«Μόλις νιώσεις ότι αργοπεθαίνεις, εύχεσαι να πεθάνεις γρήγορα»
Θύμα βασανιστηρίων στο ντοκιμαντέρ της ΜΕΤΑδρασης «Φως στις σκιές»
Μέσα στις προσφυγικές ροές, το ποσοστό των θυμάτων βασανιστηρίων παγκοσμίως κυμαίνεται από 5-35%, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.
Στην Ελλάδα, η ΜΕΤΑδραση είναι ο μοναδικός φορέας στον οποίο από το 2013 γίνονται επίσημες παραπομπές από την Υπηρεσία Ασύλου και την Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης, προκειμένου η εξειδικευμένη ομάδα της να εξετάσει και τα φερόμενα ως θύματα βασανιστηρίων και να τα πιστοποιήσει αν πράγματι πληρούν τα κριτήρια. Η διαδικασία πιστοποίησης βασίζεται και καθοδηγείται από τις αρχές του «Πρωτοκόλλου της Κωνσταντινούπολης» – ένα εγχειρίδιο για την αποτελεσματική διερεύνηση και τεκμηρίωση καταγγελιών βασανιστηρίων, καθώς και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας.
Από το 2011 ως τον Νοέμβριο του 2022, έχουν πιστοποιηθεί από το πρόγραμμα ως θύματα βασανιστηρίων 1.814 άτομα.
Εκδήλωση «Ελπίδα και Μνήμη: Ταυτοποίηση και Πιστοποίηση Θυμάτων Βασανιστηρίων»
Στην εκδήλωση της ΜΕΤΑδρασης με τίτλο «Ελπίδα και Μνήμη: Ταυτοποίηση και Πιστοποίηση Θυμάτων Βασανιστηρίων», την Παρασκευή 16 Δεκεμβρίου 2022 στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη πραγματοποιήθηκε η πρώτη προβολή του ντοκιμαντέρ που δημιούργησε η ΜΕΤΑδραση «Φωνή στις Σκιές». Το ντοκιμαντέρ «έδωσε φωνή» στα ίδια τα θύματα βασανιστηρίων που μέσα από τις συγκλονιστικές μαρτυρίες τους μετέφεραν στο κοινό μνήμες από ορατά και αόρατα τραύματα στο σώμα και την ψυχή, αλλά και την ελπίδα για μία αξιοπρεπή ζωή, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Χαιρετισμό στην εκδήλωση απηύθυναν η Πρέσβης της Νορβηγίας στην Ελλάδα και την Κύπρο, Lajla Brandt Jakhelln, η Αντιπρόσωπος του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα, Maria Clara Martin, ο Διοικητής Υπηρεσίας Ασύλου, Μάριος Καλέας, και η Πρόεδρος του Ιδρύματος Μποδοσάκη, Αθηνά Δεσύπρη.
Ανοίγοντας την εκδήλωση, η Πρόεδρος της ΜΕΤΑδρασης, Λώρα Παππά, αφού ευχαρίστησε τις χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου και το Ίδρυμα Μποδοσάκη, στάθηκε σε μία ιδιαιτερότητα του προγράμματος Ταυτοποίησης και Πιστοποίησης Θυμάτων Βασανιστηρίων: ότι αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα εποικοδομητικής συνεργασίας οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών με την Πολιτεία.
Στο πλαίσιο αυτό, η Πρέσβης της Νορβηγίας επισήμανε χαρακτηριστικά ότι «το δικαίωμα της ελευθερίας από τα βασανιστήρια είναι ένα αδιαμφισβήτητο και θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για να διασφαλιστεί ότι παρέχεται προστασία στα θύματα βασανιστηρίων».
Με τη σειρά της, η Πρόεδρος του Ιδρύματος Μποδοσάκη, Αθηνά Δεσύπρη, ευχαρίστησε τη ΜΕΤΑδραση για τη συνεργασία και έκανε λόγο για ένα ολοκληρωμένο έργο που βοηθάει στην αναγνώριση της συμβολής της Κοινωνίας των Πολιτών.
Η εκδήλωση σηματοδότησε την ολοκλήρωση της δράσης «Ελπίδα και Μνήμη: Ταυτοποίηση και Πιστοποίηση Θυμάτων Βασανιστηρίων», για την περίοδο 2021-2022, στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund. Βασικός στόχος του προγράμματος ήταν η ενίσχυση της προστασίας των θυμάτων βασανιστηρίων, μέσω τριών αλληλοσυμπληρούμενων δράσεων:
- Πιστοποίησης θυμάτων βασανιστηρίων (όπου στη συγκεκριμένη περίοδο πραγματοποιήθηκαν 349 πιστοποιήσεις από τις συνολικά 665 παραπομπές που έγιναν στη ΜΕΤΑδραση)
- Εκπαίδευσης κυρίως στελεχών της Υπηρεσίας Ασύλου και της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης, με την υλοποίηση τεσσάρων διήμερων σεμιναρίων με 246 συμμετέχοντες
- Ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης και συνηγορίας για την προάσπιση των δικαιωμάτων των επιζώντων
Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης, ακολούθησε συζήτηση στρογγυλής τράπεζας υπό τον συντονισμό της Προέδρου της Εθνικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μαρίας Γαβουνέλη. Ο Γενικός Γραμματέας Υποδοχής Αιτούντων Άσυλο, Μάνος Λογοθέτης, κατέθεσε προτάσεις για τη βέλτιστη υποδοχή αιτούντων άσυλο και ειδικότερα των θυμάτων βασανιστηρίων, ενώ ο Διοικητής Υπηρεσίας Ασύλου, Μάριος Καλέας μίλησε για την επίδραση των διαφόρων δυσκολιών στην εξέταση των αιτημάτων ασύλου της παραπάνω ευάλωτης ομάδας. Όλοι όμως συμφώνησαν με το γεγονός ότι, στην πράξη μέχρι σήμερα, τα δημόσια νοσοκομεία δεν είναι σε θέση να εφαρμόσουν τον νόμο σχετικά με τη χορήγηση πιστοποιητικών στα θύματα βασανιστηρίων (άρθρο 25 της οδηγίας 2013/33/ΕΕ), επιβεβαιώνοντας τα αποτέλεσμα έρευνας που είχε πραγματοποιήσει η ΜΕΤΑδραση σε 89 δημόσια νοσοκομεία της επικράτειας και που δημοσιεύονται στη σχετική Έκθεση Συνηγορίας.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ιωάννα Μπαμπασίκα, δικηγόρος της ΜΕΤΑδρασης και ο Θοδωρής Ζέης, δικηγόρος του SolidarityNow, πρότειναν, όπως γίνεται σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, να εξασφαλιστεί μέσω του νόμου, η συνεργασία με οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών οι οποίες διαθέτουν έμπειρες, ανεξάρτητες διεπιστημονικές ομάδες, προκειμένου να τηρούνται οι απαιτήσεις και προϋποθέσεις που θέτει το Πρωτόκολλο της Κωνσταντινούπολης.
Επιπλέον, οι δύο εκπρόσωποι των οργανώσεων, τόνισαν την κρίσιμη σημασία της ανεξαρτησίας στις διαδικασίες ταυτοποίησης και πιστοποίησης, δηλώνοντας χαρακτηριστικά: «Δεν είμαστε ούτε με τον πρόσφυγα, ούτε με τις κρατικές υπηρεσίες. Είμαστε με την αλήθεια και την επιστημονική ακρίβεια».
Τέλος, μία ακόμα επισήμανση έγινε για την ανυπαρξία διαδικασιών και δομών για την αποκατάσταση των θυμάτων βασανιστηρίων.
