σε ένα μουσείο. Αλλά αν δημιουργώ την τέχνη μου στους δρόμους, θα την δουν», λέει η ίδια.
Γεννημένη στο Ιράν από γονείς πρόσφυγες από την Κανταχάρ, σπούδασε εικαστικές τέχνες στο Πανεπιστήμιο της Καμπούλ. Όταν πήρε το πτυχίο της, έμεινε στη σχολή και σε ηλικία μόλις 25 ετών έγινε καθηγήτρια καλών τεχνών και γλυπτικής, διδάσκοντας καθημερινά δεκάδες μαθητές -ανάμεσα τους και γυναίκες.
Η καλλιτέχνης ξεκίνησε το γκράφιτι το 2010, χάρη σε ένα εργαστήριο που διοργάνωσε η Combat Communications, «στο οποίο ένας καλλιτέχνης δρόμου με το όνομα CHU ήρθε εδώ από το Ηνωμένο Βασίλειο για να μας διδάξει τεχνικές γκράφιτι», εξηγεί.
Μιλώντας για τη δουλειά της σε παλαιότερη συνέντευξή της στο Art Radar, η Shamsia είχε πει: «Θέλω να χρωματίσω τις κακές αναμνήσεις του πολέμου στους τοίχους και αν χρωματίσω αυτές τις άσχημες αναμνήσεις, τότε σβήνω τον πόλεμο από το μυαλό των ανθρώπων. Θέλω να κάνω το Αφγανιστάν διάσημο λόγω της τέχνης του και όχι του πολέμου του».
Οι γυναικείες φιγούρες της παρουσιάζονται ως χαριτωμένες σιλουέτες, βυθισμένες στις σκέψεις τους, με τα μάτια χαμηλωμένα. Είναι κομψές, ευγενικές και χρωματιστές, περιτριγυρισμένες από κενό, ερείπια, πόλεμο και τρόμο.
Δεν έχουν στόμα, εκφράζοντας έναν κόσμο χωρίς φωνή, συχνά όμως εκφράζονται μέσω της τέχνης της μουσικής.
Mέσα από τα έργα της η Shamsia Hassani επιχείρησε να ανασυγκροτήσει μια γυναικεία συνείδηση σε μια πατριαρχική κοινωνία όπως η αφγανική. Γι’αυτό και οι γυναίκες της είναι μεγάλες σε μέγεθος, ψηλές, ώστε ο κόσμος να τις προσέξει.
«Θέλω να δείξω ότι οι γυναίκες επέστρεψαν στην αφγανική κοινωνία με ένα νέο, ισχυρότερο σχήμα», έλεγε σε συνέντευξή της το 2013… «Δεν είναι η γυναίκα που μένει στο σπίτι. Είναι μια νέα γυναίκα. Μια γυναίκα γεμάτη ενέργεια, που θέλει να ξεκινήσει ξανά. Μπορείτε να δείτε ότι στα έργο μου θέλω να αλλάξω το σχήμα των γυναικών. Τις ζωγραφίζω μεγαλύτερες από τη ζωή. Θέλω να πω ότι οι άνθρωποι τις βλέπουν διαφορετικά τώρα».
Δείτε στο βίντεο την Shamsia Hassani επί το έργο:
Αυτές τις μέρες, που το Αφγανιστάν έχει βυθιστεί ξανά στο σκοτάδι των Ταλιμπάν, τα έργα της Shamsia έχουν αποκτήσει νέα ζωή στα κοινωνικά μέσα, με πολλές κοινοποιήσεις στο Instagram, το Twitter και το Facebook, από χρήστες σε όλον τον κόσμο. «Αν τα κοινοποιούμε, είναι σαν να δίνουμε φωνή στις γυναίκες του Αφγανιστάν», γράφουν πολλοί.
Τις πρώτες ημέρες, όταν οι Ταλιμπάν πλησίαζαν και εν τέλει κατέλαβαν την Καμπούλ, η σιωπή της Shamsia στα δικά της μέσα κοινωνικής δικτύωσης είχε παγώσει τους χιλιάδες ανθρώπους που ανησυχούσαν για την τύχη της.
Τελικά, στις 21 Αυγούστου επανεμφανίστηκε, ευχαριστώντας τον κόσμο για τα μηνύματά του και τη σκέψη του. «Τα μηνύματα και τα σχόλιά σας δείχνουν ότι η ανθρωπιά και η καλοσύνη είναι ακόμα ζωντανά και δεν έχουν όρια. Ευχαριστώ για την υποστήριξη και την ανησυχία σας, είμαι ασφαλής», έγραψε, αναρτώντας μία φωτογραφία της δίπλα σε ένα νέο γκράφιτι, όπου μία γυναίκα φοράει μπούρκα στο πρόσωπο, ενώ φαίνεται η ραγισμένη της καρδιά…
Σε μία από τις προηγούμενες αναρτήσεις της, με ημερομηνία 15 Αυγούστου, βλέπουμε μια νεαρή κοπέλα με ένα μαύρο γλαστράκι στο χέρι, να στέκεται μπροστά στη σκιά ενός Ταλιμπάν με κόκκινα μάτια, σαν να του το προσφέρει… Στο συνοδευτικό κείμενο γράφει: «Ίσως φταίει που οι ευχές μας έχουν μεγαλώσει σε μια μαύρη γλάστρα…»
Πριν από καιρό είχε γράψει: «Είναι πάντα απογοητευτικό να βρίσκεσαι σε ένα σταυροδρόμι, ειδικά όταν στη μία πλευρά βρίσκεται η διαφυγή από τον πόλεμο και στην άλλη είναι η χώρα σου και η ταυτότητά σου. Τα τελευταία δέκα χρόνια έχω ταξιδέψει σε διάφορες χώρες, αλλά ποτέ δεν πίστευα ότι δεν θα επιστρέψω ποτέ. Η οικογένειά μου και μερικοί φίλοι μου έλεγαν πάντα να πάω και να μην γυρίσω πίσω: “Σώσου από τον πόλεμο!” Αλλά είπα όχι, θέλω να ζωγραφίζω για τους ανθρώπους μου. Αυτός είναι ο λόγος που βρίσκομαι σε αυτόν τον κόσμο. Η γη μου είναι η ταυτότητά μου».
Στην τελευταία της ανάρτηση, στην οποία μια γυναίκα με μπούρκα σαν διάφανο πέπλο στο πρόσωπο παίζει ένα μουσικό όργανο, η Shamsia Hassani γράφει:
«Άστεγη και απελπισμένη… Γη μου… Σε αγαπώ πάντα και θα περιμένω την ημέρα που θα είσαι ελεύθερη και ευημερούσα για να μπορέσουμε όλοι να επιστρέψουμε και να εκτιμήσουμε που θα σε έχουμε όσο ποτέ άλλοτε…»
