Η πλατεία Ταχυδρομείου πίσω στο 1915 – Η Λάρισα μίας άλλης εποχής – ONLARISSA.GR Νέα Ειδήσεις Λάρισα

Η σημερινή εικόνα προέρχεται από το επιστολικό δελτάριο αρ. 1, του Francois Ε. Caloutas που είχε το τυπογραφείο του στην Ερμούπολη της Σύρου (ψηφιακή επεξεργασία, επιχρωματισμός με τεχνητή νοημοσύνη onlarissa.gr). Η γαλλική απόδοση του ονόματος του φωτογράφου Φραγκούλη Ευαγγέλου Καλουτά (Ερμούπολη 1887 – 1952) στις κάρτες του δικαιολογείται, καθώς στις αρχές του 20ού αι. η Σύρος ήταν ένα νησί με πολλούς φραγκολεβαντίνους και πλούσιο εμπόριο, χάρη κυρίως στο λιμάνι της Ερμούπολης που ήταν από τα πρώτα σε κίνηση στην Ελλάδα.

Η κάρτα έχει τον τίτλο «Λάρισσα-Πλατεία Ταχυδρομείου» γραμμένο στα γαλλικά και στα ελληνικά. Ο Καλουτάς επισκέφθηκε τη Λάρισα κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1910 και έκανε και άλλες λήψεις αποτυπωμένες σε επιστολικά δελτάρια κατά την ίδια επίσκεψη (Κεντρική πλατεία, Αλκαζάρ, Αβερώφειος Γεωργική Σχολή, Κενοτάφιο για τους πεσόντες το 1897 στο Αλκαζάρ και μερικές άλλες). Είναι αριθμημένες από 1-12 και σήμερα θεωρούνται σπάνιες. Η σημερινή φωτογραφία που είναι η πρώτη της σειράς, απεικονίζει το βορειοανατολικό τμήμα της πλατείας Ταχυδρομείου, με τα γύρω οικοδομήματα.

Ο φωτογράφος στάθηκε στο κέντρο περίπου της πλατείας και έστρεψε τον φακό προς την βορειοανατολική πλευρά της. Ο χώρος της πλατείας είναι αδιαμόρφωτος, χωμάτινος και μόνον μια διπλή σειρά δένδρων σε πολύ αραιή διάταξη περιμετρικά την στολίζει κατά κάποιο τρόπο. Την μονοτονία του τοπίου σπάει η φιγούρα ενός κατοίκου ο οποίος έβγαλε βόλτα τον σκύλο του.

Ας περιγράφουμε με τη σειρά τα κτίρια που απεικονίζονται στη φωτογραφία, αρχίζοντας από αριστερά. Πρώτο, μόλις διακρίνεται πίσω από τα δένδρα, μέρος από το αρχοντικό του Δημητρίου Πουλιάδη, το οποίο βρισκόταν στη γωνία των οδών Ασκληπιού και Παπακυριαζή. Ήταν διώροφο με ημιυπόγειο και αρχιτεκτονικά η εξωτερική του όψη εκφραζόταν με τα στοιχεία του όψιμου κλασικισμού. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια αγοράσθηκε από τον ιατρό Γεώργιο Κατσίγρα. Τη δεκαετία του 1970 κατεδαφίσθηκε και δημιουργήθηκε μια απρόσωπη πολυκατοικία.

Αμέσως μετά υπάρχει μικρός ακάλυπτος χώρος στον οποίο αργότερο κτίσθηκε η διώροφη κατοικία του οδοντίατρου Νικολάου Παρίση. Ακολουθεί ένα ισόγειο κτίσμα, το οποίο συνέχεται με το επόμενο διώροφο κτίριο στη γωνία με την οδό Παναγούλη (Αχιλλέως τότε). Όπως διακρίνεται έπειτα από μια ορισμένη επεξεργασία και στις επιγραφές, τα κτίρια αυτά στέγαζαν το Ταχυδρομείο και το Τηλεγραφείο της πόλης. Από την μακροχρόνια παρουσία του κτιρίου του Ταχυδρομείου σ’ αυτό το σημείο πήρε την ονομασία της και η ομώνυμη πλατεία. Ας σημειωθεί ότι η επίσημη ονομασία της πλατείας σήμερα είναι Εθνάρχου Μακαρίου, αλλά κανείς δεν την γνωρίζει με αυτό το όνομα. Ας σημειωθεί ότι κατά καιρούς πήρε και άλλες ονομασίες. Σήμερα στη θέση των δύο τελευταίων κτιρίων ανυψώθηκε το Grand Hotel.

