Η μη κερδοσκοπική ομάδα που κάνει τους σκύλους «τα μάτια» ατόμων με οπτικές αναπηρίες

Συναντήσαμε πρόσφατα στο Χαλάνδρι την ομάδα της Liberty Guide Dogs. Εκπαιδευτές, εθελοντές, άτομα με οπτικές αναπηρίες αλλά και οι τετράποδοι οδηγοί είναι ένα, μια παρέα, μια οικογένεια.

Περάσαμε μαζί τους μερικές ώρες και αυτό που μας έδωσαν να καταλάβουμε και στην πράξη είναι πώς ένας σκύλος μπορεί να είναι κάτι παραπάνω από ένας πιστός φίλος, ένας σκύλος μπορεί να γίνει τα μάτια μας και να αλλάξει ριζικά τη ζωή ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα όρασης.

«Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή υπάρχουν περίπου 20 σκύλοι – οδηγοί. Δεν είναι πάρα πολλοί όμως με τα χρόνια αυξάνονται. Στη χώρα μας δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση για το συγκεκριμένο θέμα όμως σιγά σιγά αυτό αλλάζει. Ολοένα και περισσότερος κόσμος ενημερώνεται και προσπαθούμε και εμείς γι΄αυτό. Στον δρόμο πολλές φορές μας ρωτάνε οι άνθρωποι. Σιγά σιγά οι άνθρωποι γίνονται πιο δεκτικοί και είναι ανοιχτοί στο να μάθουν τι είναι οι σκύλοι – οδηγοί. Πάντα υπάρχουν προβλήματα βέβαια» λέει η Έμμανουέλα και ο Φώτης, δυο άνθρωποι με οπτικές αναπηρίες που έχουν τους δικούς τους σκύλους – οδηγούς, τον Ντόβι και την Άριελ στο TLIFE.

Ο Φώτης με την Άριελ και η Εμμανουέλα με τον Ντόβι πλέον λειτουργούν σαν μονάδα. Η ζωή τους από τη μέρα που απέκτησαν τον δικό τους σκύλο – οδηγό, όπως εξομολογούνται, έχει αλλάξει ριζικά.

«Είναι η μέρα με τη νύχτα η ζωή μου σε σχέση με το πριν. Πέραν του ότι με βοηθάει στον δρόμο, αποφεύγει τα εμπόδια, έχει μειώσει το άγχος που ένιωθα στις μετακινήσεις- με το μπαστούνι είναι πιο δύσκολα τα πράγματα – και η παρέα του είναι πάρα πολύ σημαντική όμως, με έχει βοηθήσει πολύ και στο ψυχολογικό κομμάτι» εξομολογείται η Εμμανουέλα για τον Ντόβι.

Πώς όμως παίρνει την απόφαση κάποιος να αποκτήσει τον δικό του σκύλο οδηγό;

Ο Φώτης, μας λέει πως από τότε που θυμάται τον εαυτό του ζούσε πάντα με σκυλιά. Στο παρελθόν μάλιστα υπήρξε και εκπαιδευτής σκύλων. Όταν όμως έφυγε και το τελευταίο του σκυλάκι από τη ζωή αποφάσισε πως δε θα ξαναβάλει τον εαυτό του σε αυτή τη διαδικασία μιας και ο πόνος του αποχωρισμού είναι τεράστιος. Η απόφαση αυτή όμως δεν κράτησε για πολύ.

«Έξι μήνες μετά άρχισα να τρώγομαι, κάτι μου έλειπε. Σε μια συζήτηση που είχα με μια γνωστή μου, μου πρότεινε να πάρω έναν σκύλο οδηγό. Μέχρι τότε δεν είχα ασχοληθεί ποτέ με αυτό το κομμάτι. Ήρθα σε επαφή με την ομάδα της Liberty, έκανα την αίτηση και ευτυχώς βρέθηκε πολύ γρήγορα το σκυλί που ταίριαζε σε μένα. Για την ακρίβεια εκείνη με επέλεξε. Με την Άριελ πλέον συνυπάρχουμε έναν χρόνο» εξομολογείται.

