Η άγνωστη ιστορία του πρόχειρου Ιερού Ναού του Αγίου Αθανασίου στη Λάρισα

Του Νικόλαου Παπαθεοδώρου / Φωτοθήκη Λάρισας

Την Τετάρτη 23 Αυγούστου συνεργεία του Δήμου κατεδάφισαν τον πρόχειρο ναό του Αγ. Αθανασίου, ο οποίος είχε κτισθεί προσωρινά για να αντικαταστήσει τον πληγέντα από τον μεγάλο σεισμό της 1ης Μαρτίου του 1941 επίσημο ναό της ενορίας, κτισμένο σε ρυθμό σταυρεπίστεγης βασιλικής με τρούλο και ένα ψηλό καμπαναριό. Από το 1987, όταν εγκαινιάσθηκε ο σημερινός λαμπρός ιερός ναός, τέθηκε σε αχρηστία, και «εδώ και χρόνια υπέμενε μαρτυρικά τη φθορά του χρόνου», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η έγκριτη δημοσιογράφος της εφημερίδας «Ελευθερία» Νατάσα Πολυγένη στην περιγραφή της κατεδάφισης. Το ίδιο είχε συμβεί και στον μητροπολιτικό ναό του Αγ. Αχιλλίου. Όπως αναφέραμε σε παλαιότερο δημοσίευμά μας [1], οι ενορίτες του μετά τον σεισμό έκτισαν την γνωστή ως «παράγκα» πρόχειρη εκκλησία, για τις ανάγκες της ενορίας. Στο σημερινό κείμενό μας θα αναφερθούμε στον πρόχειρο ναό του Αγ. Αθανασίου και θα περιγράψουμε τη δημοσιευόμενη φωτογραφία.

Το 1925 κτίσθηκε στη θέση παλαιότερου ναού της τουρκοκρατίας ο ενοριακός ναός του Αγ. Αθανασίου στη συνοικία Αρναούτ μαχαλάς. Την περίοδο εκείνη στη συνοικία αυτή είχε εγκατασταθεί το αρχοντολόι της Λάρισας, μαζί με μερικές δημόσιες υπηρεσίες, και ο ναός που κτίσθηκε ήταν αρχιτεκτονικά απομίμηση του μητροπολιτικού ναού του Αγ. Αχιλλίου, με ορισμένες διαφορές ως προς το μέγεθος και τον αριθμό των καμπαναριών. Το 1941 ο σεισμός αυτός που άλλαξε ριζικά την οικοδομική όψη της Λάρισας, τον έθεσε εκτός λειτουργίας λόγω των σοβαρών βλαβών που είχε υποστεί. Από τα ερείπια που κατέπεσαν από τον ναό τραυματίσθηκε θανάσιμα ο Αθανάσιος Ακζιώτης, ένας έφηβος 18 ετών, ο οποίος κοιμόταν (ο σεισμός έγινε στις 5. 53΄ το πρωί) στη διπλανή με τον ναό οικογενειακή κατοικία του. Ο ναός κρίθηκε κατεδαφιστέος, χωρίς όμως μέχρι το 1946 τουλάχιστον να έχει ακόμα κατεδαφισθεί.