Πίσω από το κομψό κτίριο του Ταχυδρομείου μόλις διακρίνεται ανάμεσα από τα δένδρα ο μαντρότοιχος και μέρος από το αρχοντικό του Νικολάου Καραστεργίου[1]. Το νεοκλασικό αυτό κτίριο άντεξε στον χρόνο, αλλά παρά τις έντονες διαμαρτυρίες του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Λάρισας, έπεσε άδοξα στη σκαπάνη της αντιπαροχής πριν από 25 περίπου χρόνια.

Στη συνέχεια στο βάθος διακρίνεται πάνω από μια συστάδα δένδρων το επιβλητικό κτίριο του Στεφάνοβικ-Σκυλίτση[2]. Βρισκόταν στην αρχή της οδού Παπακυριαζή, εκεί που βρισκόταν το στρατιωτικό πρατήριο και ήταν ένα από τα ωραιότερα αρχοντικά της Λάρισας. Είχε κτισθεί από τον Στεφάνοβικ λίγα χρόνια μετά την προσάρτηση. Τον Απρίλιο του 1900 ο ιδιοκτήτης επισκέφθηκε τη Λάρισα, όπου παρέμεινε για λίγες ημέρες στο επιβλητικό νεοκλασικό αρχοντικό του. Κατά την παραμονή του πρόσφερε σημαντικά χρηματικά ποσά στο Δημοτικό Νοσοκομείο, στους τρεις κεντρικούς ναούς της πόλης, σε σχολεία και σε απόρους[3]. Κατεδαφίσθηκε στο τέλος της δεκαετίας του 1950[4].

Προς το δεξιό μέρος της φωτογραφίας, πίσω από μια ομάδα δένδρων εξέχει ένα πυργοειδές κτίσμα με επάλξεις, το οποίο βρισκόταν επί της 28ης Οκτωβρίου (τότε Κοραή), και ήταν το αρχοντικό του Ευστάθιου Ιατρίδη (1847-1922). Ο τελευταίος ήταν δικηγόρος, διπλωμάτης και σπουδαίος επιχειρηματίας της Λάρισας, με πολλές γαιοκτησίες στη γειτονική Γούνιτσα. Από το κτίσμα αυτό δεν εντοπίσθηκε καμιά φωτογραφία. Προπολεμικά κατεδαφίσθηκε και σήμερα στη θέση του έχει κατασκευασθεί πολυώροφη οικοδομή.

Τέλος στο άκρο δεξιά και με πρόσοψη προς την πλατεία διακρίνεται μέρος διώροφης οικοδομής, η οποία διατηρήθηκε και μεταπολεμικά και στέγαζε το ξενοδοχείο «Τέμπη» του Γιαταγάνα. Σήμερα στη θέση του βρίσκεται το εγκαταλειμμένο από καιρό κτίριο του Bodyline.

[1]. Ο Νικόλαος Καραστεργίου ήταν νομικός. Μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας διορίσθηκε Πρωτοδίκης Λαρίσης. Τέσσερες μήνες μετά την άφιξή του παραιτήθηκε από το Δικαστικό σώμα και εξάσκησε τη δικηγορία στα Δικαστήρια της πόλης μας. Διετέλεσε Δημοτικός Σύμβουλος και Βουλευτής. Την πληροφορία αυτή άντλησα από το βιβλίο του αλησμόνητου δικηγόρου Αριστείδη Παπαχατζόπουλου, που αναφέρεται στην ιστορία του Δικηγορικού Συλλόγου Λάρισας.

[2].Ο Παύλος Στεφάνοβικ-Σκυλίτσης (1843-1901) γόνος οικογένειας πλούσιων εμπόρων και τραπεζιτών της Κωνσταντινούπολης, πριν την απελευθέρωση της Θεσσαλίας αγόρασε από την Οθωμανική κυβέρνηση μεγάλη αγροτική έκταση στην περιοχή του θεσσαλικού κάμπου. Σε μία απ’ αυτές τις ιδιοκτησίες του περιλαμβανόταν και ο οικισμός Χατζήμισι, το σημερινό Στεφανοβίκειο, που πήρε το όνομα του από τον ιδιοκτήτη της περιοχής.

[3]. Καταραχιάς Κωνσταντίνος, Ο εθνικός ευεργέτης Παύλος Στεφάνοβικ-Σκυλίτσης (1843-1901) και τα τσφλίκια του στη Θεσσαλία, Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τόμ. 60ος (2011) σελ. 408-414.

[4]. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το αρχοντικό αυτό βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Το Αρχοντικό Στεφάνοβικ-Σκυλίτση. Νέα στοιχεία, εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 23ης Αυγούστου 2023.

Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου / nikapap@hotmail.com / Εφημερίδα Ελευθερία