Η ιστορία της Εμμανουέλας από την άλλη διαφέρει. Η ίδια μας αναφέρει πως ήταν κάτι που σκεφτόταν από όταν ακόμη ήταν 15 ετών και ήταν κάτι που είχε συζητήσει με τον μπαμπά της. Με το πέρασμα του χρόνου άρχισε να το ψάχνει περισσότερο και όταν τελικά ενηλικιώθηκε και είδε και την Άριες με τον Φώτη αποφάσισε να κάνει και εκείνη αίτηση και τους τελευταίους 6-7 μήνες ζει μαζί με τον Ντόβι.

Η Liberty μας λένε και οι δυο ότι είναι μια οικογένεια. Είναι πάντα εκεί ο ένας για τον άλλον σε ότι και αν χρειαστούν ακόμη και για πράγματα άσχετα με τα σκυλάκια οδηγούς.

Τα πράγματα όμως για τους χειριστές δεν είναι πάντα εύκολα στην καθημερινότητα αφού πολύς κόσμος έξω αγνοεί την σημασία του σκύλου – οδηγού. Μας περιγράφουν μάλιστα ένα περιστατικό που έζησαν πρόσφατα.

Η Εμμανουέλα είχε καλέσει ένα ταξί που όμως της απαγόρευσε να βάλει τον Ντόβι στο αυτοκίνητο. Μάταια η ίδια και οι υπόλοιπο της ομάδας προσπαθούσαν να του εξηγήσουν ότι είναι ο οδηγός της και χωρίς αυτόν δεν γίνεται να φύγει. Τελικά κάλεσαν το κέντρο του ραδιο-ταξί που και πάλι όμως δεν βρήκαν λύση, αφού η ανταπόκριση που είχαν και από εκεί ήταν απαράδεκτη. Στη συνέχεια ήρθε η αστυνομία που όμως δεν βοήθησε και πολύ την κατάσταση.

Προβλήματα όμως, αντιμετωπίζουν πολλές φορές και στον δρόμο είτε από ανθρώπους που φοβούνται τους σκύλους είτε από υπερβολικά φιλόζωους που δεν γνωρίζουν τι είναι το σαμάρι που φορά ο σκύλος τους και νομίζουν πως πρόκειται για κάποιο “βασανιστήριο”, και υπάρχουν και εκείνοι που θέλουν να παίξουν τα δικά τους σκυλιά μαζί τους κάτι που όμως μπορεί να αποφέρει ατυχήματα. Αν ο σκύλος οδηγός χάσει την συγκέντρωσή του, μπορεί αυτό να αποβεί μοιραίο και για τον ίδιο αλλά και για τον χειριστή του.

Ο εκπαιδευτής της Liberty Guide Dogs (μη κερδοσκοπικός οργανισμός), Γιάννης Κονδράρος, μας εξήγησε πως σκύλοι οδηγοί δίνονται σε άτομα ηλικίας από 18 και πάνω και σε πιο σπάνιεςω περιπτώσεις από 17 ετών με την υπογραφή γονέα. Αυτό όπως λέει γίνεται γιατί σκοπός της εκπαίδευσης είναι να δημιουργηθεί μια αυτόνομη ομάδα που θα μπορεί να κυκλοφορεί μόνη της παντού. Είναι σαν το δίπλωμα οδήγησης.

«Προσωπικά ασχολούμαι με αυτό 12 χρόνια. Ήρθε μόνο του. Ήμουν εκπαιδευτής σκύλων μέχρι που διάβασα ότι θα εκπαιδευτούν κάποιοι άνθρωποι γι’ αυτό το σκοπό. Μου άρεσε η ιδέα αλλά δεν είχα συνειδητοποιήσει ακριβώς τι ήταν αυτό. Όταν με τον καιρό συνειδητοποίησα την αξία του να εκπαιδεύεις έναν σκύλο και ταυτόχρονα έναν άνθρωπο για να τον βοηθήσεις στην καθημερινότητά του, ήταν κάτι που με έκανε να το αγαπήσω ακόμα περισσότερο. Νιώθω πιο γεμάτος μέσα από όλο αυτό».