Μετά την καταστροφή αυτή, το εκκλησιαστικό συμβούλιο και οι ενορίτες, αναγκάσθηκαν να στεγάσουν προσωρινά τον Άγ. Αθανάσιο σε κάποιο οίκημα που βρισκόταν στην αυλή του ναού. Υπήρχε από παλιά σ’ αυτήν κάποιο οίκημα στο οποίο στεγαζόταν το Σχολείο της συνοικίας Αρναούτ [2]. Το 1932 όμως, όταν ο δήμαρχος Μιχαήλ Σάπκας εφάρμοσε με τόση επιτυχία την ανέγερση δέκα σχολικών μονάδων στη Λάρισα, φρόντισε να κτίσει σε μικρή απόσταση νοτιοανατολικά του ναού ένα νέο, διώροφο και επιβλητικό Σχολείο, το Ζ΄ Δημοτικό Σχολείο. Έπειτα απ’ αυτό το παλαιό οίκημα μετατράπηκε σε αποθήκη. Το εκκλησιαστικό συμβούλιο του ναού με τη βοήθεια των ιερέων και των ενοριτών, επέφερε στην αποθήκη αυτή ορισμένες κομβικές μετατροπές και διαρρυθμίσεις με την προσθήκη βασικών στοιχείων της ναοδομίας, ώστε να δημιουργηθεί με ελαφρά υλικά μια μικρή τρίκλιτη βασιλική με υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος. Ανατολικά προστέθηκε ειδικός χώρος για το Ιερόν Βήμα, στο μέσον του οποίου πρόβαλε εξωτερικά ημικυκλική κόγχη, η οποία εσωτερικά αντιστοιχούσε στην αψίδα της Αγίας Τράπεζας, ενώ δυτικά προστέθηκε πρόχειρη στοά και ανοίχθηκε η κυρία είσοδος προς τον ναό. Σ’ αυτή την πρόχειρη εκκλησία μεταφέρθηκαν οι εικόνες, τα ιερά σκεύη, τα λειτουργικά βιβλία και ότι άλλο είχε σωθεί από την καταστροφή του προηγούμενου ναού, και με κάποια καθυστέρηση άρχισε να λειτουργεί. Σύμφωνα με σημείωμα που βρέθηκε πριν λίγα χρόνια και το οποίο προερχόταν από το «εγκαίνιο» της Αγίας Τράπεζας του κατεδαφισμένου σήμερα ναού, τα εγκαίνια του έγιναν την 1η Νοεμβρίου 1953 από τον μητροπολίτη Λαρίσης Δωρόθεο Κοτταρά (1935-1956), παρουσία και του μητροπολίτου Παραμυθίας Δωροθέου Βασιλά (1952-1966) [3]. Με την πάροδο του χρόνου στον ελεύθερο χώρο που υπήρχε νότια του ναού κτίσθηκαν διάφορα οικήματα (γραφείο, εικονοστάσιο, μόνιμη εξέδρα) και ένα τριώροφο κωδωνοστάσιο. Η διάρκεια λειτουργίας του προσωρινού αυτού ναού δυστυχώς δεν ήταν και τόσο προσωρινή, κράτησε μέχρι το 1987, δηλαδή 34 χρόνια.

Με την ανέγερση του νέου ναού, η προσωρινή εκκλησία εξακολουθούσε αδικαιολόγητα να διατηρείται μέχρι και πριν λίγες ημέρες και να υφίσταται τις φθορές του χρόνου. Ερειπωμένη, λεηλατημένη και αυτοκαταστρεφόμενη όλα αυτά τα χρόνια, αποτελούσε μια παραφωνία στον προαύλειο χώρο του νέου ναού.

Τελικά επεκράτησε η λογική, κατεδαφίσθηκε και στη θέση του θα κατασκευαστεί όπως ακούγεται πεζόδρομος, ενώ στο σημείο όπου υπήρχε η Αγία Τράπεζα θα κατασκευασθεί μόνιμη σκεπαστή φιάλη αγιασμού.

————————————————————————

[1]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Η «Παράγκα» του Αγ. Αχιλλίου, εφ. Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 3ης Απριλίου 2016.

[2]. Γνωρίζουμε ότι κατά τη διάρκεια των ύστερων χρόνων της τουρκοκρατίας στις αυλές των ναών ή των παρεκκλησίων κτίζονταν σχολεία, τα οποία συντηρούσαν οι ενορίτες. Μας είναι γνωστά το σχολείο του Αγ. Αχιλλίου, το σχολείο του Παράσχου μαχαλά (Αγ. Νικολάου) στο παρεκκλήσι του Αγ. Αθανασίου στην οδό Ροΐδου και το αντίστοιχο στον Άγ. Αθανάσιο στη συνοικία Αρναούτ.

[3]. Ο αρχιμανδρίτης Δωρόθεος Βασιλάς μεταπολεμικά διετέλεσε ιεροκήρυκας της Μητροπόλεως Λαρίσης και κατοικούσε στη συνοικία του Αγ. Αθανασίου, στην περιοχή Έξη δρόμοι. Το 1952 χειροτονήθηκε μητροπολίτης Παραμυθιάς, Φιλιατών και Γηρομερίου και το 1957 μετετέθη στην Μητρόπολη Θηβών και Λεβαδείας. Η παρουσία του στα εγκαίνια του πρόχειρου ναού του Αγ. Αθανασίου προφανώς οφείλεται στη θητεία του στη Λάρισα και κυρίως ότι υπήρξε ενορίτης του Αγ. Αθανασίου.