Φυσικά, όπως μας εξηγούν, δεν μπορούν να γίνουν όλοι οι σκύλοι οδηγοί. Περνάνε από κάποια τεστ πρώτα και στη συνέχεια αφού διαπιστωθεί ότι ένας σκύλος έχει εκείνα τα κριτήρια που θα μπορούσαν να τον καταστήσουν σκύλο – οδηγό περνά από μια εκπαίδευση ενός περίπου έτους. Αυτό τον χρόνο τα σκυλάκια ζουν με τους ανάδοχους εθελοντές εκπαιδευτές. Μετά το πέρας αυτού του έτους υπάρχει άλλος ένας χρόνος εκπαίδευσης στη σχολή και αφού έχει πλέον προετοιμαστεί κατάλληλα και περάσει όλες τις εξετάσεις μπορεί να δοθεί σε έναν άνθρωπο με οπτική αναπηρία.

Πώς όμως επιλέγεται ο άνθρωπος που θα αποκτήσει τον κάθε σκύλο – οδηγό;

«Στην πραγματικότητα ο σκύλος επιλέγει τον άνθρωπο» μας λέει ο κύριος Γιάννης Κονδράρος και συνεχίζει αναλύοντάς μας τη διαδικασία, «Γίνεται μια συνέντευξη. Παρατηρούμε τον άνθρωπο και στη συνέχεια κάνουμε και κάποιες βιωματικές εξετάσεις για να δούμε κατά πόσο έχει προσανατολισμό, είναι αυτόνομος και μπορεί να φροντίσει τον εαυτό του. Προσέχουμε αν μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί και να φροντίζει τον εαυτό του γιατί αργότερα θα πρέπει να φροντίζει και έναν σκύλο. Βασική βέβαια προϋπόθεση είναι να αγαπά τα σκυλιά. Εφόσον λοιπόν κάποιος πληρεί όλες τις προϋποθέσεις, μπαίνει στη λίστα αναμονής. Προσπαθούμε να είμαστε όσο πιο αντικειμενικοί γίνεται. Σκοπός μας είναι η ασφάλεια και τον δυο και να δημιουργήσουμε μια ομάδα που θα ζει χαρούμενα, χωρίς άγχος και στρες».

«Η εκπαίδευση σκύλων δεν έχει καμία σχέση με την εκπαίδευση ενός σκύλου οδηγού. Αυτό που εγώ κάνω είναι να βοηθάω τα κουτάβια στο να ανταπεξέρχονται σε διάφορες καταστάσεις. Να πηγαίνουμε σε μέρη που θα πηγαίνουν με τον άνθρωπο που αργότερα θα συμβιώσουν, φαρμακεία, super market, αποβάθρες, όπου υπάρχουν πολλά ερεθίσματα, γάτες, περιστέρια…» μας λέει ο Βασίλης ένας από τους εθελοντές-εκπαιδευτές σκύλων οδηγών.

«Αυτό το κομμάτι που έχει αναλάβει ο Βασίλης είναι και όλη η βάση. Δε γίνεται ένας σκύλος να γίνει οδηγός αν πρώτα δεν κάνει όλα αυτά» μας εξηγούν. 

«Δεν είναι εκπαίδευση, είναι λειτούργημα όλο αυτό. Αυτή η συναισθηματική πληρότητα που σου προσφέρει το να καταφέρεις να κάνεις ένα κουτάβι να φτάσει στο σημείο να οδηγεί έναν άνθρωπο είναι απίστευτη. Όλο αυτό το κάνουμε εθελοντικά αλλά αυτά που κερδίζεις από συναισθηματικής απόψεως είναι πολλά. Φυσικά απαιτεί χρόνο και θυσίες όλο αυτό αλλά δεν ανταλλάσσεται με τίποτα» εξομολογείται σε άλλο σημείο ο Βασίλης.

«Συνδυάζεις το πόσο σου αρέσει η εκπαίδευση με το πόσο σου αρέσει να προσφέρεις» θα πει με τη σειρά του ο Αλέξανδρος ο οποίος μας εξηγεί πόσο διαφορετικό είναι να εκπαιδεύεις έναν σκύλο για να γίνει κατοικίδιο από το να εκπαιδεύεις έναν σκύλο εργασίας. «Ο σκύλος εργασίας προσφέρει έργο» τονίζει.

Πόσο εύκολα εκπαιδεύονται όμως οι άνθρωποι που θέλουν να αποκτήσουν έναν σκύλο οδηγό;

Αυτό, όπως μας εξηγεί ο Αλέξανδρος είναι κάτι που γίνεται πολύ δύσκολα. «Οι ίδιοι καταλαβαίνουν στην πορεία πως πρέπει να περάσουν από εκπαίδευση για να “δέσουν” με τον εκάστοτε σκύλο, στην αρχή ίσως να μην είναι τόσο συνειδητοποιημένοι» τονίζει.

Ο χρόνος που απαιτείται για να “δέσει” ένας άνθρωπος με ένας ήδη εκπαιδευμένο σκύλο-οδηγό απαιτούνται τουλάχιστον 45 μέρες.

«Πρέπει με κάποιο τρόπο ο κόσμος στην Ελλάδα να αλλάξει νοοτροπία. Αυτό δε θα βοηθήσει μόνο εμάς. Πρέπει να αλλάξει η νοοτροπία από το πως οδηγούμε και αφήνουμε το αυτοκίνητό μας, μέχρι το πως συμπεριφερόμαστε στον οποιονδήποτε. Αυτό που κάνουμε εμείς είναι ένα μικρό λιθαράκι στο να αλλάξουμε τα πράγματα» είναι ένα από τα μηνύματα που θέλουν να περάσουν.

Η Liberty Guide Dogs, όπως μας λένε μέσα από πιστοποιημένα προγράμματα του Υπουργείου Παιδείας επισκέπτεται σχολεία όπου εκεί μέσω βιωματικών δοκιμασιών στις οποίες υποβάλλονται μαθητές και εκπαιδευτικοί ενημερώνονται για το τι σημαίνει ένας σκύλος – οδηγός.

«Πρέπει από την ευαισθητοποίηση να περάσουμε στη συνειδητοποίηση» μας λένε επισημαίνοντας πόσο σημαντικό είναι να έχουν όλοι ισότιμες ευκαιρίες στην κοινωνία. Πράγμα που μπορεί να γίνει μόνο αν δοθούν τα κατάλληλα εργαλεία.

Όσο για το αν υπάρχει ένα νομικό πλαίσιο που να καλύπτει τα άτομα με οπτικές αναπηρίες ώστε να έχουν μαζί τους τον οδηγό τους στην εργασία τους ή τις υπηρεσίες μας λένε πως ναι. Υπάρχει νομικό πλαίσιο που εξασφαλίζει στους ανθρώπους αυτούς να έχουν παντού μαζί τους τον οδηγό τους. Ωστόσο, πολλές φορές ο κόσμος δεν είναι ενημερωμένος και χρειάζεται να δίνονται εξηγήσεις.

Σε άλλο σημείο της κουβέντας μας ο κύριος Γιάννης Κονδράρος μας εξηγεί πως η διαδικασία δεν τελειώνει όταν ένας άνθρωπος αποκτήσει τον δικό του σκύλο – οδηγό. Υπάρχουν “αξιολογήσεις” που γίνονται τον πρώτο μήνα, στο τρίμηνο, το εξάμηνο, στον έναν χρόνο και επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο μέχρι ο σκύλος να συνταξιοδοτηθεί προκειμένου να εκτιμηθεί πόσο έχει δέσει η ομάδα του σκύλου με τον εκάστοτε χειριστή. 

Ο κάθε σκύλος δουλεύει περίπου επτά χρόνια. Μετά, και για την υγεία του ζώου αλλά και την ασφάλεια του χειριστή ο σκύλος “συνταξιοδοτείται”. 

Είναι όμως εύκολο να διακοπεί αυτή η σχέση που έχει αναπτυχθεί λόγω συνταξιοδότησης ενός σκύλου;

«Αυτό είναι κάτι που πρέπει να το δουλεύεις μέσα σου. Υπάρχει βέβαια η δυνατότητα ο χειριστής να κρατήσει τον σκύλο του. Η πρώτη επιλογή είναι πάντα του χειριστή, να πει “μπορώ να τον κρατήσω”. Από εκεί και πέρα το θέμα είναι αν πραγματικά μπορεί να τον κρατήσει. Αν δεν μπορεί, πάει σε κάποιο κοντινό πρόσωπο του χειριστή που αξιολογούμε αν είναι ικανός να τον κρατήσει. Ο σκύλος υιοθετείται, φεύγει από την “εργασία” του.

Η επόμενη επιλογή είναι να πάει στον άνθρωπο που τον μεγάλωσε ή σε κάποιο κοντινό πρόσωπο αυτού. Αμέσως μετά ακολουθεί η επιλογή να πάει στον άνθρωπο που τον εκπαίδευσε. Τέλος, υπάρχει η επιλογή να πάει στη σχολή που θα αναλάβει να βρει μια κατάλληλη οικογένεια για να τον υιοθετήσει. Ο σκύλος ανήκει στη σχολή. Δίνεται στους χειριστές με ένα συμβόλαιο παραχώρησης. Η σχολή έχει την ευθύνη του εκάστοτε σκύλου, πρέπει να παρακολουθούμε το πως ζει με τον κάθε χειριστή, είμαστε υπεύθυνοι για την ευζωία του» μας λέει η ομάδα της Liberty Guide Dogs.

Όσον αφορά το κόστος που προβλέπεται για να αποκτήσει κάποιος έναν σκύλο – οδηγό ο κύριος Κονδράρος μας εξηγεί ότι αυτό είναι μηδενικό αφού ο εκάστοτε σκύλος παραχωρείται δωρεάν στον χειριστή του, το ίδιο και όλες οι εκπαιδεύσεις. Δυστυχώς όπως μας λένε, δεν υπάρχει κάποια μέριμνα από το κράτος για όλα αυτά με όλα τα έξοδα να βαραίνουν εξ’ ολοκλήρου τη σχολή.

«Αν σε όλα αυτά που προβάλλονται καθημερινά στην τηλεόραση έδειχναν έστω και λίγο το πόσο σημαντικό είναι να έχει ένας άνθρωπος έναν σκύλο- οδηγό θα ήταν τεράστια βοήθεια. Είναι όμως θέμα παιδείας. Φυσικά, το κανάλια σκέφτονται τι θα πουλήσει. Το κράτος όμως, θα μπορούσε να κάνει πολλά πράγματα. Θα ήταν σημαντικό να υπάρξουν πιο στέρεοι νόμοι γύρω από τους σκύλους οδηγούς χωρίς παράθυρά» εκφράζουν με ένα είδος παράπονου.

Στη συνέχεια της συνάντησής μας κάναμε μια βόλτα με την Εμμανουέλα και τον Ντόβι της αλλά και με τον Φώτης και την Άριες. Πράγματι, αυτό που διαπιστώσαμε είναι ότι και τα δυο σκυλιά οδηγοί ήξεραν ακριβώς τις πρέπει να κάνουν, πως να κινηθούν και να αποφεύγουν τα εμπόδια που υπάρχουν στον δρόμο προειδοποιώντας γι΄ αυτά τους χειριστές τους. 

Η βόλτα τους έμοιαζε να είναι πραγματικά μια πολύ εύκολη υπόθεση, μια βόλτα σαν αυτές που απολαμβάνουμε και εμείς καθημερινά. Πράγματι η ζωή με έναν σκύλο οδηγό γίνεται πολύ πιο εύκολη αφού, όπως είδαμε και εμείς στην πράξη, μπορεί να αντιληφθεί ακριβώς τις ανάγκες του χειριστή του και να τον προστατέψει από ατυχήματα.

Φωτογραφίες: Πέτρος Χόντος